8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)
Yüklə 154,31 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V FƏSIL. jNFORMASİYA BAZARI
- 5.1. İlkin və tirajlaşdırılmış informasiya
- 5.2. İnformasiya daşıyıcıları və yayıcıları
V FƏSIL. jNFORMASİYA BAZARI 5.1. İlkin və tirajlaşdırılmış infortnasiya 5.2. İnformasiya daşıyıcıları və yayıcıları 5.3. İlhin informasiya bazarının fəaliyyət mexanizmi 5.4. İnformasiyaya tələbat 5.5. İnformasiya bazarında tarazlıq 5.1. İlkin və tirajlaşdırılmış informasiya Hazırda bazar informasiyanm yayılmasmm əsas üsuludur, bax- mayaraq ki, onun əhəmiyyətli hissəsi iqtisadi nemətlərin əksəriy- yətindən qeyri-bazar şəklində də bölüşdürülür. İnformasiya bazan keyfıyyət baxımmdan yekcins deyil. - o, ilkin, orijinal İnformasiya bazarına və tirajlaşdırılnıış infor- masiya bazarına bölünür. Sonuncu maddi nemətlər bazanmn növ- lərindən biridir və buna görə də burada müzakirə edilmir. İikin ınformasiya - bir nüsxədə olan, nadir, bir~biri ilə bağlı ol- mayan, bir, yaxud bir neçə nəfərin istifadə edə bildiyi məhsuldur. İnformasiyanı yalmz bir dəfə istehsal etmək olar, yəni bu vahid bir prosesdir, lakin onun tirajlaşdırıhnası və yaydması - eynicinsli sənaye mallarmın istehsalı ilə bənzər digər prosesdir. Fiziki məh- sullardan fərqli olaraq informasiya adətən konkret ıstehlakçı üçün yaradıhr, uyğun tələbat olmasa və onun haqqmı ödəmək niyyəti təsdiq edilməyincə, onun istehsalına başlanmır. “Tələbat təklif yaradır” ifadəsi ilkin infonnasıya bazarmı tam xarakterizə edir, Bundan başqa İnformasiya tez xarab olan məhsuldur, buna göro də onun reallaşdırılma vaxtı kəskiıı şəkildə təsbıt edilir. Ümumiy- yətlə isə informasiyanın reallaşdırılmasını müvəqqəti məhdud ol- ması onun yuxarıda nəzərdən keçirilmiş spesifık xüsusiyyətləri ilə şərtləşmişdir: ilk növbədə onun məhz bu konkrct vəziyyətdə münasibliyi, həddən artıq subyektiv ohəmıyyəti və müvaflq ola- raq mənəvı cəhətdən sürətlə köhnəlməsi ilə. Əgər informasiya ona tələbat yaradan vəziyyət dəvişəndən sonra verilmişdirsə, o, öz əsas xüsusiyyətini - qeyri-müəyyənliyin azalmasını itirdiyinə gorə satıla bilməz. İlkin informasiya bazarı - bu xüsusi bazardır, burada, maddı nemətlərin alqı-satqı prosesləri üçün səciyyəvi olmayan qanunlar qüw ədədir. Onun səciyyəvi xüsusiyyətlərinə qarşılıqlı alaqədə olan aşağıdakı məqamlar aiddir: - o, maksimum fərdiləşdirilmişdir; - minimal sayda iştirakçılar - çox vaxt bir nəfər alıcı və bir nə- fər satıcı olan: rəqabət məhduddur, bir çox hallarda yoxdur; - qiymət tələbatın və təklifın əsas tənzimləyicisi deyil; - tələbatjn qeyri-qiymət amilləri, birinci novbodə, potensial alıcmın toqquşduğu risk qiyməti təyin edir və bununla da bazarı tənzimləyir. İlkin informasiya bazarımn spesifıkası ilə sənaye bazarı ilə müqayisədə daha çox humanist olan, insan kütlələrinə deyıl, daha çox konkret insana - şəxsiyyətə doğru istiqamətlənmiş İİ-nın Öz spesifikası təyin edilir. Post sənaye ölkələrində informasiya bazarı sistera yaradıcıdır. O, informasiya sənayesinə əsaslanmaqla bütün digər bazarlara daha optimal və dinamik inkişaf imkanı verir, yaradıcı fəaliyyə- tin bütün forma və istiqamətlərinin intensivləşdirilməsinə, səmə- rələşdirlməsinə şərait yaradır. İlkin informasiya bazarmm aynca müstəqil bir anlayış kimi formalaşmasmın başlanğıcı təxminən XX əsrin 50-ci illərinin ortalarına aiddir. 90-cı illərin əvvəllərində onun fəaliyyətinin və inkişafının xüsusi qanunauyğunluqları az-çox dəqiq bəlli oldu. 5.2. İnformasiya daşıyıcıları və yayıcıları İnformasiya, subyektdən həm birbaşa əlaqəli hərn də əlaqəsiz, eləcə də bilavasitə, mısal üçün nitq vasitəsi ilə, həmçinin hor-hansı bir maddi daşıyıcıda şifrələnmiş məlumat şəklindo ötürülə biiər. Bazar sazişlərinin obyektı kimi əsasən şifrələnmiş informasiya, yəni xüsusi daşıyıcıda yerləşdirilmiş informasiya çıxış edir. Çox vaxt “informasiyanı ötiirdu ' sözlərini dedikdə, informasiyadan ıba- rət nəyinsə ötürüldüyünü başa düşmək lazımdır. Lakin məsolə bu- rasmdadır ki, disketi almaq-ınformasiyanı almaq deyil: sonuııcunu aydmlaşdırmaq üçün birincisi şıfri bilmək, ikincisi, bu disketdən ıs- tifadə etmək üçün texniki imkanlara malik olmaq lazımdır. Əks təqdirdə, informasiyanı və onun nədə yerləşdirildiyini, eləcə də onun nəyin vasitəsi ilə ötürüldüyünü fərqləndirmək lazımdır. Beləliklə, informasiya - əslində bir subyekt tərəfındon digəri- nə ötürülən hər-hansı bir elm, məlumatdır. İnformasiya daşıyıcısı - informasiyaya malik olan və informasiyam Ötürən subyekt, ya- xud maddi obyektdir. İnformasiya yayıcısı isə -məlumatm ötürül- düyü kanaldır. İnformasiya daşıyıcılan iki müxtəlif sinifə - biososial vo mad- di sinifə bölünürlər. Bırinci, yaxud əsas olanlar biososial daşıyıcı- lardır, maddi daşıyıcılar isə birincilərdən törəyənlərdir. Hər bir sinıfın daxilində, eləcə də keyfıyyət baxımından qruplara bölüıı- mə mövcuddur. Maddi daşıyıcılar eksər hallarda törəmədirlor, buna görə də onlar biososial daşıyıcılar və həm daşıyıcılann, həm do yayıcıların xüsusiyyətlərinə, lakin əksər hallarda isə birincilo- rin xüsusiyyətlərinə malik olan informasiya yayıcıları arasmda aralıq hissədirlər. Ə w əlcə biososial daşıyıcılan nəzərdon keçı- rək. Biososial daşıyıcılar sinfmdə müəyyən şərtiliklə aşağıdakı üç qupa aylrmaq olar: - sadə bioloji daşıyıcıları (BSD) molekullarım, geniər, bitki və heyvan hüceyrələri; - canlı orqanizmləri (quşlar, bahqlar, həşaratlar, məmolılər); - insan və insan cəmiyyəti. Əlverişli şəraitdə daşıyıcıların birinci qrupu onlarda olan infor- Yüklə 154,31 Kb. Dostları ilə paylaş:
|