1 Willem F. van Eekelen
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
86 Avstraliya tərəfindən də qəbul edilmiş və hətta Yaponiya önləyici müdafiə hüququ- nu özündə saxlayır 59 . Faktiki olaraq, asimmetrik terror təhlükələri probleminin eyni diaqnozunu Avropa Təhlükəsizlik Strategiyasında görürük 60 : ”Qloballaşma erasın- da,uzaq təhlükələr yanimizdakı təhlükələr qədər qayğıverici ola bilər...İlk müdafiə xətti daha çox xaricdə olacaq.... Münaqişənin qarşısının alınması və təhlükənin qar- şısının alınmasının vaxtı deyil deyilə bilməz”. Ona görə də, Avropa strategiyası ge- nişlənməyə ,Avropa qonşuluğunda təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinə çağırır. Bunun müxtəlif hərbi imkanlardan doğan, sadəcə sözlərin müxtəlif seçimi olmasını gələcək göstərə bilər. “Genişlənmə ilə qarşısını alma” həm də ABŞ-ın qlobal önlə- yici zərbə strategiyasının yaxşı regional ekvivalenti də ola bilər. Avropa ölkələri, hüquq mühavizə, kəşfiyyat və həmçinin, hərbi cavabları tələb edən terror təhlükələri ilə uzun müddət üz-üzə gəlmişlər. Lakin qəbul olunmalıdır ki, Avropanın,xüsusilə də, 1970 və 1980- ci illərə təsadüf edən terrorçuluğa qarşı mübarizə təcrübəsi, Al-Qaidə kimi təşkilatların törətdiyi fəlakətli terror təhlükəsin- dən köklü şəkildə fərqlidir. Avropanın içindən çıxan terror qruplarının məqsədi müasir transnasional terror təşkilatlarının məqsədlərindən fərqlənirdi. Onlar mütləq olaraq dövləti və ya onun hökümətini dağıtmaq yox,daha çox siyasi dəyişiklik və ya böyük muxtariyyət istəyirdilər. Və nəticədə, onlar fəlakətli insan ölümü ilə nəti- cələnən hadisələr törətməkdə maraqlı deyildilər, çünki bu işlər onların ideyalarının həyata keşirilməsinə əks-təsir göstərərdi. Madrid və London hücumlarının müna- sibəti dəyişməsinə baxmayaraq, Avropalıların çoxu hələ də düşünür ki, onlar terror və onun səbəblərini bu cür təhlükələrlə üzləşməyən ölkələrdən daha yaxşı başa dü- şürlər. Terror təhlükəsinin idarə oluna bilməsi haqda və bu təhlükə ilə davranmaq
57 “Putin Reaffirms Russia’s Right to Preemptive Strikes”, AFP, Tuesday 4 November 2003. See also: Russian Chief of the General Staff, General Yury Baluyevsky: “We Will Take Any Action to Eliminate Terrorist Bases in Any Region at the Earliest Stage”, RFE/RL, 8 September 2004. 58 Fransa təkcə “İraq Azadlığı əməliyyatı”-na etiraz etmədi,həmçinin NATO daxilində də önləyici zərbə variantının müzakirəsini rədd etdi, “capacite d’anticipation” açıqca deyilir və önləyici zərbə variantının hansı hallarda zəruriliyi yeni “Programmation Militaire”-də. Bax: Bunn, Elaine M., “Preemptive Action: When, How and to What Effect”, Strategic
59 General Shigeru, “Müdafiə agentliyi”-nin Baş direktoru,2003- cü ilin Yanvarında əgər Şimali Koreya öz raketlərini hərbi vəziyyətə hazır edərsə, o zaman Yaponiiyanın “əks hücum”-a başlayacağını demişdir. Bax: Ishiba, “Japan to ´Counterattack´ if North Korea Prepares to Attack”, in The Yomiuri Shimbun/Daily Yomiuri, 25 January 2003 60 A Secure Europe in a Better World. European Security Strategy, Brussels, 12 December 2003. 87 üçün ən yaxşı yolun güc işlətməsi yox, danışıqların olduğu haqda fikirlər dolaşır 61 . Doğrusu, bu cür münasibətlər təkcə son onilliklər ərzində Avropanın siyasi motivli terrorla mübarizə təcrübəsi ilə yox, həmçinin, Avropadakı geniş müsəlman azlığı- nın təsiri ilə formalaşmışdır.Kifayət qədər Avropa siyasətçiləri qorxurlar ki, bu cə- miyyətlərin ekstremist elementlərinə qarşı atılan istənilən addımlar, onlar tərəfin- dən cavab tədbirlərinə və daha da radikallaşmaya gətirəcəkdir. Təkcə Qərbi Avro- pada 16 milyon müsəlmanın yaşadığını nəzərə alsaq, bu hal ciddi qayğı mənbəyi daşıyır. Orada başqa bir fərq də vardır: Avropalılar özlərini amorf terror təhlükəsinə qarşı “müharibədə” görmür. Əlbəttə,çoxları ABŞ-ın terrorçuluğa qarşı mübarizəni hərbi əməliyyat kimi xarakterizə etməsinə qarşı çıxırlar.Bir çox fikir sahiblərinin, hətta “terrorizmə qarşı qlobal müharibə” 62 fikri heç xoşlarına da gəlmir, tez-tez o fikrə söykənirlər ki, ABŞ öz siyasəti ilə 11 Sentyabr hücumlarını gətirdi,bilavasitə ABŞ-ın İsraeli dəstəkləməsi ilə. Əlavə olaraq,belə bir hiss var ki, ABŞ-la birgə ter- rora qarşı qlobal müharibədə bir yerdə olmaqla, onlar öz ölkələrini də hədəfə çevi- rirlər.
ABŞ və Avropanın terrora qarşı mübarizə yanaşmalarında ən görünən fərq, ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin faktiki olaraq tamamilə terror təhlükəsinə yönəlməsi ilə ifadə olunur. Avropada ona müqayisə olunan tərəfdaş yoxdur,şünki ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin funksiyalarının çoxu Avropa ölkələrində müxtəlif nazirliklər arasında paylanmışdır. ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin çox funksiyalarını daxili işlər və ədliyyə nazirliklərində tapmaq olar. Daha mühüm məsələ: ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin hüquq mühavizə imkanları Avropa- dakı tipik Daxili İşlər və Ədliyyə nazirliklərinin imkanlarına nisbətən daha da məh- duddur, onlar ölkənin hüquq mühavizə elementlərinin hamısı üzərində olmasa da, çoxunun üzərində hakimiyyətə malikdir. Hadisələrin bu cür gedişi Avropanın çoxlu sayda nazirlikləri ilə Amerikanın Ədliyyə və Nəqliyyat nazirlikləri arasında illər boyu yaranmış yaxın münasibətlərə də çətinliklər törətdi və bu münasibətlər ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyindəki yeni tərəfdaşlar ilə də yenidən təsis edilməlidir. Bu nazirlik, immiqrasiya və gömrük siyasətini də həyata keçirməyi boynuna götür- düyündən, keçmişdə Avropa ilə Amerika arasında sürüşmə mənbəyi olan bu məsə- lələrdə, ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyi indi Avropadakı tərəfdaşları ilə hüquq mühavizə və terrorçuluğa qarşı mübarizə məsələlərində möhkəm münasibətlər inki- şaf etdirmək üçün səylər göstərməlidir, yüksək səviyyəli diplomatiya və əməkdaş- lıq tələb edən səylər.
61 Shapiro, Jeremy & Suzan, Bénédicte, “The French Experience of Counter-terrorism”, Survival, Vol. 45, No. 1, Spring 2003, pp. 67–68. 62 Stevenson, Jonathan, “How Europe and America Defend Themselves”, Foreign Affairs, March/April 2003, p. 77. Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|