|
![](/i/favi32.png) 3-sinf Tabiatshunoslik A. Bahromov,Sh. Sharipov,M. Nabiyev Ona tili va o`qish savodxonligi tuzuvchilari 1-2-sinf IrodaOdam tanasi-bosh,bo`yin,gavda,qo`l,oyoq asosiyAttestatsiya qo`llanma kitobiOdam tanasi-bosh,bo`yin,gavda,qo`l,oyoq asosiy
qismlaridir.Odam tanasi
teri bilan qoplangan,teri ostida muskullar bor,muskullar suyaklarga
birikkan,tana ichida yurak,o`pka,jigar,oshqozon,ichak kabi a`zolar bor.Teri
tanamizni shikastlanish,suv,chang,mikroblardan himoya qiladi,terida
mayda qon tomirlari bor,teridagi xaltacha va naychalarda yog` va suv ( ter)
bo`ladi,ular odam tana haroratini saqlab turadi.
Sklet
qattiq suyaklardan tarkib topgan,tanamizda 200 dan ortiq suyak
bor,suyaklar bir-biri bilan birikib,skletni hosil qiladi.Suyak ko`p a`zolar
uchun tayanch vazifasini bajaradi va ichki a`zolarni shikastlanishdan
himoya qiladi.M: kalla suyagi bosh miyani,ko`krak qafasi yurak va o`pkani
himoya qiladi,bolalar suyagi to`liq shakllanmagan bo`ladi,shuning uchun
yozayotganda gavdani to`g`ri tutish kerak.
Yurak
ko`krak qafasidan chaproqda joylashgan,muskullardan
iborat,kattaligi har kimning o`z mushtidek,katta yoshdagilarda 300
gramm,yurak muskullari doimo qisqarib,bo`shashib turadi,bu yurak urishi
deyiladi.
Katta odam yuragi-70-72
marta,bolalarniki undan ko`proq
uradi.Kamharakat odamning yuragi tez charchaydi,shuning uchun yurakni
chiniqtirib borish kerak,sport va badantarbiya bilan shug`ullanish
kerak.Chekish va spirtli ichimliklar iste`mol qilsih yurak faoliyatiga salbiy
ta`sir ko`rsatadi.
Katta yoshdagi odamda 5 litrgacha qon bo`ladi,odamda 2 xil:arteriya va
vena qon tomirlari bor.Bu tomirlar tanamiz a`zolariga borib ingichka qon
tomirlariga ,kapillarga bo`linib ketgan.Yurak bo`shashib,qisqarib arteriyaga
qonni haydaydi,arteriaydagi qon o`zi bilan kislorod va oziq moddalarni
organizmga yetkazib ,ularni oziqlantirib turadi.Tana a`zolaridan ajragan
ortiqcha modda va karbonat angidrid boshqa kapillar orqali venaga
boradi,odam yugurganda yoki jismoniy ish bajarganda,yurak urishi
tezlashadi,buning sababi yurak qon orqali harakatdagi muskullarga ko`proq
oziq modda va kislorod yetkazib beradi.
Odam miyasi
.Tana a`zolari hatti-harakatini,odam xulq-atvorini nerf tizimi
boshqaradi.Nerv tizimi bosh miya,orqa miya,nerv tolalaridan iborat.Bosh
miya kalla suyagi ichida,orqa miya umurtqa pog`onasi ichida
joylashgan.Bosh va orqa miyadan butun tana bo`ylab nerv tolalari
tarqagan,Miya tanadagi barcha a`zolarni shu nerv tolalari orqali
boshqaradi.Odamning qo`l va oyoqlari harakati bosh va orqa miya orqali
boshqariladi.
|
|
|