2 Naxçıvan Dövlət Universiteti

- 60 -
 
 
a) İki Ana Arılı Koloni Yönetim Sistemi 
 
Genellikle  her  arı  kolonisinde  bir  ana  arının  bulunuşu  olağan  sayılır.  Bununla  beraber,  arı 
yetiştiricileri bazen aynı koloni içerisinde yaşlı bir ana arı ile kendi yavrularından bir ana arının aynı 
veya yakınında bir çerçeveye yumurta bıraktığını gözleyebilirler. Büyük bal akımı sonunda ana arı 
denetimleri  yapıldığında  kolonilerin  yaklaşık  %5'inde  ana-kız  beraberliği  ile  karşılaşılır  (Farrar 
1953).  Bazı  arı  hatları  bu  duruma  diğerlerinden  çok  daha  fazla  eğilim  göstermektedirler. 
Kolonilerde görülen bu eğilim bazı önlemlerle aynı kolonide iki ana arının aynı anda bulunabileceği 
görüşünü uyandırmış ve denemelere geçilmiştir. Çeşitli araştırıcılarca uygulanan bütün yöntemlerde 
aynı anda yumurtlayan iki ana arının varlığı bal üretimini önemli ölçüde artırmıştır (Walton 1974). 
Bunun nedeni populasyon artıkça buna bağlı olarak bal veriminin doğrusal artışıdır (Woyke 1984; 
Wilde et al. 2009). 
İki ana arılı koloni yönetimi kolonilerden yüksek verim elde etmek amacıyla, populasyonun 
çoğaltılmasını esas alan entansif bir yönetim sistemidir. Bir yandan yüksek verim elde etmek olan 
sistemin  diğer  amacı  ise;  ana  kaybından  kaynaklanan  verimsizliğe  karşı  kolonide  yumurtlamayı 
sürdüren,  ikinci  bir  ana  arının  bulundurulmasıdır  Sistemde  önemli  olan  zamanlamanın  iyi 
yapılmasıdır.  Her  üretim  bölgesinde  başarılı  olunacağını  düşünmek  doğru  değildir.  Üretici  kendi 
üretim  koşullarına  göre  önce  az  sayıda  koloni  ile  işe  başlayarak  kendi  koşullarına  uygunluğunu 
belirlemelidir. 
Bu  amaçla;  güçlü  kışlatılmış  koloniler  erken  ilkbaharda  polen  katkısı  da  yapılarak  üst 
düzeyde populasyona ulaşırlar. Üst bölmelere verilecek ana arılar bal akımı başlangıcından yaklaşık 
2 ay önce (20 Nisan- 5 Mayıs) ele geçmiş olmalıdır. Ana arıların sağlanmasından sonra kışlamış ana 
arı, genç kuluçkanın alt kuluçkalık gövdesinde bırakılır. Diğer sırlanmış ve çıkmakta olan yavrulu 
çerçeveler,  üzerindeki  arılarla  birlikte  üst  kuluçkalığa  yerleştirilir.  Ayrıca  arıların  büyük  bir 
çoğunluğu  bu  yeni  üniteye  silkilerek  alt  kuluçkalığa  doğru  oluşacak  akımlar  nedeniyle  her  iki 
ünitede denge sağlanmış olur. İki kuluçkalık ünitesi örtü tahtası veya çift katlı elek teli ile bütünüyle 
ayrılır.  Böylece  alt  ve  üst  ana  arılar  için  ikişer  kuluçkalık  gövdesi  kullanılır.  Yeni  ana  arı  üst 
kuluçkalıktaki  çerçevelerin  arasına  şeker  tıkacıyla  konulur.  Yeni  verilen  ana  arılar  bol  miktarda 
yumurta bıraktığı görüldükten sonra örtü tahtası kaldırılır ve yerine ana arı ızgarası konur (Moeller 
1976). 
Hava koşullarının uygun olmadığı ve yeterli nektar gelmediği durumlarda her iki koloniye 
de  ek  besleme  yapılmalıdır.  Nektar  akımının  bitimine  1  ay  kaldığı  zaman  ikinci  bir  ana  arı 
bulundurmanın gereği kalmaz. Çünkü bu dönemden sonra bırakılan yumurtalar ergin arı olmak için 
3  hafta  ve  bal  toplayabilmek  için  en  az  2  hafta  gereklidir.  Fakat  bal  akımı  ortasında  kuluçkalığı 
karıştırmak,  ana  arıyı  aramak  ve  kuluçkalığı  birleştirmek  kolay  değildir.  Bu  yüzden  koloni  bal 
akımı sonuna değin iki ana arılı olarak bırakılır.  
Birleştirme bal hasadından sonra yapılır. Kuluçkalıkların erken birleştirilmesi ile balın çoğu, 
geç  kalınması  ile  de  bir  bölümü  yitirilebilir.  Ana  arı  ızgarasının  alınmasından  sonra  tek  ana  arılı 
konuma getirilen kolonilerde bundan sonra yapılması gereken yılın ilkbaharına değin tek ana arılı 
kolonilerde  olduğu  gibidir.  Sistem,  güçlü  populasyonlarla  yüksek  verim  elde  etme  imkânı  tanır 
(Duff  and  Furgala  1989).  Bal  üretimi  tek  katlı  kolonilere  oranla  en  az  20  kg  dolaylarında  artış 
gösterir. Kış öncesi koloniler güçlü olduğundan kışı sorunsuz geçirirler. Kolonideki ana arı verimsiz 
olması  durumunda  doğal  olarak  koloni  verimli  bir  ana  arı  kazanmış  olur.  Diğer  bir  husus  da 
kolonide  ana  arı  kaybına  karşı  ikinci  bir  ana  arının  mevcut  olmasıdır.  Sistemin  uygulanmasında, 
bazı  dönemlerde çok sayıda  yardımcıya  gereksinme duyulur. Deneyim  kazanmadan  yapılan  geniş 
çaplı uygulamalar, çözümü güç sorunları beraberinde getirir (Dunham, 1953). 
Ülkemiz  koşullarına  göre  iki  ana  arılı  koloni  yönetim  sisteminde  bahara  çıkan  güçlü 
kolonilere iyi  bakım besleme uygulanmalı, mevcut ana arı, genç kuluçka ve populasyonun büyük 
bir kısmı alt kuluçkalıkta yer almalıdır.  
İki ana arılı koloniler üç şekilde düzenlenebilir (Doğaroğlu 1988) 
a) Üst bölme (yeni kuluçkalık) sırlanmış ve çıkmakta olan kuluçka ile kalan populasyonu ve 
2  çerçeve  bal-polen  içermelidir.  Arıların  büyük  çoğunluğu  yeni  oluşturduğumuz  kuluçkalık 

---

- 61 -
 
 
gövdesinde silkilerek alt kuluçkalığa doğru oluşacak akımlar için her iki ünitede denge sağlanmış 
olur. Bu iki kuluçkalık gövdesi arasına iki kat sinek teli konularak iki koloni birbirinden tamamen 
ayrılır. Üst üniteye (kuluçkalığa) uçuş deliği açılarak giriş ve çıkışları buradan sağlanır. Bu tarih de 
elimizde  genç  ana  arılar  olmalıdır.  Genç  ana  arı  üst  ünitede  (ikinci  kuluçkalık)  merkezi  yerinde 
çerçevelerin üst çıtaları arasına olmak üzere, ana arı kafesiyle verilir. Ana arı kafesinde şekerleme 
tıkacı  3-4  günde  serbest  kalacak  sertlikle  hazırlanır.  Hava  koşullarına  ve  nektar  durumuna  göre 
gerekirse besleme uygulanır.  
b) Elimizde ana  arı  yoksa üst  kuluçkalıkta  yapay oğul üretimi  yapılacak  gibi davranılarak, 
yumurtalı, larvalı ve çıkmak üzere olan çerçeve ve ballı polenli çerçeve konularak yeterli miktarda 
genç  arı  silkilir.  Bu  oğulun  burada  ana  arı  kazanması  sağlanır.  Ana  arı  döllenip  yumurtlamaya 
başladıktan sonra çift katlı sinek teli çıkartılarak yerine ana arı ızgarası konur. İki ana arılı koloni 
yönetim  sistemi  bu  şekilde  uygulanacaksa  nektar  akımından  yaklaşık  3  ay  önce  sistemin 
oluşturulması gerekmektedir.  
c)  Diğer  bir  yöntem  ise  mevcut  farklı  bir  koloninin  yeni  oluşturulan  üst  kuluçkalığa 
aktarılmasıdır.  Bu  bağlamda,  bir  süre  sonra  çift  katlı  sinek  teli  alınarak  yerine  ana  arı  ızgarası 
konulur  (Şekil  2).  Böylece  koloninin  populasyon  gelişimi  hızlanacak,  olası  ana  arı  ölümlerinde 
koloninin anasız kalması önlenecektir. 
 
 
Şekil 2. Ülkemiz koşullarında uygulanabilecek iki ana arılı koloni yönetim sistemi (Köseoğlu 
2009). 
 
b) Koloni Destek Sistemi 
 
Bu  sistem,  yüksek  verim  elde  etmek  amacıyla,  Populasyondaki  üreticilerin  (tarlacı  arı) 
tüketicilere  oranını  artırarak  başka  bir  ifadeyle  Populasyon  dinamiğini  artırarak  koloninin  bal 
biriktirme şansını iyileştirmeyi amaçlayan bir koloni yönetim sistemidir. 
 
 
Şekil 3. Koloni destek sisteminin esası (Dogaroğlu 1999). 

---