2 G’. O. Mamajanov

modda (H) + CuO -> H
2
0 + Cu
modda (C) + 2CuO -> C0
2
 + 2Cu
CuS0
4
 + 5H
2
0 CuS0
4
 • 5H
2
0
Ba (OH)
2
 + CO
2
 
I
 BaCOj + H
2
O 

---

27
Shunday qilib, mis sulfatning ko‗karishi yoki qizdirilayotgan probirka 
devorining sovuq joylarida suv tomchilari hosil bo‘lishi tekshirilayotgan tajribada 
vodorod borligini, bariyli suvning loyqalanishi esa uglerod borligini ko‗rsatadi. 
 
11-tajriba 
R e a k t i v l a r : mochevina, natriy metali, temir (Il)-sulfatning 5% li eritmasi, 
temir (III)-xloridning 1% li eritmasi, xlorid kislotaning 8% li eritmasi. 
Organik 
birikmalar 
tarkibida 
azot 
bor-yo‗qligini 
aniqlash uchun 
tekshirilayotgan modda natriy metalining kichik bo‗lagi bilan qo‗shib qizdiriladi. 
Agar modda tarkibida azot bo‗lsa natriy sianid hosil bo‗ladi: 
Modda (N) + Na NaCN... 
Qorishma suvda eritilib, unga temir (Il)-sulfat eritmasidan bir necha tomchi 
qo‗shilsa, temir (II)-sianid hosil bo‘ladi va u ortiqcha natriy sianid bilan reaksiyaga 
kirishib, natriy ferrosianidga aylanadi: 
2NaCN + FeS0
4
-> Na, -> N0
4
+ Fe(CN), 
Fe (CN)
2
+ 4NaCN -» Na
4
[Fe (CN)J ‗ 
Natriy ferrotsianidga temir (m)-xlorid ta‘sir ettirilsa, temir ferrotsianid - berlin 
zangorisi hosil bo‗ladi: 
3Na
4
Fe(CN)
6
+ 4FeCI, -> Fe
4
[Fe(CN)
6
], + 12NaCl 
Tajriba o‗tkazish uchun quruq probirkaga mochevinaning bir necha kristali va 
oksid qatlamidan yaxshilab tozalangan no‗xotdek natriy metali solinadi. Probirka 
qizil tusga kirguncha aralashma ehtiyotlik bilan qizdiriladi va qotishma hosil qilinadi. 
Oxirigacha reaksiyaga kirishib ulgurmagan natriy metalini yo'qotish uchun 
probirkaga 2-3 tomchi etil srirti qo‗shiladi. Vodorod ajralib chiqishi tugagach, 
probirkadagi mahsulot ozgina suvda eritiladi va erimaydigan qoldiqlardan tozalanadi. 
Filtratning bir qismiga probirkada 2-3 tomchi temir (ll)-sulfat eritmasidan 
qo‗shib bir daqiqa davomida qizdiriladi, shundan keyin bir tomchi temir (Ill)-xlorid 
va kislotali muhit hosil qilish uchun ozgina xlorid kislota qo‗shiladi. Ko‗krangli 
eritma yoki cho'kma hosil bo‘lishi tekshirilayotgan moddada azot borligini ko‗rsatadi. 
Azotli moddalar (ipak, jun) kuydirilganda o‗ziga xos hid kelishidan ham 
modda tarkibida azot borligi haqida xulosa chiqarish mumkin.