A. A. Baki- 009 Redaktor : Əməkdar elm xadimi professor M.İ.İsayeva Ali məktəb tələbələri üçün dərslik
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.22. Temperatur maqnitlənmə
55
Şəkil 15 . Ferromaqnetikin maqnitlənməsinin Ι maqnitləndirən sahədən H asılılığı.
qiymətə malik olacaq, Ιr s buna bir tam dövrün doyma qalıq maqnitlənməsi deyilir. Əgər biz istəsək ki, maqnitlənməni sıfıra endirək, onda, əvvəlki sahənin əks istiqamətində ferromaqnetikə sahə ilə təsir etməliyik. Bu sahənin gərginliyinə H c
davam etsək yenidən doyma halına çatacayıq. Sahəni azaltmaqla H=0-da - Ι rs
Əgər maqnitləndirici sahənin H dəyişməsi doyma halına qədər maqnitlənmə üçün kifayət deyilsə, onda bizim hal üçün histerezis ilgəyi almış olarıq (əyri 3). Bu halda alınan qalıq maqnitlənmə Ιr
adlanacaqdır. Həmin ferromaqniti ilkin halına gəlməsi üçün ferromaqnetiki Küri temperaturundan sabit maqnit sahəsi olmayan yerdə soyutmaqla, yaxud da sahə sıfıra qədər azalan dəyişən maqnit sahəsinin köməyilə almaq olar. Birinci halda maqnitsizləşdirmə halına mütləq sıfır halı adlanır, ikinci isə sıfır halı adlanır. Ferromaqnitin normal maqnitlənməsi zamanı maqnitlənmənin təsir edən maqnit sahəsinin 56 gərginliyindən asılılığını diamaqnit və paramaqnitlər üçün 1-ci formula ilə göstərmək olar, lakin bu halda axırıncılardan fərqli olaraq
χ-nın qiyməti zəif sahələrdə maqnitləndirən sahələrin H- ın funksiyasına çevrilir. Ferromaqnitlərin χ-nın maqnit sahəsin- dən asılılığının xarakteri şəkil 16- da verilmişdir. Sahənin artması ilə əvvəlcə χ artmağa başlayır, sahənin H müəyyən qiymətində χ maksimum qiymətə çatır χ max , və
doyma maqnitlənmə sahəsinə yaxın sahədə isə azalmaqla sıfıra yaxınlaşır, maqnitləndirən sahənin sonrakı artımında uyğun olaraq χ
Ferromaqnitlər üçün χ-nın qiyməti 10 6 Sİ qədər çata bilər. Ən yüksək qavraycılıqla yanaşı, başlanğıc maqnit qavray- cılığı
χ 0 böyük əhəmiyyət kəsb edir, bu qavrayıcılıq sahənin sıfıra yaxın qiymətində olan hissəsidir. Paleomaqnit təcrübələrində və digər geofiziki tədqi
Şəkil 16 . Maqnetitin qalıq maqnitlənməsinin maqnitləndirən sahədən asılılığı (1) başlanğıc sıfır halı, (2) mütləq sıfır halı (maqnitlənmənin əsas əyriləri).
qatlarda χ 0 Yerin maqnit sahəsinin qiyməti hüdudunda, yəni 40A/m maqnit qavrayıcılığı kimi təyin 57 edilir. Normal maqnitlənmə əyrisinin gedişi, nəticə etibarı ilə maqnit qavraycılığının sahədən asılı olaraq dəyişməsinin xarakteri kimi, maqnitlənmə prosesi zamanı temperaturun T dəyişməsi ilə nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişir. Hər bir ferro maqnetik üçün maqnit qavraycılığı müəyyən temperaturda, yəni həmin mineralın Küri temperaturunda sıfıra bərabər olur. Bu temperaturda maddə ferromaqnit xassəsini itirir, yəni qalıq maqnitlənmə əldə etmək qabiliyyətinə malik olmur.
1.21. İdeal maqnitlənmə Əgər ferromaqnetiki dəyişən maqnit sahəsinə yerləşdirmiş olsaq görərik ki, maqnitlik dəyişir. Əgər dəyişən maqnit sahəsinin amplitudasını sıfıra qədər azaltmış olsaq və histerezis əyrisinin maksimumu koordinat başlanğıcı ilə birləşəcək və maqnitlik sıfıra bərabər olacaq. Ferromaqnetikin maqnitsizləşdirilməsi elə beləcə əldə olunur, bu cisimlər maqnit sahəsinə yerləşdirilmədən qabaq - Ιr s
Ιr qalıq maqnitlənməyə malik olublar. Nümunənin tam maqnit- sizləşdirilməsi o zaman baş verir ki, təsir edən dəyişən maqnit sahəsinin amplitudası, normal qalıq maqnitlənməni yaradan sahənin amplitudasından böyük olsun. Maqnitsizləşdirmə prosesi sabit maqnit sahəsinin tam olmadığı halda baş verir. Əgər amplitudası səlis azalan dəyişən maqnit sahəsi ilə bərabər ferromaqnetikə sabit maqnit sahəsi H təsir edirsə, onda maqnitsizləşmə baş vermir. Əksinə ferromaqnetik ideal maqnitlənmə əldə edir, bu maqnitlənmənin qiyməti normal maqnitlənmənin qiymətindən nəzərəçarpacaq dərəcədə artıq olacaq. İdeal maqnitlənmə əyrisinin sabit maqnit sahəsinin gərginliyindən asılılığı əsas maqnitlənmə əyrisindən yuxarıda gedir və onunla yalnız doyma halına çatdıqda birləşəcək. İdeal maqnitlənmə əyrisinin gedişi dəyişən başlanğıc maqnit sahəsinin amplitudasından asılıdır. Başlanğıc amplituda nə qədər çox olsa əyri daha yuxarıdan gedər. Beləliklə, yaranan ideal qalıq maqnitlənmə Ι ri
sabit maqnit sahəsində əmələ gəlir və başlanğıc dəyişən maqnit sahəsinin 58
amplitudası çox olduqca yaranan maqnitlənmə normal maqnitlənmədən yüksək olacaq.
Bu növ maqnitlənmə paleomaqnetizm nökteyi-nəzərdən çox vacibdir, belə ki, bunun köməyilə müxtəliv tip süxurların əldə etdiyi təbii qalıq maqnitlənmənin düzgünlüyünü izah etməyə imkan verir. Temperatur maqnitlənmə, sabit maqnit sahəsində ferro- maqnetikin soyuması zamanı maqnitlənmə prosesini gös tərir. Müəyyən amplitudaya malik sabit maqnit sahəsində ferro- maqnetikin əldə etdiyi maqnitlənmənin temperaturdan asılılığı 17-ci şəkildə göstərilmişdir, temperaturun artması ilə maqnitlənmə əvvəlcə artır, sonra maksimum qiymətinə çataraq sonra kəskin azalır və Küri temperaturunda sıfıra
Ferromaqnitin sabit maqnit sahəsində Ι maqnit- lənməsinin temperaturdan asılılıq əyrisi.
yaxınlaşır. Növbəti soyuma zamanı ferromaqnetikin maqnitliyi kəskin artır və soyuma əyrisi (2-ci əyri) Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|