9- mavzu. Sanoat – milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmog’i

1913	1940	1950	1990	2000	2007
2008
Elektr energiyasi (mln. kVt- soat)	3,3	481,4	2680	56324,8	46864	49011
shu jumladan,
issiklik energiyasi	2,8	281,2	685,2	49676,4	41956	42556
gidro energiyasi	0,5	200,2	1994,8	6648,4	4908	6455

*Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika kumitasi ma’lumotlari

Xozirgi paytda O‘zbekistonda kuniga 134 mln. kilovatt-soat elektr energiyasi ishlab chiqarilmokda. Bu 1940 yilda xosil etilgan elektr energiyasiga nisbatan 100 marta kupdir.

YOqilg‘i sanoati. Respublika yokilgi sanoati er ka’rida topilgan va kazib olinayotgan ko‘mir, neft, gaz konlari negizida shakllangan va rivojlanib
bormoqda. Respublikada 160 ga yakin neft va gaz konlari ochilgan, ularning 115 tasi Buxoro va Xiva geologik provinsiyasida, 27 tasi Fargona vodiysi, 10 tasi Surxondaryo, 7 tasi Ustyurtda joylashgan. Hozir 71 ta neft, gaz va gaz kondensat, 2 ta ko‘mir konidan foydalanilmokda. 50 dan ortik neft, gaz va gaz kondensat koni esa kelajakda ishga tushirish uchun tayyorlab qo‘yilgan.
YOqilg‘i sanoati respublika yokilgi-energetika majmuasining asosiy tarmog‘ini tashkil etadi va barcha turdagi yokdlgini kazib olish, tabiiy gazni tozalash va etkazib berish, neft maxsulotlarini qayta ishlash korxonalaridan iborat. Ular xalq xo‘jalikgining barcha bo‘g‘inlarida xizmat ko‘rsatadi. YOkdlgi sanoatining yirik korxonalari Toshkent, Fargona, Buxoro, Kashkadaryo, Surxondaryo viloyatlarida joylashgan.
Neft sanoati yokilgi sanoatining eng muxdm tarmoqlaridan biri hisoblanadi va neftni qayta ishlash korxonalaridan tashkil topadi. Xozirgi davrda sanoatning bu tarmog‘i mamlakat xalq xo‘jalikgi va axolining neftga bo‘lgan talabini to‘la qondirish imkoniyatlariga ega bo‘ldi. SHu sababdan xam bu tarmoqning axamiyati bekiyos.
Neftni qayta ishlash sanoati sohasida Oltiarik, Fargona, Buxoro neftni qayta ishlash zavodlari ishlab turibdi. Fargona zavodi surkov moylar va yonilgi ishlab chiqarishga ixtisoslashgan, ishlab chiqarish buyicha 30 dan ortik texnologik kurilmaga ega. Oltiarik neft zavodi esa yonilgi yunalishida: Kukdumalok neft-gaz koni ochilgandan keyin 1993 yildan Frankiyaning TEKNEP firmasi bilan xamkorlikda Buxoro viloyatining ^orovulbozor tumanida Buxoro neftni qayta ishlash zavodi kurilishi boshlandi. Uning yiliga 2,5 mln. tonna gaz kondensatini qayta ishlash kuvvatiga ega bo‘lgan 1- navbati 1997 yil avgustda ishga tushirildi. Neftni qayta ishlash zavodlarida yuqori oktanli benzin, dizel yokdlgisi, koks, parafin, motor moylariga kushilmalar, engil mashinalar uchun motor va surkov moylari (kompressor, turbina, urchuk moylari), kerosin, bitum, suyultirilgan neft gazlari (butan,
texnik propan va b.), mazut kabi 50 dan ortik turdagi neft maxsulotlari ishlab chiqariladi. YAngi maxsulot turlari ishlab chiqarish dasturiga muvofik yangi texnologiyalar uzlashtirilmokda.
Xozirgi davrda respublika neft sanoati korxonalarining kuvvati bir yilda 11 mln. tonna neftni qayta ishlash imkonini beradi.
Keyingi yillarda amalga oshirilgan tadbirlar natijasida neft (gaz kondensata bilan birga) kazib olish xajmi yuqori sur’atlarda O‘sib bormoqda.
Gaz sanoati. Bu tarmoq yokilgi-energetika majmuasining eng yosh, juda rivojlangan sohasi hisoblanadi. Gaz yokdlgining juda arzon turi, xalq xo‘jalikgining barcha sohalarida keng foydalanish mumkinligi xamda ekologik jixatdan ustunligi tufayli unga bo‘lgan talab kundan -kunga O‘sib bormoqda. Agar 1940 yilda atigi 0,7 mln m tabiiy gaz kazib olingan bo‘lsa, xozirgi paytda u 55 mlrd m ni tashkil etadi. Gazning respublikada kazib olinayotgan yokdlgi balansidagi xissasi 87,2 foizga teng.
5-jadval