1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Temir-betonli shpallarning o`lchamlari: a — ShS-1; b — ShS-1 u; v — armaturlar shpalo‘rtasiga joylashagn ShS-1 va ShS-2; g —— armaturlar shpalo‘rtasiga joylashagn ShS-1 u va ShS-2u; 1 — armatura; 2 — shayba.
boltlar – gaykalar va shaybalar, podkladkalardan tashkil topadi. Podkladka (taglik) relsdan shpalga va qiyalovchi relsning 1:20 rels yo’lining o‘z o‘qiga nisbatan tushadigan og‘irlik kuchini teng taqsimlaydi. Tuzilishi bo‘yicha oraliq rels ulovchilari bo‘ladi: rels podkladka bilan bitta biriktiruvchi yordamida shpalga mahkamlanadigan ajralmas va ajraladigan rels podkladka bilan har xil biriktiruvchi yordamida shpalga mahkamlanadi; aralash – ajralmas va ajraladigan mahkamlovchi turlardagi elementlari tashkil topadi. Shpallarning qo‘llanish turiga



Yog‘och shpallar uchun oraliq rels ulovchilari
a —D-0 turdagi aralash oraliq ulovchi (7— podkladka; 2 — yordamchi tirkov; 3 — asosiy tirkov; 4 —prujinali olib qochishga qarshilik ko`rsatuvchi; b — D-2 qattiq klemmali ajraladigan oraliq rels ulovchisi (5 — klemali bolt; 6 —klemali bolt gayka; 7 — ikki vitkali shayba; 8 — pru­jinali klemma; 9 —yo’lli shurup ; 10 — podkladka; 77 —rels tagi qattiq prokladka); v — D-4 turidagi ajraladigan oraliq ulovchisi (12 — bolt; 13 — shayba; 14 — prujinnayali klemma; 15 — podkladka; 16 — shurup)

qarab oraliq ulovchilari yog`och shpal uchun va temir-betonli shpal uchun turlariga bo’linadi. 8.7,a - rasmda yog`och shpal uchun: rels podkladka bilan bitta biriktiruvchi yordamida shpalga mahkamlanadigan o‘xshash oraliq ulovchilari ko‘rsatilgan. Oraliq ulovchilarning temir-beton D-0 shpallar aralash turdagi 5 tirgakli 8.7,b - rasmda — ajraladigan,murvat-boltli D-2 qattiq klemmalar bilan ko‘rsatilgan. Rels podoshvasi tagida qattiq prokladka joylashtirilgan va u relsning doimiy podkladkaga yopishib turishini ta’minlaydi.

Metal – betonli shpallar uchun oraliq rels ulovchilari:
a —KB ajraladigan turidagi (7 — rezinali prokladka; 2 — podkladka; 3 — prokladka; 4 — klemmali bolt; 5 — gayka; 6,9 — prokladka; 7 — qattiq klemma; 8 —oraliq bolt; 10 — ajratib turuvchi vtulka; 11 — oraliq shayba); b —JB ajralmas prokladkasiz (7 — klemma; 2 —oraliq bolt; 3 — gayka; 4 — klemmatagi quyilma; 5 — rezinali prokladka); v — ajralmas prujinali (7 — skoba; 2 — vtulka; 3 — podkladka; 4 — rezinali prokladka; 5 — bolt)
Yog`och shpallar uchun oraliq ajraladigan ulovchi D-4 (8.7,v - rasmda ) rels tagi va shpal uski qattiq prokladkali, golovka tagiga o`tnatilgan ikki-uch uchvitkali shaybalar bilan biriktirilagni ishonchli hisoblanadi va rels oraliq kengligini ancha muayyanlashtiradi va balandlikda rels iplarini boshqarishga yo’l qo`yadi, rels olib qochilishiga yaxshi qarshilik ko‘rsatadi. Temirbetonli shpalli rels yo’llarida ajraladigan klimma-boltli KB qattiq klimmali oraliq ulovchisi qo‘llaniladi (8.8,a - rasm) va ajralmas prokladkasiz ulovchi (8.8,b - rasm) oraliq prujinali rels ulovchisi
Relslarni shpallarga nisbatan, uzunligicha ko’chirilishi yoki shpallar bilan birga qumlok ustiga uzunlikdan kelib chiqqan kuch - yo’lning olib qochishi deyiladi, natijada rels oralig‘ida ko’rinmas tirqishlar hosil bo‘ladi, tirqishlar kattalashishidan boltlar yorilishi xavfi tug‘iladi, relslar ulovchilarning va shpallarning xizmat qilish muddati kamayadi. Bu yerda, shpalning holati o‘zgaradi va yo’lning cho`kishi va qiyalashishiga olib keladi. Standart olib qochishga qarshi prujinali (8.9,a - rasm) va o‘zi qisuvchi (8.9,b - rasm) qarshiliklar hisoblanadi. Ishlatishda oddiyroq qarshilik ko`rsatuvchi prujinali hisoblanadi. Ular yo’l ichiga shpallarga qattiq o‘rnatiladi. Olib qochishga qarshi moslamalar rels tagiga shunday o‘rnatiladiki, bu yerda, uning tishi rels oralig‘idan tashqarida qamrab olinishi ichki tomonda bo‘lishi kerak va o‘zi pasga egilib shpalga tiraladi. Bu yerda, har bir shpalga ikkitadan olib qochishga qarshi moslama (protivougon) o‘rnatiladi.