А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 mağazalar şəbəkəsinin köməkliyi ilə ətriyyat vasitələrinin yayılmasını göstərmək olar. Belə olduğu halda qiymətlərin aşağı salınması bu və ya endirimlər aparılması potensial alıcı tərəfindən məhsulun səviyyəsinin aşağı salınma səbəbi kimi qiymətləndirilir və tələbatın genişləndirilməsi yox, aşağı salınmasına gətirib çıxarır. Həvəsləndirici qiymət siyasəti – orta bazar qiymətlərindən aşağı səviyyədə qiymətlər təyin edildikdə bağlanılır. Belə siyasət adətən qalıq məhsul partiyasının satşı zamanı və yaxud tez xarab olan qida məhsullarının satışı zamanı istifadə edilir. Bura həm də yarmarkalarda, supermarketlərdə və s. xüsusiləşmiş qiymətlər aid edilir. Tükənən və daxil olan qiymətlər siyasəti bir-birinə əks olan qiymətəmələgəlmə stratgiyalarına əsaslanır, amma hər ikisi hər şeydən əvvəl bazara yeni məhsulun çıxarılması zamanı istifadə olunur. Tükənən qiymətlər strategiyası ondan ibarətdir ki, yeni məhsul istehsalçısı monoolist olduğu müddətdə satış həcmi məhdud olur, məhsul vahidinə isə yüksək qiymət təyin edilir. Vaxt ötdükcə, bazarda məhsul çoxalır, rəqabət artır və ilkin yüksək qiymətlər aşağı salınır. Uyğun olaraq, əgər məhsula tələbatı ödəyə biləcək qədər ilkin pul ehtiyatı olarsa, onda söhbət alıcının tələbatını təmin edə biləcək pul resurslarının tükəndirindən gedir. Daxil olma qiymətləri strategiyası, əksinə, ondan ibarətdir ki, yeni məhsullar üçün ilkin olaraq məhsulun bütün həcmi üçün məhsul vahidinə aşağı qiymətlər təyin edilir. Bu da öz növbəsində imkan yaradır ki, firma kütləvi bazarı zəbt edir və böyük satış həcmini təmin edir. Getdikcə məhsul vahidinə düşən qiymət yüksəlir. Qiymətəmələgəlməsinin bu iki strategiyasından birinin seçilməsi, həmçinin hər bir strategiya daxilində differensial qiymət səviyyəsinin təyin edilməsi hər bir konkret halda uyğun olaraq təhlilin nəticəsi kimi hesablanmalıdır. Strategiyalardan birinin seçilməsinə təsir göstərən fikirlər isə aşağıdakı kimidir: Qiymətəmələgəlmənin tükənmə strategiyasından istifadə o zaman məqsədəuyğun hesab edilir ki, yeni məhsula yüksək qiymət ödəməyə hazır olan çoxlu sayda alıcı olsun və məhsul üçün heç bir mənəvi təhlükə olmadan ilkin (çox da böyük olmayan) məhsul həcmini yüksək xərc çəkmədən istehsal etmək mümkün olsun. Qiymətəmələgəlmənin daxilolma strategiyasında istifadə o zaman məqsədəuyğun sayılır ki, marketinq tədqiqatları məhsulun qiymətinin dəyişilməsinə bazarın reaksiya səviyyəsinin yüksəlməsinə
49 doğru yönəldilir, ən “yeni” məhsula belə alıcı yüksək qiymət ödəyə bilmir və psixoloji tədbirlər hesabına mənfəətin xüsusi çəkisi istehsalın genişlənməsi hesabına yüksəlir. Bazarın şaquli və üfüqi bölgüsü zamanı qiymət siyasəti müxtəlif alıcı qrupları üçün satıcının təyin etdiyi qiymət differensiallaşmasını nəzərdə tutur. Burada hadisələrin inkişafı üçün iki vəsait mümkündür: I – eyni bir məhsul üçün bir neçə müxtəlif və bir-biri ilə əlaqəsi olmayan bazar vardır və burada istehlakçı tələbatının inkişafı meylləri və şərtləri müxtəlifdir. Qiymətəmələgəlmədə belə vəziyyəti qiymətlərin şaquli differensiallaşması bir-biri ilə bağlılığı olmayan müxtəlif bazarlarda istifadə oluna bilər. Əgər bazar yüksək elastikliyə malik olsa, onda yüksək səmərə əldə etmək mümkün olur. Əgər bazarlar lazımi səviyyəyə sərbəst deyilsə, onda müxtəlif qiymətlərdən istifadə qiymət diskriminasiyasında və antiinhisar qanunlarında pozuntulara gətirib çıxaracaq. II – ondan ibarətdir ki, vahid bazarda ya hadisələrin təbii gedişatı ilə, ya da satıcıların fəaliyyəti nəticəsində alıcılıq qabiliyyətinə görə, həmçinin digər göstəricilər üzrə bir-birindən fərqlənən ayrı-ayrı alıcı qrupları yarnır. Vahid bazarın belə bölgüsü qiymətəmələgəlmədə nöqteyi nəzərindən qiymətin üfüqi differensiallaşması adlanır. Üfüqi differensiallaşma o zaman daha səmərəli həyata keçirilə bilər ki, satıcı vahid bazarın seqmentləşməsi və alıcı təbəqələrinin qruplaşması üzrə bir sıra tədbirlə həyata keçirsin. Bu növ tədbirlər içində ən çox yayılmış eyni bir məhsulun müxtəlif şəkildə təklif edilməsidir. Məsələn, məhsul minimal sayda, standart şəkildə və “lyuks” tipli satıla bilər. Məhsulun bu variantına təyin edilən qiymətlər bir-birindən əsaslı şəkildə fərqlənir və heç bir vaxt çəkilən xərclərə və ya onların istehlak xüsusiyyətlərindəki dəyişikliklərə proporsional olmurlar. Əmtəə təmərküzləşməsində qiymət siyasəti ondan ibarətdir ki, müəssisə bazarda bu və ya digər istehlakçı seqmentini seçir və bütün gücünü bu seqment üzərində cəmləşdirilir. Sənaye istehsalının tutduğu bazar payında nisbi səmərəliliyini asılılığını strateji Porter modelinə uyğun gələn xüsusi S – şəkilli əyri ilə göstərilir (Şəkil 2.2.)
50
!! 1
Şəkil 2.2.Nisbi satışın səmərəliliyinin bazarın təmərküzləşməsi səviyyəsinindən asılılığı.
Öz gücünü çox yığcam çərçivədə olan bazar seqmentlərinin cəmləşdirilməsinə yönəldən müəssisə (10-15 %-ə qədər). Bir neçə əsas məhsul hesabına və ya özünün qazandığı xüsusi reputasiya hesabına yüksək səmərəlilik əldə edə bilər (Nöqtə 1). Digər son hədd - əgər bazara müəssisənin payı çox olarsa, yəni 100 %-ə yaxınlaşarsa, deməli burda söhbət bazar monopomiyasından gedir. Və bu vəziyyətdə müəssisə öz şəxsi istehsal və bazar təcrübəsinə əsaslanaraq, ümumi xərc səviyyəsində üstünlük əldə edir və satışın differensiallaşma siyasətini çox böyük müvəffəqiyyətlə yerinə yetirir. Bunun hesabına xüsusilə bazarın tam şəkildə monopolist bazarına çevrildiyi halda çox yüksək mənfəət əldə etmək olar (qrafikdə göstərilən 3 nöqtəsi). Nəhayət, əgər müəssisə bazarda monopolist olaraq qalarsa, istehsal xərclərinə görə üstünlük təşkil edərsə, nadir məhsul istehsalı ilə məşğul olarsa, onda o, aşağı səmərəlilik göstəricisinə malik olacaq. Gəlirlilik norması Bazarda
xüsusi çəkisi 0 25 50 75 100 Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|