A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

Leykoza qarşı istifadə edilən dərman preparatlan 
B öyrək çatışmazhğı
Les-Nihan sindromu (X xromosomu ilə əlaqəii hipoksantin- 
quaninfosforiboziitransferaza çatışmazlığı)
Daun sindromu
Pnevmoniya
Ham ilelik toksikozlan
Bədxassəli şişlərin kimyəvi terapiyası
Radiasion m ənşəli iimfomalar
Polisitemiyalar
Leykozlar
Böyrək çatışmazlığı
Girke xəstəliyi
Böyrək polisistozu
Sarkoidoz
Birincili Ырефага11го1ёшп
Hipotiroidizm
Alkohoiizm
Xronik berrilliyoz
Hipertoniya
Bə'zi etnik qruplarda irsi olaraq (Fiiippinlilər, Yeni Zelandiyalılar) 
Alimentar  (piirin  əsaslan  ilə  zəngin  olan  ərzaq  maddələri 
ilə qidalanma)
Şəkərli qidalar
Asimptomatik hipenırikemiya 
A za!m asm a səbəb olan haJHar:
Viİson xəstəliyi 
Fanconi sindromu 
Akromeqaliya
B ədxassəli anemiya (Adisson-B inner xəstəliyi)
Hockin xəstəliyi 
Bədxassəli şişiər
Bə'zi  dəraıan  preparaäan  (salisilatlar,  kortizon,  kumarm, 
allopurinol) qəbul edənlər
AXTH V
0
 kortikosteroidİOTİə müalicə 
Ksantiniiriya

---

2.11. KREATININ
Kreatinin  -   kreatin  molekulunun  anhidrididir.  Bu  birləşm ə 
əzələlərdə  kreatinfosfatm  geriyə  dönməyən  enzimatik  dehid- 
ratasiyası  nəticəsində  əm elə  gəlir  və  orqanizmdən  sidiklə  xa- 
ric  edilir.  Orqanizmdən  xaric  edilen  kreatininin  miqdan  əzə- 
lələrin ümumi  kütləsi  ilə  mütənasib  olur.  Böyrək fəaliyyətinin 
çatışmazlığı  zamaıu  qanda  kreatininin  qatılığı  ümumi  qahq 
azotunun  m iqdanna  nisbətən  daha tez  dəyişikliyə  uğrayır.  Bu­
na görə,  qanda kreatininin  tə'yin  edilməsi -  böyrək  ftınksiyası- 
nın  qiym ətləndirilm əsi üçün  istifadə  edilən  xüsusilə  həssas  ve 
spesifık sınaqlardan  biri  hesab  edilir.  Lakin bu  göstəricinin qa­
hq  azotu  ilə  birlikdə  və  müqayisəli  şekildə  öyrənilm əsi  pato- 
loji prosesin xarakteri haqqında daha geniş m ə'lum at verir. 
Normal göstəricUəri:
Kişilərdə;  0,6-1,2 mq/dl 
Qadınlarda:  0,5-1,1  mq/dl 
Artmasına səbəb olan hallar:
Çox miqdarda qızarmış ətiə qidalanma 
Ə zələ xəstelikləri
Böyrəklərin funksiyasımn pozulması
Akromeqaliya
Giqantizm
M üxtəlif səbəblər üzündən baş verən prerenal azotemiyalar 
Ürək-damar sistemi çatışmazlığı 
M üxtəlif m ənşəli şoklar
Diarreya, qusma,  tərləm ə,  diurez və sair nəticəsində baş ve- 
rən çoxlu su və duz itirilməsi
Sidik yollannın postrenal azotemiyaya səbəb olan tutulması 
Azalması  klinik  baxımdan  əhəm iyyət  daşımır.  Kreatininin 
qan seruraundakı miqdan yaş artdıqca azalır
2.12. KREATİN
Kreatininin  əm ələ  gəlməsi  prosesinde  ilkin  maddə  olan  kre­
atin  və  kreatinfosfat  əzələlərin  çox  mühüm  azotlu üzvi  maddəsi 
olub,  əzələ  yığılmasınm  mexanizmini  təşkil  edən  kimyəvi  pro-

---

seslərdə fəal iştirak edir. Qan semmunda kreatin kreatininə nisbə- 
tən az olur; normal haida sidiklə olduqca az miqdarda xaric edilir. 
Normal göstəriciləri:
24 mmol/litr
Artmasına səbəb olan hallar:
Kəskin revmatik artrit
Hipertiroidizm
Testesteronla müalicə
Çoxlu miqdarda qızarmış ətlə qidalanma
Ə zələ zədələm nələri
Azalmasımn klinik əhəm iyyəti yoxdur.
Sidik  cövhəri  azotunun  miqdanmn  kreatininin  m iqdanna 
nisbəti  böyrək  xəstəliyinin  diaqnozunda  ancaq  yardımçı  rolu 
ola bilər
Normal  göstəricisi:  10:1 
Artmasına səbəb olan hallar:
Prerenal və postrenaİ azotemiyalar
Qidanm tərkibində həddən artıq zülal qəbuletmə
Toxuma zədələnm ələri
Tirotoksikoz
Kaxeksiya
Yüksək zülalh pəhriz
Yamqlar
Qızdırma
Kuşinq sindromu
İnfeksiyalar
Qanaxmalar
Uretrokolonostomiya
Bə'zi dərman preparatlan (tetrasiklin, qlikokortikoidlər) 
Əzələ xəstəlikləri 
Diabetik ketoasidoz
2.13. DƏMİR
Fizıoloji  rolu:  orqanizmdə  dəmirin  ümumi  miqdan  4-5  qra- 
ma  qədərdir.  Bu  miqdann  65%-ə  qədəri  hemoqlobinin,  4%-ə 
qədəri  mioqlobinin, təxminən 
1
%-i  isə  sitoxromlann tərkibində

---

olur.  Bundan əlavə, orqanizmdəki dəmirin  0,1 % -ə qədəri trans­
ferrin  zülalınm  tərkibində  biriəşmiş  halda  (qan  plazmasında) 
olur,  15-30%-i  isə  retikuloendotelial  sistem  hüceyrələrində, 
xüsusən  qaraciyərdə  ferritin zülalının  (az miqdarda  isə  hemosi- 
derinin)  tərkibində  ehtiyat  üçün  saxlanıhr.  Plazmada  zülallarla 
(apotransferrinlə) birləşmiş  şəkildə oian və  fəallığı  dəm ir ionla- 
nndan  asılı  olan  fermentlərin  tərkibində  rast  gelinən  demir  or- 
qanizmin bütün dəmirinin 
1
%-dən az hissəsini  təşkil  edir.  Lakin 
bunun  m addələr  mübadiləsinin  normal  gedişi  üçün  böyük  əhə- 
miyyəti  vardır.  Bağırsaqlardan  sorulmanın  pozulması,  uzun 
müddətli  xronik  qanitirmələr,  birdəfəlik  çoxlu  qanitirmə  (ümu- 
mi  qanın  15%-dən  arüq hissəsi)  orqanizmdə  dəmir çatışmazlığı 
törədə  bilər.  Bunun nəticəsində hipoxrom  anemiya  inkişaf edir. 
■)əmir  çatışmazhğı  ilə  əlaqədar  olan  anemiyalar  stasionar  şəra- 
■ıdə  müalicə  alan  qadınlann  10-30%-də  (xüsusən  hamilə  qa- 
hnlarda), kişilərin isə 3%-ə qədərində müşahidə edilir.
Normal orqanizmdə dəmirin ümumi miqdan:
K.işilərdə:  50 mq/kq 
Qadmlarda;  35  mq/kq 
Artmasına səbəb olan  hallar:
Pemisioz anemiya (Addison-Birmer xəstəiiyi)
Hemolitik anemiya 
Hipoplastik anemiya 
Kəskin hepatit 
Nefritlər
Leykozun kəskin forması
Hamiləliyi pozmaq məqsədilə qəbul edilen hormonal preparatlar
Hemoxromatoz
Talassemiya
Piridoksin çatışmazlıği anemiyası 
Hepatitin kəskin forması 
Hemoliz
Azalmasına səbəb olan  hallar:
Nefrotik sindrom 
M üxtəlif mənşəli  infeksiyalar 
Cərrahi əməliyyatlardan sonra

---