4-iii psihologija tur indd

187
sağlık mesleki okullar için
ranmaktadır. Kendisine kapanır, kendisine ve başkalarına emin değildir, 
suç ve daha düşük değer duygusuna kapılmaktadır.
Hastalığın devamında, hastanın davranışlarında savunma mekaniz-
maları ağır basmaktadır. Hastalığın getirdiği tüm hoş olmayan durumları 
bastırmaya, reddetmeye veya rasyonelleştirmeye çalışır. Hastalığın nesnel 
olan belirtiler yanı sıra yeni belirtiler icat eder, duygusal güçlüklerini so-
matik (bedensel) plana taşıyarak, konverziyon yapar. Davranışlarında ge-
riler, çaresiz çocuk seviyesine gelir, buysa tedavinin uzamasına neden olur. 
Hasta ve sağlık çalışanı hastalığa karşı ortakça davrandıkları zaman, tedavi 
başarılı olur.
HASTAYA YANAŞMA ESASI
Daha önce belirtilen özelliklerin bilinmesi, hasta için karakteristik 
olan diğer özelliklerin öğrenilmesi, başarılı bir tedavi sürecinin başlatıl-
ması bakımında temel ön koşullardan biridir. Hastanın kimliği ve hastalık 
süresince içinde olup bitenlerin tümünü öğrenmediğimiz halde, uzman 
olarak büyük bir hata işlemekteyiz ve bu hata tedaviyi kısmen başarılı veya 
başarısız kılacaktır.
Hasta bir organın ardında insanın durduğunu hiçbir zaman unut-
mamalıyız. Bu halde sadece organ değil, hastanın kimliği de hastadır.
Kimlik psikodinamiğinin tanınması özellikle kronik hastalar ile ça-
lışmamızda önemlidir. Uzun süren hastalık insanın kimliğini değiştirir, 
buysa tedaviyi zorlaştırır. Sağlık çalışanları hastanın EGOsundaki pozitif 
fonksiyonları (tedaviye aktif katılım, rahatlatma vb.) ve pozitif özellikleri 
(güven, emniyet, girişim vb.) teşvik etmelidir. Örneğin, hastaneden ba-
ğımsız hayat için yeteneksiz olan birini taburcu ediyorsak, akciğer veremi-
nin tedavisi ne kadar eder?
Tıp personelinin çalışmasıyla alakalı sayısı çok uyarı hastalardaki 
psikodinamiğin tanınmasına bağlıdır (her hasta için genel ve özeldir). Bu 
özelliklerin bilinmemesi, tedavi edilen organa (kalp, böbrek, karaciğer) 
büyük yardım etmek ama hastaya ufak yardım demektir. Tıptaki insancıl-
lık
, sadece hastalanmış organ değil, hastanın ta kendisinin ilgi merkezin-
de bulunması demektir. Mesela Nikola Petrovskinin Nefretitis olmasına, 
yani bu kişinin bu hastalığa dönüşmesine izin veremeyiz. Bu en insan-
cıl mesleğin insancıllık dışında kalması demektir. Sonunda o eski ve çok 
önemli kural: rol oyununu oynayın, devamlı olarak ben onun yerinde ol-

---

188
Psİkolojİ
saydım, ne yapmam gerekirdi, bana ne yardım edebilir sorusunu sormaya 
devam ediniz.
SAĞLIK ÇALIŞANI KİMLİĞİNİN 
PSİKODİNAMİK ÖZELLİKLERİ
Hastaların psikodinamiği yanı sıra, kendi kimliğimizin psikodina-
miğini de tanımalıyız. Sağlık çalışanı hastaya gerekli olan en önemli “ilaç” 
olduğu düşünülmektedir. Tedavi sürecinde “kendini vermek” gerçi bir hü-
nerdir, buysa kendimizi ve kendi kimliğimizi ne kadar tanıyoruz, sorusu-
na bağlıdır. Maalesef sayısı çok sağlık çalışanı mesleklerinde “kendilerini 
vermekten” kaçınarak, tablet, iğne, hararet ölçerlerin sessiz transferleri ko-
numuna geliyorlar...
Psikolog Ericksona göre, pratik neticelerden elde edilmiş kimlik te-
orisine dayanarak, üç tip sağlık çalışanı mevcuttur:
1. EGO KİMLİĞİ OLUMLU (POZİTİF) GELİŞMİŞ SAĞLIK 
ÇALIŞANLARI
Onların dört özelliği vardır:
a. Güven
: kendilerine, meslek arkadaşlarına ve hastalara güvenleri 
vardır. Hastaya inanmakla onun güvenini kazanır ve kendi tedavisinde ak-
tif olması için hastayı aktif duruma getirir.
b. Güven ve özerklik
: güvenli olmayan, bağımsız olmayan ve baş-
kalarına bağımlı halde olan, hastanın güvensizliği ile mücadele edemeyen 
sağlık çalışanı. Güvenlik ve özerklik onun uzmanlığı ve uzmansal eğiti-
mine bağlıdır (Mesela hastaysanız ve elleri titreyen bir hemşire size iğna 
yapmak istiyorsa, kendinizi ne kadar güvenli hissedeceksiniz?);
c. Girişim:
 kendisinde yaratıcılık, doğallık ve aktivite içeren, has-
tanın pasifl iğine karşı koyacak girişim kastedilmektedir. Bu özellikler ol-
maksızın, sağlık örgütlerinde takım(tim) işi de olamaz. Girişim ve yara-
tıcılık kendi iş görevleri çerçevesinde aktivitelerin üstlenilmesi demektir. 
Daha yüksek seviye profilinden aktivitelerin üstlenilmesi hata olabilir ve 
hastada kargaşa yaratabilir (mesela bir tıp laboratuvarcısı biyo-kimya ana-
lizi yapar ve onun doğruluğu için sorumludur, ancak elde edilen sonuca 
dayanarak, hastalığa tanı koyamaz);
d. Ortak faaliyet anlamı:
 diğer sağlık çalışanları ve hastalarla bir-
likte çalışır. Günümüzde sağlık örgütlerinde takım halinde çalışılır. Takım 

---

189
sağlık mesleki okullar için
çalışması olmadan, başarılı tedavi de olamaz. Bu kendi kimliğini, iş arka-
daşlarını ve hastaları saygılamak, baş ve en önemli kişi konumuna gelme 
temayülleri olmamak demektir.
Takımda herkesin kendi yeri vardır ve herkes önemlidir. Bu tip kuş-
kusuz en çok aranan ve en başarılı çalışma tipidir. Bu sağlık çalışanları 
kendi mesleklerinde memnunluk bulmaktadırlar, hastaya gururla hizmet 
ederler ve insana karşı sevgi özelliğine sahiplerdir.
2. OLUMSUZ (NEGATİF) EGO KİMLİĞİ OLAN SAĞLIK 
ÇALIŞANLARI 
- kendi mesleklerini hiçbir zaman onaylamayan sağlık 
çalışanlarıdır. Onların temel özellikleri şunlardır:
a. Yaptıkları işten memnuniyetsizlik duyarlar, başlangıçta öyle ol-
mayabilirler ama zamanla memnuniyetsizlik gelişmiştir, yaptıkları iş dola-
yısıyla sürekli olarak kaderlerini şikayet ederler;
b. İsyan - etraft a olup bitenler karşısında sıkça isyan ederler, onlara 
her şey mani olur, tartışmaya yatkındırlar;
c. Mesleğin onaylanmaması - yapılması gereken her şeyin karşısın-
da direniş ve bilinçaltı iç mücadele (hastalların ihtiyaçları karşısında sinir-
lenen ve girişimci olmayan) sağlık çalışanları. 
Bu davranışların tedavi sürecine ne kadar zarar verdiğini ve sağlık 
çalışanı-hasta ilişkisine ne kadar olumsuz etkide bulunduğunu söylemek 
gerekmez.
3. EGO KİMLİĞİ GELİŞMEMİŞ SAĞLIK ÇALIŞANI
 - bunlar ça-
lıştıklar branşta kendilerini bulmakta tamamen başarısız olmuşlar. Onların 
özellikleri şöyledir: uslu, sakin, kendine kapanmış, kimseye güvenmeyen, 
kimseye açılmayan kişilerdir. Çalışılanlar karşısında ilgi göstermezler, has-
talarla sadece verecekleri ilaç, hararet ölçer üzerinden temas kurar, hiç ko-
nuşmaz, işlerken söz harcanmaktan korkar. Bu sağlık çalışanları hakkında 
hasta yatağının yanında olduklarını ancak hiçbir zaman hastanın yanında 
ve hastadan yana olmadıkları denilir. Onlar empati geliştirmez, duygusuz 
çalışırlar, onlar için pratik olarak hasta mevcut değildir. Hastalar onların 
yanında kendilerini güvensiz ve korumasız hissederler ve neticede bu dav-
ranış tedavi sürecine zarar vermektedir.
Sağlık çalışanlarının çoğu Eriksonun bu tabelası için fazla düşün-
mezler ve hangi grupa üye oldukları konusunda haberdar değillerdir. 
Hastalarla biraz daha ilgilenirlerse, kendilerini bulabilecek ve kendileri 
hakkında daha çok bilgisi olacak.

---