1 uluslararasi azərbaycan felsefe araştirmalari fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi derneğİ elmlər assosiASİyasi

Fəlsəfə tarixi  
 
 
- 69 - 
Strauss’a  göre  Ksenofon,  Sokrates’in  dindarlığını  kanıtlamada  pek  başarılı 
olamamıştır.
1
  Sokrates’in  kullandığı  diyalektik  yöntem  ve  retorik  sonuçta 
bilge  olmayan  çoğunluk  açısından  ikna  edici  olmamıştır.  Strauss’a  göre 
Ksenofon’un Sokrates anlatımının çok önemli sonucu siyasî olanın, çoğun-
luğun onayına bağlı olmasından dolayı kusurlu olduğudur. Bu sebeple insan, 
hakikî  mükemmelliğine  ulaşmak  için  siyasî  olanın  ötesine  geçmesi  yani 
felsefe  ile  şehir  arasındaki  kaçınılmaz  çatışmayı  görmesi  gerekmektedir.
2
 
Felsefe ve şehir arasındaki kaçınılmaz çatışma, Platon’un özellikle  Politeia 
adlı eserinde çözüme kavuşturulmaya çalışılan bir konudur. Sokrates proble-
mini Platon açısından da ele alan Strauss’un, bu konudaki tespitlerine değin-
mek yerinde olacaktır. 
Strauss’a  göre  Platon’un  Sokrates’ini  anlamak  için  onun  Sokrates’in 
Savunması  adlı  eserine  yakından  bakmak  gerekir  ki  aslında  tüm  Platoncu 
diyalogların  Sokrates  için  bir  nevi  “savunmalar”  olmasına  rağmen,  bu  eser 
başlığında  Sokrates’in  geçtiği  tek  diyalog  olmasıyla  diğerlerinden  ayrıl-
maktadır. Dahası bu eser, Strauss’a göre, Sokrates’in tüm hayatını ve yaşam 
yolunu  çoğunluğa  anlatan  ve  kendi  döneminin  Atina  şehriyle  bir  diyalog-
dur.
3
 Platon diyaloglarının önemli bir özelliği ise Platon’un  kendisinin her-
hangi bir söz söylememesidir ki bunun kendisi bile başlı başına bir problem 
oluşturmaktadır.
4
 Burada Strauss’un “yazı” (writing) üzerine bazı tespitleri-
ne  değinmek  gerekmektedir.  Platon  açısından  yazı,  herkese  aynı  şeyi 
söylemesi bakımından kusurlu bir araçtır çünkü esnekliğe sahip değildir. Bu 
kusurdan  kurtulmak  için  Platon’un  diyalog  formunu  tercih  ettiğini  belirten 
Strauss, diyaloglar sayesinde belli bir esnekliğe kavuştuğunu yani farklı in-
sanlara  farklı  anlamda  içerikten  bahsettiğine  işaret  etmektedir.
5
  Ancak  bu 
                                                 
1
 Strauss, “The Origins of Political Science…”, s. 167-168. 
2
 Strauss, “a.g.m”, s. 175-176. 
3
 Leo Strauss, “On Plato’s Apology of Socrates and Crito”, Studies In Platonic Political 
Philosophy, Chicago&London: University of Chicago Press, 1983, s. 38.  
4
 Strauss, Platon diyaloglarının raporlama değil, bir çeşit sanat çalışmaları olduğunu ve 
bunların  anlatım  tarzı  itibariyle  Sokrates’in  kendi  düşünceleri  ile  Platon’un  Sokrates’e 
atfettikleri  arasında  bir  ayrım  yapmaya  olanak  vermediğini  bunun  yanında  erken  Platon 
diyaloglarının  daha  Sokratesçi  olduğunu  ifade  etmektedir;  bkz.  Strauss,  Socrates  and 
Aristophanes, s. 3.  
5
 Strauss, “The Origins of Political Science…”, s. 179. 

---

Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 
 
 
- 70 - 
durumda  Platon’un  gerçek  düşüncesinin  ne  olduğu  sorusu  akla  gelecektir. 
Yasalar haricinde diyaloglarında Sokrates’i  konuşturan Platon’un, Sokrates 
gibi düşünüp düşünmediği ayrı bir soru olarak karşımıza çıkmaktadır. Stra-
uss, bu soruyu, Platon’un, Sokrates’in öğretisine, bütünüyle veya kısmî ola-
rak  güvendiğini  belirterek  cevap  vermektedir.  Ona  göre  “ironi”  kavramını 
ustalıkla kullanan Sokrates’i ortaya koyan Platon’un, hiçbir şey iddia etme-
diği ve bir öğretisinin olmadığını söylemek doğru olmayacaktır.
1
 Yani Sok-
rates’in ironisi sayesinde farklı insanlara farklı anlamlarda konuşmayı başa-
ran Platon, bir öğretiye sahiptir ancak bunu gizlemektedir ki bu gizlemeyi, 
Strauss’un  okumasının  da  temel  unsurunu  oluşturan,  ezoterik  bir  yazımla 
gerçekleştirmektedir.  Ezoterik  yazı  ya  da  öğreti  felsefî  hakikati  incelerken, 
toplum için faydalı olanı ise egzoterik öğreti gözetmektedir. Strauss burada 
kaçınılmaz bir gerilime işaret eder; felsefe ve şehir ya da toplum arasındaki 
çatışma.
2
  Felsefenin  yalnızca  elit  bir  kesime  hitap  ettiğine  işaret  eden 
Strauss,  bu  konuda  Platon  ile  Ksenofon’un  Sokrates’inin  ayrımına  değine-
rek, Ksenofon’un doğrudan zanaatkârla konuştuğunu, Platon’un ise sadece 
zanaatkâr hakkında konuştuğunu ifade etmektedir. Dolayısıyla, Strauss, Pla-
ton’un Sokrates’inin aslında sıradan insanlarla konuşmayı reddettiğini, sade-
ce elitlerle konuşmayı tercih ettiğini iddia etmektedir.
3
  
Strauss’un tespitlerini takip ettiğimizde, felsefenin elit bir kesimle ile-
tişime geçtiği bunun yanında Platon’un Sokrates’inin şehre bütünüyle kayıt-
sız  kalamadığını  da  görmekteyiz.  Özellikle  Politeia  eserinde  Sokrates  ile 
Thrasymakhos  arasındaki  diyalog  bunun  açık  örneğidir.  Strauss’un  işaret 
ettiği  üzere,  Thrasymakhos,  şehrin  inançlarını  ve  düşüncelerini  temsil 
etmekte iken Sokrates, felsefeyi temsil etmektedir. Thrasymakhos’un en bü-
yük  özelliği  ise  retorik  sanatını  ustalıkla  kullanmasıdır  ki  Strauss’a  göre 
çoğunluğu  en iyi  yönetime ikna etmek için  gereklidir ve bir şekilde en iyi 
yönetime dâhil edilmesi gerekmektedir.
4
 Bu ihtiyacın, yukarıda belirttiğimiz 
üzere,  Aristofanes  tarafından  dile  getirildiğini  ancak  ona  göre  çoğunluğu 
                                                 
1
 Strauss, City and Man, s. 50-51. 
2
 Leo Strauss, “On A Forgotten Kind Of Writing”, Chicago Review, 8:1, 1954, s. 64. 
3
 Strauss, “The Origins of Political Science…”, s. 181. 
4
 Strauss, “a.g.m”, s. 185.  

---