5 qeyri-SƏLİS Çoxluqlarin və qeyri-SƏLİs məNTİQİn təTBİQLƏRİ

1 Fazzifikator 
Tərif 66. Fazzifikator.
Fazzifikator ölçülən girişləri müəyyən universumdan olan qeyri-
səlis çoxluqlara inikas etdirir. 
İdarə olunan obyektin girişləri və çıxışları, deməli sistemdəki xətalar səlis siqnallardır. 
Lakin, qeyri-səlis kontroller informasiyanın emalı prosesini qeyri-səlis məntiq əsasında
həyata keçirir. Ona görə də səlis siqnalı qeyri-səlis siqnala çevirmək lazımdır. Bunun üçün 
fazzifikasiya əməliyyatı istifadə olunur: 
0
( )
F
fuzzifier e

(5.28) 
burada 
0
e
sistemdə əmələ gələn səlis xəta siqnalı, 
F
-qeyri-səlis çoxluq, 
fuzzifier
– fazzi-
fikasiya operatorudur. 
Fazzifikasiya aparmağın aşağıdakı yolları vardır [20]: 

fazzifikator səlis kəmiyyəti qeyri-səlis sinqltona çevirir. Giriş 
0
e
siqnalı 
( )
A
e

mənsu-
biyyət funksiyalı qeyri-səlis çoxluğa çevrilir. 
( )
A
e

yalnız 
0
e
nöqtəsində 1-ə bərabərdir, 
qalan halda isə sıfıra bərabərdir; 

əgər ölçmələr təsadüfi küylərlə müşaiyət olunursa, onda ehtimallı verilənləri fazzifikator 
qeyri-səlis verilənlərə çevirir; 

əgər ölçmənin nəticələri həm ehtimal, həm də mümkünlük qeyri müəyyənlikləri ilə 
xarakterizə olunursa, onda fuzzifier operatoru “Hibrid ədəd” konsepsiyasını istifadə edir. 
2.Verilənlər bazası 
Qeyri-səlis idarəetmə sistemlərində verilənlər bazasının layihələndirilməsinə universumun 
diskretləşməsi, normallaşdırılması, giriş və çıxış fəzalarının qeyri-səlis ayrılması, qeyri-
səlis çoxluqların mənsubiyyət funksiyalarının təyini daxildir. 
Universumun 
diskretləşməsi
üçün şkalalaşdırma aparılmalıdır. Kvantlaşmanın səviyyə-
sinin seçilməsi apriori biliklərlə əlaqəlidir. Fərz edək ki, qeyri-səlis kontroller aşağıdakı tip 
tənzimləmə qaydalarına malikdir
 
i
R
: ƏGƏR 
i
e
i
A
-dirsə VƏ 
i
e

B
i
-dirsə ONDA 
u
i
C
-dir 
Sadə qeyri-səlis kontrolleri belə təsvir etmək olar: 
3
1
2
[ ( )]
[
( ),
( )]
K U k
F K e k
K e k


, 
burada 
F
-biliklər bazası ilə təyin olunan qeyri-səlis münasibət, K
i
, 
1, 3
i

miqyaslaşdır-
ma əmsallarıdır
.
 
Cədvəl 5.3-də universumun yeddi termli 13 səviyyəyə diskretləşdirilməsi təsvir edil-
mişdir.

---

178 5 QEYRİ-SƏLİS ÇOXLUQLARIN VƏ QEYRİ-SƏLİS MƏNTİQİN TƏTBİQLƏRİ 
Universumun normallaşdırılması universumun sonlu sayda seqmentlərə diskretləşməsi 
ilə əlaqədardır. Hər bir parça normallaşdırılmış