1 uluslararasi azərbaycan felsefe araştirmalari fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi derneğİ elmlər assosiASİyasi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - 151 - Rəylər və mülahizələr Fahri Türk, Balkanlarda Yaşayan Türk Azınlıkları ve Türkçeye
- Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 - 152
- Rəylər və mülahizələr - 153
- 151 - Rəylər və mülahizələr Fahri Türk, Balkanlarda Yaşayan Türk Azınlıkları ve Türkçeye Yönelik Dil Politikaları, Ankara: Astana Yayınları, 2016, 282 s. Balkanlar tarih boyunca bir geçiş bölgesi olduğundan, buradaki yerli ve göçebe halk ara- sında yüzyıllarca birbirlerini eritme ve kendi kültürlerini benimsetme stratejisi var olmuştur. Balkanların bu farklı yapısına ek olarak bölgeyi fethedip buraya yerleşen büyük güçler, bölgedeki farklılıkların daha da artmasına yol açmıştır. Balkanlar, Türkçe ve Türk kültürü bakımından tarihsel süreçte önemini neredeyse hiç yitirmeden korumuş bir coğrafyadır. Osmanlı’nın Balkanlarda varlık göstermeye başlamasından itibaren Türkçenin ve Türk kültürünün bu geniş coğrafyada uzun bir tarihe sahip olması, günümüzde etkileri yer yer azalsa da varlığını devam ettirmiştir. Kültürün en büyük etki mekanizmasının dil olduğu göz önüne alındığında, Türkçenin Balkanlar gibi etnik açıdan oldukça karmaşık bir coğrafyada var olmaya devam edebilmesi yalnızca kültürel açıdan değil, politik olarak da önemli bir konudur. Ancak tarihsel süreçte Balkanlardaki değişen siyasi koşulların da etki- siyle Türk kültürünün ve Türkçenin yaygın kullanımının azaldığı görülmek- tedir. Bu durum, Türk kültürünün toplumsal yaşamdaki etkilerini azaltırken Türkçenin de neredeyse yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına neden Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2016, № 2 - 152 - olmuştur. Özellikle 20. yüzyılın başlarından itibaren günümüze değin süren Balkanlardaki yeni devlet oluşumları ve mevcut devlet politikaları buralar- daki Türk nüfusunun azınlık haklarının görmezden gelinmesine ve böylece Türkçenin bir azınlık dili olması neticesini doğurmuştur. Fahri Türk’ün derlediği Balkanlarda Yaşayan Türk Azınlıkları ve Türkçeye Yönelik Dil Politikaları isimli kitap Türkçenin Balkanlarda yer alan farklı ülkelerdeki tarihsel evrimini göstermesi bakımından oldukça ö- nemli bir eserdir. Türkiye de Balkanlarla ilgili yapılan bilimsel araştırmalar- da bir artış kaydedilmiş olsa da, bunların önemli çoğunluğunun Osmanlı dö- nemi Balkan tarihi ile ilgili çalışmalar olduğu göze çarpmaktadır. Bunların da ağırlıklı olarak Balkanlarda Osmanlı mirası olduğunu söylemeye gerek yoktur. Avrupa yazınında da Balkanlarda yaşayan azınlıklarla ilgili bilimsel yayınlar fazladır. Ancak bu çalışmalarda, Balkan Türklüğü ve onların sorun- larıyla ilgili içerikler bulunmamaktadır. Bu derleme kitap, bugüne kadar Balkanlar hakkında ortaya çıkarılmış eserlerin içinde alanında bir ilk olma özelliğine sahihtir Kitapta yer alan çalışmalarda, Türkçenin Balkan ülkelerindeki kamu- sal yaşamda, eğitim ve basın-yayın faaliyetlerindeki kullanımını karşılaştır- malı olarak ele almaktadır. Balkan ülkelerinde yaşayan azınlık statüsündeki Türklerin parlamentodaki temsilcilerinin ve kurmuş oldukları sivil toplum örgütlerinin Türkçe anadilde eğitim ve kamusal alanda özgürce kullanımına ilişkin sarf ettikleri gayretten ya da yeterince alakadar olmadıklarından bah- setmektedir. Bunu yaparken yeni devlet oluşumlarının, Avrupa Birliği’ne üyelik, ikili veya çok taraflı antlaşmaların, sivil toplum örgütlerinin, devlet politikalarının ve devletlerin birbirleriyle ilişkileri gibi birçok etmenin de Türkçenin günümüzde Balkanlardaki varlığını ne şekilde sürdüğü ortaya ko- nulmaya çalışılmıştır. Fahri Türk ve Kader Özlem’in “Bulgaristan Türkleri ve Türkçe” isimli çalışmalarında, tarihsel süreç içerisinde Bulgaristan’da yaşayan Türk azınlı- ğın maruz bırakıldıkları asimilasyon süreci ve Türkiye’ye göç süreçler ile alınıyor. Bu bağlamda, özellikle Jivkov dönemi sonrasında Bulgaristan’daki Türkçenin durumu niteleyici içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Çalış- mada, Bulgaristan Türklerinin tarihsel süreçte nüfus değişimleri incelenerek Rəylər və mülahizələr - 153 - Türk nüfusunun ne şekilde sabit tutulmaya çalışıldığı; Bulgaristan’daki ko- nuşulan Türkçenin durumuyla ilgili uluslararası antlaşmalar; Bulgaristan’ın bağımsızlığını kazanmasından (1908) Jivkov rejiminin devrildiği döneme kadar (1989) geçen süre içerisinde Bulgar devletinin Türkçeye yönelik yak- laşımı/politikaları ve Jivkov sonrası dönemde Türkçenin durumu tartışıl- maktadır. Tarihsel süreçte Türklerin Bulgaristan’da sistematik bir asimilas- yon ve baskı sürecine tabi tutulduğunu öne süren çalışma, özellikle Jivkov sonrası dönemde Bulgaristan’ın demokratikleşme süreci ve bunun neticesin- de Türklerin anadillerini kullanmaları noktasında kısmî iyileştirmeler üzeri- ne analizde bulunmaktadır. Bu çalışma, aynı zamanda Sofya yönetiminin 1990’lardan itibaren Türkçeye yönelik uyguladığı politikaları, Hak ve Öz- gürlük Hareketi’nin (HÖH), Türk hükümetinin ve 2000’li yıllarda Bulgaris- tan’ın Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinin etkileri çerçevesinde ele alarak bu alandaki boşluğu farklı bir bakış açısıyla doldurmayı amaçlamıştır. Ancak çalışmanın ilerleyen kısımlarında, bu etkilere karşın Bulgaristan’da yaşayan Türklerin anadillerini İngilizce, Fransızca gibi Batı dilleri arasından seçme- ye zorlanması neticesinde kendi anadillerinden feragat etmeye zorlandıkları- na dikkat çekiyor. Bu durumu bir bakıma tarihsel süreçte Türklerin ve Türk- çenin Bulgaristan’da maruz kaldığı baskı, kısıtlama ve asimilasyon sürecini farklı biçimlerde yeniden üreten bir olgu olarak yorumlamak mümkündür. Yani Türklerin yoğun yaşadıkları şehirlerdeki Türkçe yer isimlerini Bulgar- ca isimlerle değiştirmesi, günde üç saat yayın yapan Türkçe radyonun fre- kansını kapatması, ülke genelinde Türkçe yayın yapan herhangi bir ulusal radyo ve televizyon kanalının bulunmaması vb. örnekler, Bulgaristan devle- tinin burada yaşayan Türklerin kültürel yaşamlarını sekteye uğratmak için her ne kadar katı politikalar uygulamıyor gibi görünse de daha yumuşak ni- telikli ve zamana yayılan bir asimilasyon politikası uygulamayı sürdürmekte olduğunu görüyoruz. Dobruca’nın Romanya’ya bağlanmasının ardından Romanya’da yaşa- yan Türklerin demografik konumları ile Romanya devletinin Türkçeye yö- nelik uyguladığı dil politikaları Szilágyi Szilárd’ın “Romanya Türkleri ve Türkçe” isimli çalışmasında tartışılmaktadır. Szilárd’ın bu çalışması, özel- likle Osmanlı Rus Savaşı’ndan (1877-78) günümüze değin Romanya’da Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|