1-amaliy mashg’ulot: trаnspоrt-ekspеditsiоn хizmаt ko‘rsаtishning vujudgа kеlish tаriхi reja

Transport xizmati ko`rsatish deganda ,yuk jo`natuvchidan qabul qiluvchiga yuklarni etkazib berish ortish-tushirish ishlarini bajarish tushuniladi.

Ekspeditorlik xizmat ko`rsatish – yuklarni tayyorlov-yakunlov, omborlashtirish va ekspeditorlik xizmatlarni o`z ichiga oluvchi yuklarni o`z vaqtida hamda sifatli tashishni ta’minlash bilan bog`liq faoliyatlar majmui.

Vositachilik – bu birinchi navbatda yuklarni qabul qiluvchiga etkazib berishga yo`naltirilgan tashkiliy, maslahat, tahlil va ahborot xizmati ko`rsatishdir.

Transport-ekspeditorlik xizmati ko‘rsatuvchilar

Transport-ekspeditorlik xizmatlar bozorida uning asosiy ishtirokchilari va sub’ektlariini aniqlash lozim bo`ladi.

Barcha TEXK sub’ektlarini uchta asosiy guruhga ajratish mumkin:

--Davlat organlari;

--Transport xizmat iishtirokchilari;

--Tashish jarayonida xizmat ko`rsatuvchi korhonalar.
Tashish jarayonida xizmat ko`rsatuvchi korhonalar: tashuvchilar, transport-ekspeditorlik, agentlik (brokerlik), transport va yuk terminallari, omborlar, sug`urta, stividorlik, talman, konsalting, logistic va lizing kompaniyalari.

Transport-ekspeditorlik xizmatlar tasnifi. Asosiy faoliyat bilan bog`lanish belgisiga ko`ra TEXK:

• --Tashish faoliyati bilan shug`ullanuvchi;

• --Tashish faoliyati bilan shug`ullanmaydigan;

Faoliyat harakteriga ko`ra:

• 
  texnologik
  
• 
  tijorat,
  
• 
  tashish,
  
• 
  servis ,
  
• 
  axborot-ma’lumotlari.
  

TEXKning xilma-xilligi korxonalar, yuridik va jismoniy shaxslarning ma`lum bir miqdordagi tijorat bo`yich, ish yuzasidan va axborot aloqalarini ,hamda ularning o`rtasidagi o`zaro xuquqiy munosabatlarni aniqlaydi. Transport-ekspeditorligining shunday munosabatlari shaklidan biri bo`lib topshiriq shartnomasi hisoblanadi.Bunda, topshiriq shartnomasining tomonlari yuridik va jismoniy ishonchli shaxslar va yuridik va jismoniy ishonuvchi shaxslar bo`ladi.Quyida 2-rasimda topshiriq shartnomasi qatnashchilarining o`zaro munosabatlari tasvirlangan.

2-rasm. Topshiriq shartnomasi bo`yicha ishonuvchi shaxslar, ishonchli shaxslar va uchinchi shaxslarning o`zaro munosabatlari sxemasi.

Topshiriq shartnomasi bo`yicha ishonchli shaxs ishonuvchi shaxsning nomidan va hisobidan uning manfaatlari uchun aniq huquqiy harakatlarni o`zining nomidan va hisobidan jarayonlarda qatnashish majburiyatini oladi.