4-iii psihologija tur indd

181
sağlık mesleki okullar için
sıra gözlemlediğimiz kişiye bizim zayıfl ık ve isteklerimizi atfediyorsak, 
hata edebiliriz. Bir sonucu alel acele çıkardığımız yani bir kimse için not 
verdiğimiz zaman, bu olasıl hataları göz önünde bulundurmalıyız.
b. Kasıtlı (planlı) gözlem
 - bir nesne, olay veya insanı yakından ta-
nımak istiyorsak, kasıtlı gözlem uygularız. İnsanları değerlendirdiğimiz 
zaman, geçmişte onun kişiliğine etki eden ve insanın bu ya da şu şekilde 
davranmasına katkıda bulunan etkenleri bilmeliyiz.
İnsanların kasıtlı gözlemlenmesi, sağlık çalışanının en önemli işle-
rinden biridir. Örneğin o hastaya yazmış olduğu ilaçların etkisini görme-
lidir. Bu arada hastayı gözlemleme planı yapmalıyız. Olayların kayda alın-
ması, kasıtlı gözlemlemede temel koşullardan biridir. Bu şekilde özellikle 
birden çok hastayı gözlemlediğimiz zaman, kayıtların korunması gerek-
mektedir.
Hastanın kasıtlı gözlenmesi sağlık çalışanın temel görevlerindendir 
ve bu arada şunlara dikkat etmelidir: 
- Hastanın kendisine olan davranışı nasıldır (üzgün, keyifsiz, huzur-
suz, ağır düşüncelerle uğraşıyor vb.);
- Hastanın hastalık karşısındaki tutumu (kaygısız mı yoksa hastalığı 
küçümsüyor mu, yoksa aşırı kaygılı mı);
- Hastanın teşhis ve terapi işlemleri karşısındaki tutumu (işbirliği 
yapmıyor, öğütlere kulak asmıyor);
- Hastanın sağlık personeli karşısında tutumu (güvensizlik, samimi-
yetsizlik, bağlılık, küçümseme);
- Hastanın aile karşısındaki tutumu - ziyaretçilerin gelişine kadar 
kaygısız mıdır, ziyaretçileri kabul etmek istemiyor mu yoksa onları sabır-
sızlıkla mı bekliyor, kendi başına kalma isteği, diğer hastalara bağımlı ol-
mak, sıkça rastlanan ruh halleridir.
- Sayısı çok hasta kendi psikolojik sorunlarını söylemez ya da mev-
cut olduklarını gizler. Bu tür ifadeler bizi yanıltmamalıdır ve onları de-
vamlı olarak yakın takibe almalıyız. Özellikle çocuklarla çalıştığımız za-
man çok dikkatlı olmalıyız.
3. DENEY
 - sayısı çok bilim tarafından uygulanan, psikoloji ve tıpta 
ise mümkün olduğu fırsatlarda kullanılan en büyük bilimsel değeri olan 
yöntemdir. 
Doğal koşullarda meydana gelen önceki iki yöntemden farklı olarak, 
deneylerde olaylar yapay olarak kışkırtılır ve laboratuvarlarda uygulanır.

---

182
Psİkolojİ
Deney bir yöntem olarak daha çok avantajları vardır: olayı kendi-
miz kışkırtırız, gerketiğinde tekrar edebiliriz, şartları kontrol etmekyetiz, 
zaman kaybı olmaz, hassas ölçüm yapılır, eğer bir kimse elde edilen so-
nuçlardan şüpheleniyorsa, deneyi tekrarlayabiliriz. Deneyin eksiklikleri 
şunlardır: psikoloji ve tıpta sınırlı olarak uygulanması (insan sağlığına 
zarar verebilecekse uygulanamaz, bundan dolayı insanların yerine fareler, 
antropoid maymunlar ve diğer memeliler kullanılır). İnsan kendisiyle bir 
şeyler yapıldığını bildiği için davranışlarını değiştirebilir.
Deneylerle psikolojik belirtiler hassasiyetle tartılıp belirlenir, neden-
lerle ilgili analizler yapılır, ilaçların organizmalara etkisi incelenir (gönül-
lülerde) vb.
KİŞİLİK İNCELEME TEKNİKLERİ
1. MÜLAKAT
 - belli bir amaçla yapılan ve uzmansal olarak planla-
nan sistemli bir konuşmadır. Hastayla yapılan her konuşma mülakat de-
ğildir.
Bilgilerin elde edilmesi, tahminlerin doğrulanması veya belli bilgi-
lerin bildirilmesi mülakatın asıl amacını oluşturabilir. Sağlık pratiğinde 
hasta ile yapılan konuşma hastanın tarihçesi hakkında bilgi edinmek, has-
tayı ameliyata hazırlamak, hastaneden ayrılmazdan önce danışma yapmak 
veya hastalıkla alakalı kötü bir haber bildirmemiz gerektiğinde uygulanır. 
Hastanın kişiliğini tanımak, müdahale hazırlığı gerektiği gibi yapılmadığı 
zaman da hastayla görüşme yapılır. 
Mülakatın yapılması için eğitim isteyen bir yetenektir. Kendisiyle gö-
rüştüğümüz kişinin oldukça daha iyi ve başarılı işbirliği için hazırlanması, 
görüşmenin esas amacını oluşturur. Görüşme kendiliğinden başlamalı ve 
hastanın yaşı, cinsiyeti, eğitimi ve diğer özelliklerine adapte edilmelidir. 
Yapılma şekline göre görüşmeler: Dolayısız (sorular önceden hazırlan-
mıştır) ve dolaylı (konuşmanın devam ettirilmesi için bazı sorulardan 
kaçınılır ve hastanın son sözleri tekrarlanır). Bunu daha iyi açıklayabilme-
miz için bir örnek verelim: Görüşmenin başlangıcında hasta korkuyorum 
dediyse, dolayısız konuşmada neyden korkuyorsunuz sormalıyız, dolaylı 
konuşmada ise korktuğunuzu söylediniz şeklinde yanaşacağız.

---

183
sağlık mesleki okullar için
Konuşma yapılırken her konuşmacının bilmesi ve onları saygılaması 
gereken bazı kurallar vardır:
- Hastanın daha çok konuşması teşvik edilmeli, konuşmacı ise daha 
pasif olmalı;
- Onu dinlemeye öğrenmeli ve konuştukları karşısında ilgi göster-
meli;
- Hastanın güvenini kazanmak gerekir;
- Konuşma kendiliğinden, zorlamadan gelişmeli;
- Cevapların verilmesi telkin edilmemeli;
- Hastanın söyledikleri eleştirilmemeli ve ahlaki açıdan değerlendi-
rilmemeli;
- Sonuçta hastanın sempatik ya da antipatik özellikleri kayda alın-
mamalı;
- Mümküm ise, konuşma başlamazdan önce hasta hakkında bilgi 
toplamamız gerekiyor
- Konuşma sırasında hastanın bütünsel davranışlarının gözlenmesi 
tavsiye edilmektedir.
Görüşme sonunda hastaya herhangi bir tavsiyede bulunup bulun-
mayacağımız karar verilmelidir, çünkü genelde her konuşmanın sonunda 
böyle bir beklenti vardır.
Konuşmayı yapanın sonunda ufak bir “hile” yapması yani tavsiye 
vermekten kaçınarak, hastayı kendibaşına karar vermesi bakımında yön-
lendirmesi tavsiye edilir. Kararın kendibaşına verilmesi iki tarafl ı psikolo-
jik önem taşır: birincisi, başkasının tavsiyelerini zor kabul ederiz, ikincisi, 
hasta kendi verdiği kararıyla kendi güveni ve özgüvenini sağlamlaştırmak-
ta yani hasta konuşma esnasında olgunlaşıp değişmektedir.
2. PSİKOLOJİ TESTLERİ
 - Son yıllarda psikoloji testleri çok popü-
ler ve kullanılır oldu. Belli kurallara göre hazırlanan, daha önce denetlenen 
standart sorulardan oluşmuştur. Hasta bu testi belli bir süre içinde doldur-
malı. Testler sözlü ödevler ya da manipülatif ödevler (bir bütün oluştur-
mak, çizmek) şeklinde olabilirler.
Uzman tarafından yapılan her testin birkaç özelliği vardır: geçerli-
lik 
- araştırılan şeyi tartabilmeli; nesnellik - sonuçların değerlendirilmesi 
sadece tartılan olay ya da nesneye bağlı olmalı; tutarlılık - yeniden ve aynı 

---