A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
247 demək haqqıyçün, ömrü boyu bellərini büküb qara torpaqdan başqa heç bir şey görməyən insanların başını qaldırıb günəşə, aya, ulduza baxa bilmələriyçün mübarizə etmək lazımdır. Qurban, Hüseyn, Əyyub mübarizə yolunu seçdilər. Bu yol Qurbanı və Hüseyni dar ağacına gətirdi, Əyyub isə... On dörd il idi ki, Kazım Əyyubun aqibətindən xəbərsizdi. Ümid güzgüsünün hifz olunmuş parçasında o, tez-tez Əyyubun əksini görürdü. Bəli, Əyyub sağ qalmışdı. Amansız qisasın cəllad əli ona dəyməmişdi. Kazım məhbəsdən çıxandan sonra Əyyubun yaşadığı balaca daxmaya getdi, ona mərkəzi xiyabanda ikimərtəbəli evi nişan verdilər. Mübarizə yolunun çoxlu kəsələri var. Bu kəsələrə düşüb geriyə də qayıtmaq, başqa yollara gedib çıxmaq da mümkündür. Əyyub indi fars dilində ruznamə buraxır. Günəş əvəzinə "şəms", yağış əvəzinə "baran" yazır və isbat eləməyə çalışır ki, gec-tez hamı belə deyəcək. Kazım ikimərtəbəli evin qapısından içəri girdi. Əyyub əvvəl onu tanımadı, sonra tanıdı, sevindi, sonra pərtləşdi, nədənsə pörtdü. Kazım da sıxılırdı. Çünki danışmağa söz tapmırdılar. Bu ağır sükuta son qoymaqçün Əyyub ailəsindən danışmağa başladı. Onun iki uşağı vardı. Arvadı Şəmsiyyə xanım fars idi, özü də yüksək rütbəli Tehran məmurlarından birinin qızı idi. Əyyubun gənclik büdrəmələrindən sonra onun taleyi üçün bu nigahın əhəmiyyəti çox böyük idi. Xoşbəxtlikdən Şəmsiyyə xanım məhdud milli hisslərdən çox yüksəkdə dururdu. Onun üçün azəri və fars anlayışları yox idi və məhz buna görə də o, uşaqlarını fars dilində tərbiyələndirirdi. Əyyub Kazımı çöl qapısına qədər ötürdü. Həyətdə iki bağban əyilib qan-tər içində yer qazırdılar. Əyyub onlara göstərişlər verdi. Kazım düşündü: görəsən başlarını qaldırıb günəşə baxmağa bunların macalı olurmu?
248 –Ərbab nə buyuracaq? Xidmətçi Kazıma yanaşmışdı. Kazım: –Çay gətir, – dedi. –Baş üstə, – xidmətçi getdi. Kazım yenə ağır fikirlərə qərq oldu. Əyyubgilə bir həftə bundan qabaq getmişdi. Məhbəsdən çıxdığı bir aya yaxındı. Bəs o nəyi gözləyir, axı nəyi gözləyirdi? Məhbəsdən çıxdıqda o sanki özgə bir zamana, yad bir ölkəyə düşmüşdü. O heç kəslə ünsiyyət bağlaya, ülfət tapa bilmirdi. Onun varlığı, heç kimə, heç nəyə gərək deyildi. Onun həyatının heç bir mənası, məqsədi yox idi? Bəs o niyə yubanırdı. İlk gənclik illərində nigaran, qorxunc, vahiməli bir meyl kimi keçən, məhbəs illərində get-gedə durulan, aydınlaşan, sabitləşən, azadlığa çıxdıqdan, bir ayda şahid olduğu bütün bu şeyləri gördükdən sonra qəti qərar halına gələn bu fikri – intihar fikrini həyata keçirməyi niyə yubandırır, bu gündən sabaha keçirir, tərəddüd edir, günü günə satırdı? O nə gözləyirdi, nə istəyirdi? O niyə yaşamaqdan, dirilikdən, həyatdan belə bərk-bərk yapışmışdı? Məqsədi nəydi? Mubarizə, azadlıq, ədalət. O heç vaxt belə yüksək məqsədlər haqqında düşünmürdü. Mihin sağ olsaydı Kazım hər səhər onun saçlarını öpər, öpə-öpə Mihini yuxudan oyadardı – tək elə bir buna görə yaşamağa dəyərdi. Fəqət Mihin də yox idi. –Bu da çay, buyurun, ərbab. Kazım qarşısındakı isti çaya baxırdı. Amma isti çay, bürkü çayxana, Əyyubun ikimərtəbəli evi, on dörd illik məhbəs gecəsi, pəncərədən görünən on dörd gecəlik ay, gündə belədən- belə gedən Amerika maşınları, sıldırım qaya, intihar qərarı – hər şey, hər şey harasa dala çəkilmiş, dumanlanmış, itmişdi. Kazım Mihini düşünürdü. Qısa sürən xoşbəxt günlərini düşünürdü. ...O zaman Kazım siyasətdən uzaq bir tələbə idi. Alman fəlsəfəsi, rus, fransız romanı, italyan incəsənəti, Şərq musiqisi,
249 bir də qəlb munisləri – Nizami, Hafiz, Füzuli... Kitablar, albomlar, vallar... Kazımın aləmi, Kazımın varlığı bu idi. Dostlar onu siyasətə cəlb etmək istəyirdilər. O, Xəyyamın bir rübaisini misal gətirərək boyun qaçırırdı. Dostlar ona milli istiqlaliyyətdən danışırdılar. O cavab verirdi: Milli hiss məhəlli hissdən nə qədər yüksəksə, ümumbəşəri hiss də milli hisdən o qədər yüksəkdir. Və əlavə edirdi – Göte bunu hələ XIX əsrdə deyib. İndi isə XX əsrdir. XX əsrdə millətlər yoxdur. XXI əsrdə isə dillər də olmayacaq. Mən nə azəriyəm, nə fars, nə ingilis, nə çinli. Mən bəşər oğluyam. Mən Füzulini azəricə oxuyuram, amma o mənimlə könlün dilində, tərcüməyə ehtiyacı olmayan bir dildə – Hafizin, Petrarkanın, Heynenin dilində danışır". Kazım indi bu fikirləri xatırlayıb gülümsündü və sonra onu istintaq edən sərhəngi xatırladı. "İranda bir millət var – fars milləti, bir dil var – fars dili". – Sərhəng onunla nə Götedən söhbət eləyirdi, nə də Xəyyamdan. O harın bir qüvvətin dilində danışırdı. Acı məhbəs xatirələri bataqlıq kimi onun fikrini çəkir, lakin Mihinin işıqlı surəti yenidən Kazımın yaddaşında alışır, bayraq kimi dalğalanır, onun xəyalının üzərinə xoş bir axşam təəssüfü çökərək uzaqlara aparırdı. "Axır ki, bir dəfə dostları tovlayıb onu yığıncağa apardılar. Təbrizdə yenicə açılmış Darülfünunun böyük salonunda toplanış vardı. Gənclər alovlu çıxışlar edirdi. Kazım sanki bütün bu sözləri birinci dəfə eşidirdi. Otaq mübahisələrinin tezisləri böyük salon dolusu bir izdihamı təlatümə gətirən çağırış, qüdrət olmuşdu. Kazımın başında bütün aləm qatışmışdı. Bir tərəfdən Şopenhauer və onun kədəri, bir tərəfdən Şah İsmayıl Xətai və onun Azəri dilində verdiyi fərmanlar. Yığıncaqdan sonra müsamirə oldu. Xanəndələr aşıqları, rəqqasələr xanəndələri əvəz edirdilər. Sonra səhnəyə Mihin qalxdı. O, xalq mahnısı oxudu.
Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|