А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
51 Bütün bunlardan danışarkən bu qiymətəmələgmənin hədd strategiyasını da nəzərdən keçirməliyik. Bu strategiyanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, müəyyən məhsul həcminin satışından sonra xüsusi xərclər üstəgəl minimal mənfəət səviyyəsi birgə yüksək qiymət həddi üzrə başlanacaq, bu məhsulun sonrakı satışı üçün nəzərdə tutulmuş qiymət isə prinsipcə istənilən səviyyədə ola bilər. O cümlədən qiymət aşağı səviyyədə də ola bilər. Məsələn, endirimlərlə satılan məhsullar ümummənfəət kütləsinin, ümumi səmərəliliyin yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Amma qiymətəmələgəlmədə belə siyasətdən istifadə müəyyən çətinliklərlə üzləşir. Çünki əsas kütlənin eyni məhsulu daha aşağı qiyməti almağa verəcəyi reaksiya məlum olmur. Gəlin bu barədə iki bir- birinə tamamilə əks olan misal göstərək: 1. Fransanın “Chaletsky” kempinq firması daxilində idman növündə sifarişçilər üçün evlər təşkil edirdi. Evlərdə həmişə boş yerlər qaldığına görə firma mövsümün axırına üç həftə qalmış böyük məbləğdə endirimlər etməyə başladı. Amma bütün sifarişçilər (bir-birindən asılı olmayaraq) məhz bu son üç həftədə gəlməyi qərarlaşdırdılar və beləliklə bütün mövsüm boyu (yəni normal qiymətlər olduğu müddətdə) evlər boş qaldı və ffirma öz fəaliyyətini dayandırdı. 2. kinci misal zəngin cənub ölkələri bazarlarında meyvə alış- verişidir. Ticarət gününün axırında (bazar başlanmamışdan əvvəl) satıcılar yerdə qalan meyvəni pulsuz paylayırlar, çünki sabaha qədər bu meyvələri saxlamağa yer olmur, geri qaytarmaq üçün isə nəqliyyat daşıması iqtisadi cəhətdən sərfəli deyil. Bununla belə, çox alıcılar alış-verişə məhz səhər gəlir və məhsulu pulla alırlar, çünki həm onlar axşam məşğul ola bilərlər, həm də ki, səhər-səhər meyvə yeni dərilmiş olur və buna pul ödəməyə dəyər. Deyilənlərdən belə nəticə çıxara bilərik ki, hədd qiymətləri siyasətindən adekvat istifadə üçün bu bazarda həmin məhsulun satış təklifini baş verdiyi bazarın şəraitini dərindən öyrənmək lazımdır. Qeyd edək ki, qiymətəmələgəlmənin xərc metodundan istifadə və müxtəlif xərc maddələrinin kalkulyasiyasını təyin etmək çox çətin olur. Amma bununla belə, bir çox hallarda xərclərin kalkulyasiyası əsasında təyin edilən qiymət bu və ya digər sazişin müzakirəsi zamanı göndəriş nöqtəsi ola bilər.
52 Əgər bu və ya digər məhsulun satışında xidmət göstərilərkən qiymət “xərclər + mükafat” kimi təyin edilərsə, onda bu mükafatın ölçüsü və ya faizi danışıqlar prosesində təyin edilir. Qiymətəmələgəlmənin qaydada artıq “ əlavələr” daxil edilmiş qiymət kimi nəzərdən keçirilə bilməz. Bu yanaşma adətən sənaye müəssisələrində xüsusiləşmiş istehsalda xalq sənət nümunələrinin hazırlanmasında istifadə edilir. Bu və ya digər qiymət siyasətinin seçilməsi və realizə edilməsi üzrə qərarlar real bazarın şərtləri ilə təyin edliri. Belə olduğu halda satıcılar üçün bazar şərtlərinin formalaşmasına və dəyişməsinə yönəldilmiş siyasətin aparılması məqsədəuyğun sayılır. Bu adətən “aktiv bölgü strategiyalarına” aid edilir.
§ 2.2.МАРКЕТИНГ ВЯ QIYMƏTIN ƏMƏLƏ GƏLMƏSI Satış qiymətinin təyin edilməsində marketinq yanaşmasının xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, qiymət hər hansı bir kalkulyasiyasının nəticəsində deyil, “tarazlığın” bazar vəziyyətinin nəticəsində əmələ gəlir. Bu tarazlığın axtarılması üçün bazarın vəziyyətinin, rəqabət mühitinin, kommersiya risklərinin, istehlak psixologiyasının və s. öyrənilməsi zəruridir. Qeyd etmək lazımdır ki, təhlil edilən məlumat tam şəkildə lazımdır ki, dəqiq olmaya bilər. Bazar konyukturasının marketinq tədqiqatları nəticəsində məhsula və ona bağlı olan servis xidmətlərinə elə bir qiymət yaranır ki, həm satıcını, həm də alıcını təmin edir. Qeyd edək ki, əgər bazar konyukturası düzgün qiymətləndirilərsə, onda bir məhsul çeşidi üzrə satış qiymətini yüksəltmək olar, amma belə olduğu halda digər məhsul çeşidinin qiyməti aşağı salınmalıdır. Istehsal xərclərinin uçotu ilə uyğun satış qiymətinin axtarışı bazar konyukturasında olduğu kimi qiymət siyasətinin “magiya üçbucağında” baş verir
53
Şə
Maya dəyərinin uçotunun xərc metodunda məhsulun istehsal xərclərinin tərkibinə şərti-daimi və şərti-dəyişkən xərc maddələri daxil olur. Şərti-daimi xərc maddələri birbaşa istehsal həcmindən asılıdır. Bir qayda olaraq, bu əlavə xərclərdir. Adətən bu xərclərə inzibati-idarə heyətinin saxlanılması, yerlərin icarəyə götürülməsi xərcləri, məhsul vahidinə düşən yanacaq və elektrik enerjisinin dəyəri də aid edilir. Şərti-dəyişkən xərclərinin ümumi həcmi isə əksinə, birbaşa istehsal həcmindən asılıdır. Əmək, xammal, material, yanacaq, elektrik enerjisi xərclərinin daimiliyi olarsa, onda məhsul vahidində bu xərclər istehsal həcminə birbaşa proporsional olur. Qiymətin əmələ gəlməsi üçün marketinq şəraitində bir tətəfən bazar konyukturasının xüsusiyyətlərini, digər tərəfdən isə ayrı-ayrılıqda alıcının və satıcının davranış dinamikasını öyrənmək lazımdır. Bazar konyukturasının təhlili və qiymətlərin difersial bölgüsü üçün bazar seqmentinə bölünməli və bu seqmentlər ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirilməlidir. Bu bölgünün kriteriləri Şəkil 2.4.-də göstərilmişdir. Amma bazarın seqmentləşməsi və təhlili müxtəlif yollarla həyata keçirilə bilər (məsələn: məhz hansı bazara – satıcı bazarına və yaxud alıcı bazarına üstünlük verilir). Əgər üstünlük satıcı bazarına verilərsə, onda istehsalçının qəti hökmü burda yer tutacaqdır. Bu ona gətirib çıxarır ki, ya məhsul anbarlarda qalır, ya da ki, əksinə, məhsul qirtlığı yaranır. Tələb olunan qiymət
uyğunluğu Satıcı tərəfindən tələb olunan satış qiymətlərinin səviyyəsi Potensial alıcı üçün qiymətlərin qəbul edilməsi Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|