240
–Arvadda bicliyə bax a!
Qonşum irişdi:
–Getdiyi yerə bezplatnı gəldi çıxdı, vəssalam. Daha səsi-
sorağı tapılmaz.
Doğrudan da arvad küçəni keçib bir dalana girmiş, gözdən
itmişdi.
–Şofer, sür gedək!
–Di ləngimə, gedək!
Şofer ayağını qaza basıb maşını hərəkətə gətirirdi ki, arvad
hövlnak dalandan yüyürüb əl elədi.
–Dayan, dayan, qadov alım, bir dəqiqə saxla!
Onun yanında bir qız da var idi. Arvadla qız nə barədəsə
danışırdılar. Səssiz filmlərdəki kimi biz onların danışdıqlarını
görürdük, amma eşitmirdik. Sonra qız arvada nə isə verdi və
arvad maşına tərəf gəldi.
–Konduktor, ay konduktor. Al bu sənin iki abbasın. Di sağ
olun, yaxşı yol.
Konduktor gülümsündü və bileti cırdı. Maşın tərpəndi. İndi
bütün sərnişinlər maşının arxa şüşəsindəki "filmə" baxırdılar.
Bu film insanlıq, düzlük, adamlara, doğruya, yaxşıya inam-
etibar haqqında idi. İnsanlarda olan böyük və əzəli bir ehtiyac
haqqında – sevinci də, dərdi də, fərəhi də, həyəcanı da
bölüşmək ehtiyacı haqqında. Kadrda filmin baş qəhrəmanı,
camaatın əlaqəsini bayaqdan bəri üç dəfə dəyişdirən, sifəti
təəssüf və eyni zamanda nə isə bir arxayınlıq ifadə edən arvad
idi.
O, get-gedə kiçilir, evlərin, ağacların, yeldəyirmanlarının
arxasında qalıb gözdən itirdi. Amma o, konduktorun
çantasındakı iki abbasıdan başqa avtobusda nə isə ayrı bir şey
də qoyub getmişdi. Daha doğrusu, qoyub qalmışdı. Gedən biz
idik. Şofer kabinəsindən boylanıb dedi:
–Rəhmətliyin qızı. Nə vacib imiş. Qiyamət ha qopmur. O
sağ, biz salamat.
Canlı zərb-məsəllər almanaxı təsbehini çevirə-çevirə sözə
241
qarışdı:
–Elə demə. Biz qocalara çox da etibar yoxdur. Gedəndə
borclu gedək?
Şofer dedi:
–Əmi can, borclu borclunun sağlığını istər.
–Elədir. Amma borc almaq başlanan yerdə dostluq pozular.
Şofer yenidən başını bu yana çevirdi:
–Borclunun duaçısı alacaqlıdır.
Sən demə zərb-məsəllər kitabının ikinci cildi rulun dalında
imiş.
Qoca:
–Borc igidin qamçısıdır, – dedi.
Şofer buna da cavab tapdı:
–Borcdan qorxan qapısını gen açmaz.
–Borc gülə-gülə gedər, ağlaya-ağlaya gələr.
Şofer ağzını açıb cavab vermək istəyirdi ki, qoca əlinin
işarəsi ilə onu saxladı:
–Oğul, – dedi,– sən öz işində ol. Bizi sağ-salamat şəhərə
çatdır. Deyir borc verməklə tükənər, yol getməklə.
Bununla, da söhbətə son qoyuldu.
Mən sərnişinlərə göz gəzdirdim. Bütün sifətlərdə, hətta
yorğun sifətlərdə belə xoş bir təbəssüm vardı. Amma qəribədir,
mənim yanım boş idi. "Tülküsifət" qonşumun nə vaxt, harada
və necə düşdüyünü hiss etməmişdim. Bəlkə də o, heç yox idi.
Əyilib pencərədən baxdım. Buludlar bir qədər çəkilmişdi.
Arvadın mehriban sifəti gözüm qarşısından getmirdi. Onun
çöhrəsi xəyalımda Zivər xalanın obrazı ilə eyniləşirdi. Zivər
xala da etibarlı insandır. Həm də mehriban, qayğıkeş. Bu
qayğıkeşlik Qəmərə də keçib. Qəmərin də ki, yaralı yeri
Fuaddır. Məncə dünyada hamıdan artıq Fuadı istəyir. Fikir
verirəm, həmişə gözü onun üzündədir. Mən bayaqkı fikirlərimi
yada salıb utandım. Məgər Qəmərə Fuadın şöhrəti gərəkdir?
Ona gərək olan yalnız qardaşının daxili rahatlığı, dincliyi, əsəb
sakitliyidir. Şöhrət kimə lazımdır? Hər halda Fuadın özünə
242
lazım deyil. Fuada yalnız inam, etiqad lazımdır. Öz-özünə
inanmaq, gördüyü işin xeyirliliyi, insanlara gərəkliyi, etiqadı
lazımdır. Əgər o, buna inanmasa, işinin səmərəsini, insanlara
xeyrini görməsə onda... Yox, bu, belə olmamalıdır. Fuad
meydana nə qədər mühüm şeylər – həyatının mənasını,
ömrünün qayəsini, yaşayışının, diriliyinin məqsədini
qoymuşdu. O, yanıla bilməz. Bu qədər şeyi meydana atmaq
üçün cəsarət lazımdır. Belə cəsarət Fuadda varmı?
Dünən Tərlan az qala batmışdı. Xilas qayığı gələnəcən on
adam batıb gedərdi. Fuadın özünün həyatı bir tükdən asılı
qalmışdı. Bir an içində onun özü də, ümidləri də, illərlə
yuxusuz gecələrini, yorucu gündüzlərini qurban verdiyi işi də
məhv olub gedə bilərdi. O, heç bir zaman üzgüçülük
məharətindən, öz qoçaqlığından danışmazdı. Lakin biz
özümüzə gələnəcən o suya cumdu. Mən ki, onun xasiyyətinə
yaxşı bələd idim, bəs neyçin onun dünənki hərəkəti məni
heyrətdə buraxmışdı? Hər halda mən Fuadı yaxşı tanıyırdım.
Adamı tanımaq üçün bəzən iyirmi il, bəzən iyirmi dəqiqə lazım
olur. Bayaqkı arvad heç fikrimdən çıxmır. Nə deyirsiniz deyin,
amma adamı dərhal tanıyırsan, pis adamı bir az çətin
tanıyırsan, amma aqibətdə onu da tanıyırsan.
Yəni doğrudanmı mən elmi şurada Fuadı müdafiə eləsəm,
məni pis adam, dostbaz sayarlar? Bəlkə elə mən bundan
qorxduğum üçün Fuadı müdafiə etmək istəmirəm? Axı, mən
"Bu təcrübələr mübahisəlidir" deyərkən səmimi qəlbdən
danışmıram. Axı, mən bu cümləni deyəndə yalnız bircə məqsəd
güdürəm – özümü dostbazlıq ittihamlarından qorumaq. Yox,
mən heç kəsdən, heç nədən qorxmuram. Bəs onda məsələ
nədədir Mən həştad faiz əminəm ki, Fuadın təcrübələri
doğrudur. Bəs iyirmi faiz? Məsələ də bu iyirmi faizdədir...
Birdən Fuad müvəffəqiyyətsizliyə uğradı? Mən bundan
qorxurdum. Yox, yox, dostbazlıq haqqında bayağı
söhbətlərdən, məsuliyyət şərikliyindən qorxmurdum. Mən
Fuadın elmi vicdanına, onun daxili inamına, öz-özünə olan
Dostları ilə paylaş: |