A. A. Baki- 009 Redaktor : Əməkdar elm xadimi professor M.İ.İsayeva Ali məktəb tələbələri üçün dərslik
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.6. Yekun
- 2.8. Süxurlarda Ι n vektorunun qiymətinin real (düzgün) paylanması
- 2.9. Paleomaqnit təhlil üçün vacib olan Yerin müasir maqnit sahəsinin qanunauyğun paylanması
99 + + − − 0 − + − + − − 0 a ' =arctg(y/x) a ' =360 ο − arctg(y/x) a ' =180 ο − arctg(y/x) a '
ο + arctg(y/x) a '
ο a ' =0 İ n -ni təyin etmək üçün cihazın bölgülərinin qiyməti və yekun vektorun qiyməti məlum olmalıdır, əgər nümunə düzgün formaya malik deyilsə, onda nümunənin həcmi də məlum olmalıdır və İ n aşağıdakı kimi hesablanır. İ n = V R ε 2 1
Nəhayət, bütün düzəlişlər aparıldıqdan sonra meyillik bucağı D= a ' +Az+D
düz. Az -nümunənin yerləşdiyi yerin azimutudur D düz
isə yerli düzəlişdir. r kəmiyyəti aşağıdakı kimi hesablanır. r= 2 2 2 z y x ∆ + ∆ + ∆ Bütün təyin olunan kəmiyyətlər D, J, R, r 3-cü cədvəldə yazılır və sonra xətalar hesablanır.
Ιn vektorunun istiqamətinin təhlil üçün
Bir halda Ι n
vektorunun yığımın qiymətinin cəmi süxur- ların xassələri ilə təyin olunur, çox vaxt tətbiq olunan metodika ilə nümunələrin götürülməsi və ölçülməsi tədqiqatçıdan çox az asılıdır, çünki hər bir tədqiqatçı təhlil olunan Ι n
vektorunun sayının artırılması ilə dəqiq nəticələr almağa çalışacaq. Statistik təhlil paleomaqnit nəticələrinin emalının müxtəlif mərhələlərində istifadə oluna bilər. Təcrübi olaraq hər bir laydan 2-3 nümunə götürmək vacibdir, bununla həm nəzarət olunur, həm də təsadüfi səhvlərin aşkar edilməsi üçün vacibdir. Belə səhvlər
100 nümunələri götürdükdə yatımların pozulduğu yerdə, həmçinin Ι n
stabilliyini öyrəndikdə olur. 2.7. Paleomaqnit qütbün koordinatlarının Vulf şəbə- kəsində təyini Paleomaqnit qütbün koordinatlarının təyini öyrənilən nümunələr üçün D ο və J ο -ın orta qiymətlərinə görə aparılır. Bu bucaqları ilkin maqnitlənmənin orta istiqamətinin qiymətindən istifadə olunur. Şimal paleomaqnit qütbün koordinatları D ο və J ο – orta
qiymətilə
və öyrənilən nümunələrin yerləşdiyi nöqtənin coğrafi koordinatları φ və λ-nın köməyilə Vulf şəbəkəsində aşağıdakı kimi təyin edirlər: 1. Mumlu kağızın şimal qütbünün (N) paletkanın şimal qütbüilə üst-üstə salmaq (şəkil 30);
Meyillik və əyimlik bucağına görə en dairəsi φ və λ məlum nöqtə üçün paleomaqnit qütbün vəziyyətinin təyini.
2. Mərkəzi meridian üzərində (mərkəzi meridian nümunələr götürülən Yerin λ uzunluq dairəsini 101 hesab etmək lazımdır) nümunələr götürülən şimal en dairəsi φ ( en dairəsini ekvatordan) A nöqtəsi qoyulur; 3. Mumlu kağızın şimalını saat əqrəbinin əks istiqamət- ində 90 o
4. A nöqtəsindən sağa tərəf ekvator boyunca 90 o sayıb B nöqtəsini qoyurlar. 5. B nöqtəsindən meridian boyunca saat əqrəbi istiqa- mətində D ο əyimlik bucağı qeyd olunur (ekvatordan paletkanın S qütbünə qədər olan ara, yəni 0-90 ο və paletkanın N-dən ekvatora qədər olan ara, yəni 360-270 ο D nöqtəsi ilə A nöqtəsi bir yarımkürədə yerləşir, 90 ο -dən 270 ο -yə qədər arada D və A nöqtələri başqa yarımkürədə yerləşəcəklər. 6. A və D nöqtələrini bir meridianda yerləşdirib və A nöqtəsindən D nöqtəsinin əks istiqamətində δ м =90 ο - φ
м P nöqtəsi qoyulur. Bu halda A və D nöqtələrinin hansı yarımkürədə Yerləşməsi nəzərə alınmalıdır, bir yarımkürədə yoxsa müxtəlif yarımkürələrdə. Axırıncı halda bu nöqtələr simetrik olaraq müxtəlif meridianlarda yerləşəcək, yəni qütbdən o tərəfdə mərkəzi meridianın müxtəlif tərəflərində P nötəsi şimal paleomaqnit qütb olacaqdır. Paletkanın N-ni ilə mumlu kağızın N-nini üst-üstə salıb P nöqtəsinin koordinatlarını saymaq lazımdır. En dairə ekvatordan hesablanır, uzunluq dairəsi mərkəzi meridian hesab edilən λ-dan hesablanır. Sağa müsbət (şərqə), sola isə mənfi (qərbə) burada nəzərə almaq lazımdır ki, P nöqtəsi bir yarımkürədə yerləşir, yoxsa əks yarımkürədə. Şimal qütbü yalnız N istiqamət üçün hesablanılır, S üçün hesablanmır.
2.8. Süxurlarda Ι n vektorunun qiymətinin real (düzgün) paylanması Süxurlarda Ι n
vektorunun istiqamətinin düzgün paylan- ması çox hallarda Fişerin paylanmasına üyğundur. Çox az hallarda paylanma Fişerin paylanmasından fərqli olur. Layda Ι n
vektorunun istiqamətinin real paylanması Fişer paylanmasına uyğundur, onda aşağıdakı şərtlər
102 ödənməlidirlər: 1. Süxurda yalnız maqnitlənmənin bir komponenti mövcud olmalıdır, (ilkin, yaxud ikinci maqnitlənmənin) yaxud da birindən başqa qalanları xaotik yerləşirlər; 2. Bir dəstə süxurlar üçün Yerin maqnit sahəsində Ι n
–nin əmələ gəlməsi zamanı ölçmə xətası çərçivəsində Yerin maqnit sahəsi sabit qalıb, yaxud da onun dəyişməsi həyacanlaşma xarakteri daşıyır: 3. Süxurun anizatropluğu Ι n vektorunun istiqamətin paylanmasın dəyişmir. 31-ci şəkildə müxtəlif həqiqi paylan- malar göstərilmişdir, bunlardan ikisi Fişer paylanması ilə uyğundur ikisi isə uyğun deyil;
Ι n istiqamətinin paylanmasına misal.
2.9. Paleomaqnit təhlil üçün vacib olan Yerin müasir maqnit sahəsinin qanunauyğun paylanması Paleomaqnit məlumatların təhlili və etibarlılığının qiy- mətləndirilməsinin əsasları. Keçmiş geoloji dövrlər üçün Yerin maqnit sahəsinin öyrənilməsi hazırda elə vəziyyətdədir ki, biz hələlik Yerin qədim maqnit sahəsinin müəyyən
Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|