А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
420
Qeyd etdiyimiz ki,saziş şərtləri üzrə QƏ9-nin hesablaşma metodundan istifadəyə qiymətinj son dəqiq əhəmiyyəti yalnız yerinə yetirilmə nəticələri nəzərə alınmaqla sifarişin yerinə yetirilməsindən sonra təyin edilə bilər.
Dərc edilmiş qiymətlərin hər hansı bir növündən istifadə edərkən sövdələşmələrin faktiki yerinə yetirilməsi üçün bu qiymətləri yalnız göndərilmə qiymətləri kimi nəzərə almaq lazımdır. Bütün bunların hamısı xüsusi əlavələr və endirimləri geniş istifadəsi ilə izah edilir (şəkil 10.8.) . Şə
Müxtəlif növ əlavə və endirimlərin istifadəsi çox vaxt ona gətirib çıxarır ki, müxtəlif regionlar üçün və ya müxtəlif alıcı kateqoriyaları üçün bazar qiymətlərində heç bir dəyişiklik aparmadan faktiki buraxılış qiymətləri təyin etmək olur. Beynəlxalq ticarətdə əlavələr və endirimlər Xüsusi
keyfiyyət Xüsusi servis xidmətlərinin göstərilməsinə Qiymətlərdən endirimlər Ümumi (sadə) endirimlər Dövriyyəyə görə endirimlər Proqressiv (tədricən artım) Xüsusi endirimlər Qiymətlərə əlavələr Fərdi sifarişlər üzrə təhciyata
421
Adi qiymətlərə əlavələr fərdi sifarişlər üzrə tədarükün yerinə yetirilməsi zamanı, keyfiyyət üçün xüsusi tələblərin yerinə yetirilməsi zamanı, xüsusi servis xidmətlərinin təqdim edilməsi üçün və s. təyin edilə bilər. Endirimlər adi halda standart növ avadanlıq və ya xammalın göndərilməsinə görə (ümumi və ya sadə), təhciyatın həcminə görə (dövriyyəyə görə endirimlər və ya bonus endirimi), əvvəlcədən danışılmış alış səviyyəsindən əlavə məhsul partiyasının əldə edilməsinə görə (proqressiv endirim), həmçinin müəssisənin xüsusilə marağı olan alıcı kateqoriyası üçün, məsələn, topdansatış alıcıları üçün, müntəzəm alıcılar üçün, sınaq partiyası və sifarişlər əldə edən alıcılar üçün və s. (xüsusi endirimlər) nəzərdə tutulur. Bütün bu nəzərdən keçirilmiş mülahizələr müəssisə tərəfindən qiymətlərin təyin edilməsi zamanı yaranan vəziyyətinj hesablanması üçün əsas istiqamət kimi qəbul edilə bilər ki, bu qiymətlə də müəssisə dünya bazarına çıxır. Amma son nəticədə məhsulun qiyməti uyğun beynəlxalq sazişlərə əsasən təyin edilir. Beynəlxalq saziş qiymətləri dedikdə beynəlxalq alqı-satqı sövdələşmələri üzrə sənədlərdə göstərilmiş qiymətlər başa düşülür. Beynəlxalq ticarətdəki saziş qiymətlər adətən daxili bazar qiymətlərindən, preyokurant və məlumat qiymətlərindən xeyli fərqlənir. Oriyentir (istiqamətlənmiş) qiymətlərdən sazişlərdə yazılmış qiymətlərə keçid konkret sövdələşmələr üçün qiymət düzəlişlərinin edilməsi yolu ilə həyata keçirilir. Bu, qiymətlərdə istiqamətləndirmə kimi qəbul edilmiş qiymətlərə əlavələr və həmçinin qiymətlərdən endirimlər kimi də başa düşülə bilər. Bazar qiymətlərinə olunan hər növ düzəlişləri bütün sövdələşmə növü üçün ümumi düzəlişlərə və məhsulun xüsusiyyətləri ilə bağlı olan düzəlişlərə ayırmaq olar (şəkil 10.9.)
422
Шякил 10.9. Бейнялхалг контракт гиймятляриня дцзялишляр
Sövdələşmənin aparıldığı valyuta növü hər hansı bir saziş bağlanarkən əvvəlcədən danışılmalıdır. Aədətən, bu ABŞ dolları ilə ölçülür. Amma sazişlər bağlanarkən bəzi məhsullar üçün sazişlər bağlanarkən sövdələşmələr bu məhsul üçün ənənəvi qəbul edilmiş valyuta ilə həyata keçirilir. Məsələn, kauçuk və əlvan metallar üçün Bazis qiymətlərinə düzəlişlər Hər növ sövdələşmələr üçün Valyuta növlərinə düzəlişlər Ödəmə şərtlərinə düzəlişlər Bazis şərtlərinə düzəlişlər Qiymətlərdən endirimlər QƏ9-nin parametrin metodlarının uçotu Komplektləşməyə düzəlişlər Seriyalarla (müəyyən standart üzrə) istehsal düzəlişlər Qiymət sürüşkənliyinə düzəlişlər
423
sazişlər adətən ingilis fuit-sterlinqi əsasında, polad üçün isə - isveç .......hesablanır. Vahid avropa vlyutası olan avronun qəbul edilməsi ilə beynəlxalq saziş qiymətlərinin təyin edilməsi demək olar ki, tamamilə yeniləndi. Ödəniş şərtlərinə düzəliş ona görə aparılır ki, ödənişlər prinsip etibarı ilə müxtəlif yollarla – nəğd və ya hesablaşma hesabı ilə, avansla, məhsulun faktiki ödəmələr və ya kreditlə çatdırılması yolu ilə, bütövlükdə və ya hissə-hissə ödənilməsi və s. yolu ilə həyata keçirilə bilər. Təbii ki, saziş qiymətləri nəğd pulla, və daha da artıq avansla təyin edildikdə kreditlə ödəmələrdən aşağı olur. Bazis şərtlərinə düzəlişlərdə isə dünya qiymətləri üçün oriyentir sayılan və bu qiymətlərə müxtəlif dərəcədə təsir göstərən nəqliyyat xərclərini və konkret sövdələşmə qiymətlərini dəqiqliklə nəzərə almaq lazımdır. Təchizat şərtlərinin qiymətini franko-göndərilmə qiymətləri ilə franko-çatdırılma qiymətləri arasında dəyişə bilər. Birinci halda məhsulun qiyməti istehsal xərcləri, mənfəət, həmçinin məhsulun alıcıya çatdırılmasının əsas nəqliyyat xərclərinin başlanğıc nöqtəsinə qədər məhsulun gətirilməsi üzrə xərclərlə tamamlanır. Adətən ilkin nöqtə istehsalçının ambarı sayılır. Ikinci halda isə qiymətin tərkibinə məhsulun son istehlak nöqtəsinə çatdırılması hesab edilir. Adətən alıcının ambarları son istehlak nötəsi sayılır. Təcrübədə, xüsusilə də Rusiyada, xərclərin istehsalçının ambarlarından istehlakçının ambarına çatdırılması zamanı baş verən xərclərin diferensiallaşması uçotundan da istifadə olunur. Məsələn, istehsalçının ambarından məhsulun yüklənməsi üzrə işlərinin dəyəri və istehlak dəyəri ayrıca hesablanır. Satıcı (istehsalçı) öz üzərinə nə qədər çox xərc payı götürərsə, belə qiymət quruluşuna görə daha tamamlanmış hesab edilir və əksinə. Ayrı-ayrı məhsul növləri üçün xüsusi əlavələrdən aşağıdakı hallarda istifadə olunur. QƏG-nin parametri metodlarından o vaxt istifadə olunur ki, həmin məhsulun işlənmə parametrləri kəmiyyətcə ölçülsün. Belə hallarda adətən xüsusi qiymət metodundan, yəni məhsulun işlənmə vahidinə düşən qiymətlərdən istifadə edliri. Təbiidir ki, məhsulun çatdırılma həcminin dəyişilməsi və yaxud işlənmə parametrlərinin digər keyfiyyət dəyişikliyi zamanı sazişi qiymətləri dəyişilməlidir. Adətən belə güzəştlərdən standart maşınqayırma məmulatlarının çatdırıması zamanı istifadə olunur.
Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|