273
Qoyulmuş kapitala görə gəlir normasını artırmaq olar, satış
həcmini artırmaqla və təmiz gəliri əldə etmək mümkündür.
Müvafiq dəyişikliklərə görə gəlir normasının artırılmasının
mümkün yolları və digər göstəricilər şəkil 7.12-də verilmişdir.
Satış həcminə effektiv təsir
göstərməklə gqzəşt və imtiyazlar, həmçinin güzəşt qiymətləri, nəlavə
cari xərcllərin mexanizmini operativcəsinə istifadə etmək mümkündür.
Qeyd etmək lazımdır ki, qiymət artımını həm istehsalçı-müəssisə,
həm topdansatış vasitəçi, həm də parakəndə tocarətçi də həyata keçirə
bilər.
Şə
kil 7.12. Gəlir normasının artım amilləri.
stehsal qiymət artımını daha obyektiv surətdə müqayisə edərək
onları faiz münasibətində ölçmək qəbul edilmişdir. Qiymət artımının
Gəlir normasının yüksəldilməsi
Kapital qoyuluşuн həcminin
azaldılması
Xalis gəlirin artırılması
Satış həcminin
artırılması
Mal dövriyyəsinin
artması
Bazar payının
artırılması
Təyin edilmiş gəlir
normasının
azaldilması
Marketinq
planlaşdırılması
Nəzarət ин
səmərəlliyinin
артырылмасы
Marketinq tədbir -
lərinin reallaşdırıl
masы
Satlış ehtiyatların
həcminin
azaldılması
Firmanın xalis
aktivlərinin
azaldılması
Сящмдар kapitalın
azaldılması
Dövriyyə
kapitalının
azaldılması
274
faiz hesabı ilə üsulu ondan ibarətdir ki, həmin faiz o qiymət
münasibətinə görə hesablanılır ki, verilmiş bazar sahəsi bu və ya digər
məhsulu o qiymət münasibətdə satıb ki, o onu almışdır.
Ardıcıl qaydada vasitəçilik güzəştləri və qiymət güzəştlərinə
edilən əlavələr və əlavə etməni fərqləndirmək lazımdır.
Qiymətdə güzəşt həm artım kimi sonuncu alıcıya satışı
stimullaşdırmaqdan ötrü istifadə edilir.
Qiymətdə əlavə başlıca olaraq, texniki cəhətdən çətin məhsulun
satışında tətbiq edilir. Bu cür hallarda daha yüksək qiymət səviyyəsi
istehlakçıların (alıcıların) spesifik tələbatlarını ödəməsi ilə əlaqədardır.
Bura məhsulun komplektləşdirilməsi, texniki cəhətdən istifadə edilməsi,
sənədləşdirmə və onun işlək fəaliyyəti daxıidir.
Bir qayda olaraq, qiymətdə edilən güzəşt nəticəsində həmin
məhsulu iqtisadi gəhətdən satış üçün həcmcə sərfəli olduğunu təmin
etmək və bir sira hallarda onun satışını maksimum səviyyəyə
çatdırmaqdır. Qiymətdə edilən güzəşt növləri 7.13 şəkildə öz əksini
tapmışdır.
Şə
kil 7.13. Qiymət güzəştlərinin növləri.
Həcmə görə güzəştqiymətin əyilmə tələbinə görə istifadə
edilir. Bundan ona görə istifadə edilir ki, satış həcmini artırmaq üçün,
həmin artımı ucuzlaşdırılmış məhsulun bir vahid ədədə görə
kompensasiya edirlər.
Sərfəli ödəniş formasına görə edilən güzəşt o zaman həyata
keşirilir ki, onda ödəniş forması daha sərfəli qaydada aparılır ki, adətən
bu cür sövdələşmələrdə göstərilən üsul malların tez realizə olunnasına
Qiymət güzəştləri
Alış həcminə görə edilən qiymət güzəşti
Daimi satıcılara qiymətdə edilən güzəştlər
Sərfəli ödəniş forması zamanı qiymətdə
edilən güzəşt
mtiyazlı alıcılara edilən güzəştlər
Məhsul geri qaytarılан zaman edilən
güzəşt
Qiymətə ekspert rəyi nəticəsində edilən
güzəşt
275
xidmət edir. Satışı kredit ilə müqayisədə nəğd pulla aparmaq çox
sərfəlidir. Bu zaman riskin səviyyəsi aşağı düşür və pul kütləsi də
satıcının ixtiyarına tez bir müddətə daxil olur. Bu da əmək haqqlarının,
borcların və s.ödənişlərinin həyata keçirilməsini təmin edir.
Daimi alıcılara edilən güzəştlər ona görə edilir ki, həmin
alıcılar gələcəkdə verilmiş müəssisənin müştəriləri kimi qalsınlar və
onlara böyük həcmdə satış zəmanət verirlər.
mtiyazlı alıcılara xüsusi güzəştlər o zaman verilir ki, onlar
sərfəli sifarişləri təmin etməkda və yaxşı reklamı həyata keçirməkdə,
həmçinion digər əməliyyatları aparmaqda istehsalçı firma üçün
maraqlıdır.
Qaytarılmasına görə güzəşt alıcılara ona görə edilir ki,
onlar həmin müəssisədə vaxtilə buraxılan, indi isə köhnəlmiş məhsul
olduğuna görə geri qaytarırlar. Bu cür güzəştlər avtomobil sənayesində
və həmçinin çətin məişət texnikası, video avadanlıqların realizə (satışı)
zamanı tətbiq edilir.
xrac güzəştləri mövcud güzəştlərdən əlavə müəssisəyə
daxili bazara görə tətbiq edilir. Çünki, müəssisə xarici bazara rəqabətə
davamlı məhsul ixrac edə bilsinlər.
Vasitıçilərə edilən əlavələr onların göstərdiyi xidmətlərə
görədir. Bir qayda olaraq vasitəçilər məhsulu alanda onun satış
imkanlarının həcmini artıq bilirlər. Ona görə də vasitəçiliyə görə verilən
əlavələrə mütləq aşağıdakılar daxil edilir:
•
vasitıçinin gecikdirilməsi;
•
fəaliyyətdə olan qaydalara və normativlərə görə təyin edilən
vergilər;
•
vasitəçilərin gəliri.
Vasitəçilik əlavəsi və güzəştli o zaman ödənilir ki, vasitəçi
verilmiş malı alanda, yqni o qiymətə ki, onun alış qiyməti arasındakı
fərqinə görədir.Qeyd etmək lazımdır ki, əlavə və güzəşt mütləq ifadə
kimi bu və ya digər vasitəçiyə eyni cür olur. Fərq məhz o zaman əmələ
gələ bilər ki, verilmiş vasutəçi üçün güzəşt və əlavə faiz ifadəsində
hesablaşmış olsun. Faizə görə əlavə vasitəçi verilmiş məhsulu alanda
qiymətdə olan fərqə görə ödənilir. Güzəşt isə faizə görə o zaman
hesablanılır ki, qiymətə görə münasibətdə hansı ki, onu o, satır. Əgər
satıcı bazarda inhisarçı və ya lider vəziyyətinə malikdirsə, o, vasitəçilik
xidmətlərinə görə öz zəhmət haqqını artırmaq imkanına malikdir.