3-mavzu. O‘zbek tilining leksik qatlamlari mashg’ulot rejasi

3. Ijtimoiy-siyosiy leksika. 

Ijtimoiy-siyosiy leksika atamalardan farqli o'laroq, kengroq qo’llanish

sohalariga va umumiy xususiyatlariga ega. Kelib chiqishiga ko’ra internatsional 
leksikaga mansubligi ularni atamalarga yaqinlashtiradi. Bu o'ziga xoslik ba'zan
oddiy til egalaridan tashqari tilshunos olimlarni ham chalg’itib qo’yadi. 
Shubhasiz, ijtimoiy-siyosiy lug'at iqtisodiyot, siyosatshunoslik, falsafa,
sotsiologiya, madaniyatshunoslik, tarix va boshqa ijtimoiy va gumanitar fanlarga 

---

---

xizmat qiladi va ularni shartli ravishda ushbu sohalarning atamalari sifatida

qarashga imkon beradi. Shuningdek, ijtimoiy-siyosiy leksika ma'lum bir davrda 
neologizmlar
(masalan, 
Sovet
hokimiyati 

yillarida

"kollektivlashtirish",
"elektrlashtirish", "sanoatlashtirish", "qayta qurish", "jadallashtirish" va boshqalar)
paydo bo'lishi natijasida keng tarqalishi, keyinchalik u til sahnasidan chiqib ketishi 
bilan tarixiy so’zlarga aylanishi mumkin. Qo’llanish sohasi va ko'lami jihatidan,
ijtimoiy-siyosiy leksika ma'lum bir tashuvchilarni guruhining tili hisoblanadi. Bu 
jamiyat barcha a'zolarining umumiy mulki bo'lib, undan har kim o'zlarining til
qobiliyatlari va ehtiyojlariga yarasha foydalanadilar. Ushbu leksikaning 
umummilliy tilidagi mavqeini mustahkamlashda ta'lim va fan sohalari qatori
ommaviy axborot vositalari ham o'z hissasini qo'shmoqda. So'zlar yangi 
tushunchalar, hodisalar belgisi sifatida matbuot, davriy nashrlar orqali kirib
boradi. Ijtimoiy-siyosiy leksika orqali davlat siyosati va mamlakatning iqtisodiy 
yo'nalishi belgilanadi. Shu sababli, siyosatshunoslar buni (leksikani) davlatning
siyosiy va iqtisodiy qiyofasini tavsiflovchi so'zlar deb bilishadi. Tilshunoslar bu 
so'zlarni jurnalistik uslubning vositasi, shuningdek, tilshunoslikning ob'ekti deb
bilishadi.