А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 10.3. DÜNYA QIYM ƏTL ƏRININ ƏSAS MÜXT ƏLIFLIKL ƏR V Ə BEYN ƏLXALQ SAZI Ş QIYM ƏTL ƏRI.
417
Şə
Ümumilikdə qəbul edilmiş beynəlxalq ticarət mərkəzlərində təyin edilmiş dünya qiymətləri kimi aşağıdakıları misal göstərə bilərik: 1) neft bazarında – Tamurada (Səudiyyə Ərəbistanında) 2) holland qazı üçün – məhsulun Niderland sərhədlərinə çatdırılması qiymətləri 3) daş kömür üçün – iri malgöndərənlər, yəni ABŞ, Avstriya və Cənubi Afrika Respublikası tərəfindən təyin edilmiş qiymətlər əsasında 4) əlvan metal üçün – London metal birjasının kotirovkaları üzrə 5) xəz-dəri məmulatları üçün - Nyu-York, Monreal, Sank- Peterburq, Skandinav ölkələri paytaxtları və s. şəhərlərin xəz- dəri məmulatları auksionlarının qiymətləri üzrə.
Dünya bazarı şəraitində rəqabət şərtləri üzrə zəruri məlumatlar əldə etmək üçün sazişləri, preyskuraitları, alıcılar üçün təkliflər sifarişləri, sərgi və yarmarka materiallarının, brokerlərin məlumatlarını, ticarət nümayəndələrinin hesabatlarını, jurnalistlərin məlumatlarını və s. öyrənərək bu məlumatları yığmaq lazımdır.
Beləliklə, hal-hazırda beynəlxalq ticarətdə QƏ9 dünya bazarı hüdudunda rəqib qüvvələrin qarşılıqlı fəaliyyəti və inzibati və dövlət tənzimlənməsinin təsiri nəticəsində baş verir.
Iş orasındadır ki, iri istehsalçı kompaniyalar bazar şəraitindəki möhkəmliyi və fəaliyyətdə olan qiymətlərin əvvəlcədən təxmin edilməsinə təminat verən uzunmüddətli proqramlara can atırlar. Bu da ona gətirib çıxarır ki, dünya bazarında qiymətlər kortəbii qiymət rəqabətinin nəticəsi kimi deyil, müəyyən sayda nisbətən iri istehsalçı kompaniyaların əvvəlcədən razılaşdırılmış bazar fəaliyyətinin nəticəsi kimi təyin edilir. Buna görə də hər hansı bir məhsulun dünya bazarında mövqeləşdirilməsi haqda qərar qəbul edərkən bu bazardakı qiymətlərin
418
səviyyəsini dəqiqliklə öyrənmək lazımdır. Dünya bazarı qiymətlərinin nəşr olunan qiymətlərə və hesablaşma qiymətlərinə bölünməsi qəbul edilmişdir (şəkil 10.6.)
Шякил 10.6. Дцнйа базарынын дярж олунан вя щесаблашма гиймятляри
Bir qayda olaraq,dərж olunan qiymətlər iri malgöndərənlərin həmin növ məhsul üçün qəbul etdikləri qiymətləri özündə əks etdirir. Məsələn: taxıl üçün dünya qiymətləri kimi Kanada, xəz-dəri məmulatları üçün Sank-Peterburq və London auksionlarının təyin etdikləri ixracat qiymətləri təyinedici kimi götürülür.
Nəşr olunan qiymətlərin tərkibinə məlumat qiymətləri, birja kotirovkaları, auksion
qiymətləri, faktiki
sövdələşmələr, iri
müəssisələrin təklif qiymətləri aid edilir. Dünya bazar qiymətləri Дярж
Məlumat qiymətləri Birja kotirovkaları Auksial qiymətləri Faktiki sövdələşmə qiymətləri Iri firmaların təklif qiymətləri Hesablaşma qiymətləri Qeyri-standart avadanlıq Fərdi sifarişlər üzrə qiymətlər Sifarişlərin yerinə yetirilməsinə .............sahədə ixtisaslaşmış firma Yeniliklər və təkliflərdən 419
Nəşr edilən qiymətlər xüsusi və ümumi firma informasiya mənbələrində yerinə yetirilir. Belə informasiya mənbələrinə müxtəlif növ preyskurantlar, iqtisadi qəzet və kataloqlar və s. aid edilir.
Belə növdən olan müxtəlif qiymətlərin nəşr edilməsi müntəzəm şəkildə bəzi hallarda isə epiyofiik olaraq həyata keçirilir (məsələn: bu və ya digər saziş əməliyyatlarının keçirilməsi faktı üzrə).
Hesablaşma qiymətlərindən adətən fərdi sifarişlər əsasında hazırlanan xüsusi və qeyri standart avadanlıqlar üçün sazişlərdə istifadə edilir. Belə hallarda hesablama metodu bir qayda olaraq başlanğıc qiymətin təqdim edilməsində yeganə üsuldur. Belə qiymət adətən istehsalçı və ya istehlakçı tərəfindən hesablanır. Son nəticədə çox zaman belə qiymətlər, sifarişlər qəbul edildikdən və yerinə yetirildikdən sonra təyin edilir. Xüsusi avadanlıqlar üçün qiymətlər haqqında məlumat nəşrdə çox vaxt epizodik olaraq yaradılır və uyğun hesablamalar aparılmadan sifarişin qiymət səviyyəsinin təyin edilməsi məsələləri üçün onlardan birbaşa istifadə edilə bilmir. Qiymət səviyyəsinin hesablanması və təyin edilməsi üçün məlumat mənbələri şəkil 10.7.-də göstərilmişdir. Şə
Xarici iqtisadi fəaliyyətdə qiymətlərin təyin edilməsi üçün məlumat mənbələri.
Qeyd etmək lazımdır ki, çox vaxt təyin edilmiş qiymətlər (həm nəşr edilən, həm də hesablama qiymətləri) sadəcə olaraq məlumat xarakteri daşıyır. Qiymətlərin təyin
edilməsi üçün
Preyskurantlar Iqtisadi qəzetlər Iqtisadi jurnallar Xüsusi bülletenlər Firma kataloqları
Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|