1 Hümayi rş e
Yüklə 7,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
100 H Ü M A Y İ - Ə R Ş halda təvazökar idi. Vüqarlı idi, vüqarı irfanından yüksələn bir mənəvi keyfiyyət idi. Səxavətli idi. Fəqət səxavətini qarşıdakı istəmədən göstərmək adəti idi. Kərim idi. Bir şey istənildiyi zaman kərəmi hər kəsə şamildi. Hər kəsə haqq tanımaq və haqqı qorumaq surətilə yardım göstərməyə can atması Xatəmi nəcabətini göstərməkdə idi. Dünya mənsəbləri içərisində yüksək mövqeyə sahib olması mənəvi dəyərinə heç bir təsir göstərməmişdi. Himmətinin ülviyyəti dünyalara sığmayacaq qədər böyük idi. Xülasə, “Əl-kərimu, ibnül-kərim, ibnül-kərim, ibnül-kərim” hikmətamiz hədisinə ikinci bir misal təşkil edən Paşa fələyin zülmünə tuş gəlməkdən qurtula bilməmişsə də, fəziləti nur saçacaq qədər alicənablıq nişanəsi qoyub getdiyindən əbədi yox olması şərəfini gizlətməyə kafi gəlməmişdir. Çanaqqalada Paşa həzrətlərinin yetişdirmiş olduğu bir yaşlını gördüm. Bu zavallı özünün Şirvanlı olduğunu bilir, fəqət harasından olduğunu bilmirdi. Bu zavallı yetim, Paşa həzrətləri tərəfindən alınaraq tərbiyə edilməkdə ikən Hələb məmuriyətində yanından ayrılmışdır. Ondan sonra orda-burda səfil-sərgərdan qalmış, pərişan olmuş, dərdini kədərli-kədərli anlatmışdı. Yalı kənarında Maarif qəhvəsində Giridlilərin yanında xidmət edirdim. Bunların verdikləri bir dilim çörəklə Cahan hərbinin sıxıntılarını rahatlatmağa çalışırdım. Paşa həzrətlərinin belə kimsəsizlərə valideyn himayəsi göstərdiyini o zatdan öyrənmişdim. Bu piri-faninin indiyə qədər vəfat etmiş olması ehtimal olunur. Sağ isə Allah cansağlığı versin, öldü isə Cənabı-Haqq rəhmət etsin. “Həvadisi-ənasir” adlı kitabda (Mətbəəyi-amirə çapıdır) Rüşdü paşa haqqındakı mütaliədən: (Səhifə 3-də, sətir 11-dədir) “Zivər-əfzayi-məsnədi-sədarəti-üzma və rövnəqbəxşayi-mərkəzi-vəka- ləti-küb ra, əllameyi-təhriri-yeganə, danişamuzi-ürəfayi-zəmanə, vəziri- Asəf-təd bir, Əflatun-sirət, muşiri-müşkilgüşayi-mihami-səltənət, dövlətlü, fəxamətlü, Şir vanizadə Mehmed Rüşdü paşa həzrətlərinin nəzdi-aliyi- vəkalət pənahilərinə ərz və təqdiminə cəsarət qılınmışdır.” (“Sərvəti-Fünun”da Rüşdü paşa haqqındakı bəyanatdan: Cild 59, nömrə 63-1537, tarix 28/1/923, səhifə 166) “Şirvanizadə Rüşdü paşa Xalidiyyə şeyxlərindən İsmayıl Şirvaninin oğlu olub fitri zəkası səmərəsilə gənc yaşında məmləkətində ali təhsildən sonra atası ilə bərabər Amasiyaya hicrət və oradan İstanbula səfər edərək Bəyazid camesində elm tədris etməyə başlamışdır. Dilinin fəsahəti, şirin təhkiyəsi ilə alimlər arasında şöhrət tapmışdı... Bu zat elmi iqtidarına mütənasib dərəcədə əsər buraxmayıb yalnız İmam Mavərdinin islam siyasi hüququna dair “Əhkamül-vəzarət” adlı əsərini dilimizə tərcümə etmiştir. Bəzi məcmuələrdə görülən qəzəllərindən şeir istedadı olduğu da anlaşılmaqdadır. Nümunə olaraq bir qəzəli burada qeyd olundu:
H Ü M A Y İ - Ə R Ş 101 Sədrəzəm Şirvanizadə Mehmed Rüşdü paşa elmiyyə sinfinə aid qiyafədə 102 H Ü M A Y İ - Ə R Ş Məmur idi künuzu-məhəbbətlə sinəmiz, Ziri-fələkdə gəncilə viranə yoğikən. Pərvaz edərdi tairi-can evci-qürbdə, Bu mürgi-zar kövndə bir lanə yoğikən. Firdövsi-arizindəki xali-siyahə bən, Oldum fütadə adəm içün danə yoğikən. Ləli-ləbindən olmuşidim busə-çini-şövq, Xəlvətgəhi-vüsalda biganə yoğikən. Rüşdü, cənab Zivərə 42 olmaq nəzirəgu, Həddinmi, səndə tabı-sitadanə yoğikən. Yandımdı şəmi-eşqinə pərvanə yoğikən, Könlüm o zülfə bənd idi divanə yoğikən. Getmişdi səmti-kuyi-xarabata aşiqan, Məmureyi-cahanda kəşanə yoğikən. Keyfi-şərabı-eşqin ilə nərə-saz idim, Aləmdə siti-şöhrəti-meyxanə yoğikən. Dil nuş edərdi ratlı-giranı-məhəbbəti, İşrət dəmində külfəti-peymanə yoğikən. Müjganlarım tarar idi gisuların sənin, Ey nuru-didə, zülfün için şanə yoğikən. Ol büti-nigarı-Çin təsəvvür idi əcəb, İqlimi-Rum içində sənəmxanə yoğikən. Bəzmi-ələst sərxoşusan varsa Zivər, Kim səndə nəşə var idi, məstanə yoğikən. (Fazili-möhtərəm Əhməd Əmri əfəndinin qeydlərindən iqtibas) 42 Zivər Əhməd Sadiq paşa. Məşhur vəzir şairlərdən bilikli bir zat olmuşdur. 1277-ci il [m.1860/61] tarixində Harami-Nəbəvinin şeyxi ikən vəfat etdi. Cənnətül-Baqidə Nəqşibəndi böyüklərindən Xoca Məhəmməd Parsa yaxınlığında dəfn edilmişdir. Divanının bir nüsxəsi “Asari-Zivər paşa” adlı çap əsərində yazılmış beytlə bərabər dərc olunduğu kimi əlavələr olan bir qismi də “Zeyli-asarı-Zivər paşa” ünvanı ilə çap edilmişdir. Üç dillə bərabər fransızcaya da aşina idi. “Ədəm” rədifli nətindən:
Astronomiya elminə dair quyruqlu ulduzlardan bəhs edən çap olunmamış bir risaləsi vardır. Yuxarıdakı tərcümə Osman Səlahəddin əfəndidən alınmışdır. Osmanlı müəllifləri, ikinci qism, səh. 220. Yüklə 7,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|