237
–Abır yox, həya yox, yekə arvaddır, iki abbasılıq biletin
dərdindən belə hoqqa çıxardır.
Qarşımızda oturan bacı da bizə tərəf çevrilib başını buladı
və "tülkünün" sözlərini təsdiq etdi:
–Barı birçəyinin ağlığından utanaydı. Dal cərgədən səs
gəldi:
–Deynən, a zalım qızı, nəyə yığırsan, bir ayağın gordadır.
Kimə qalacaq!
Hamı öz rəyini bildirdi. Bircə parusin kostyumlu qoca susur,
fikirli-fikirli təsbehini çevirirdi; görünür o, münasib zərb-
məsəli tapmamışdı.
"Tülkü" qonşum yenə irişdi. Mən ona baxdım. Onun üzündə
yenə həmin rişxənd ifadəsi vardı. Üzdən oxşamasa da, nədənsə
o, mənə Zivər xalagilin qonşusu mərdimazar Həsən kişini
xatırlatdı. Qəmərgillə onun uşaqları beşdaş oynayanda
dalaşmışdılar. Bu məsələni Həsən elə şişirtdi ki, daha nə
deyim... Sən kişidə hikkəyə bax ki, ərinməyib, qışda durub
bağa gəlib, Zivər xalagilin tut ağacının altını qazıb, ora əhəng
töküb, yüzillik ağacı qurudub. Bəli, dünyada əzvay adam az
deyil.
Əzvay demişkən, dünən Qəmər zarafata salıb mənə bir
"əzvayı" da gupadı:
–Yaxşı, əzvaylıq eləmə.
Fuadın məsələsinə görə deyirdi, Yaman istəyir ki, Fuadın
işini müdafiə edim. Əlbəttə, istəyəcək. Bacı deyilmi? Özü də
Fuadı yaman çox istəyir. İstəyir ki, elmi şura Fuadın
təcrübələrini təsdiq eləsin. Amma Fuadın təcrübələri düz çıxsa,
doğrudan böyük məsələdir, kəşfdir, ixtiradır. Onda Fuadın
bütün çətinliklərinin, asket həyatının əvəzi çıxar. Bütün ölkə
ondan danışacaq. "Hansı, Fuad? O məşhur preparatı tapan! A...
a... a..., belə de!".
Qeyri-ixtiyari qulağım başqa bir mükalimə də eşitdi. "Hansı
Qəmər?" "O məşhur Fuadın bacısı Qəmər". Aaa, belə de!"
Görəsən bu mükalimə Qəmərin də qulağına gəlibmi? Kim bilir.
238
Əlbəttə, bacı məhəbbəti ən təmənnasız məhəbbətdir. Amma
məşhur adamın bacısı olmağı kim istəməz.
Fuad... Öz aramızdır, dost olsaq da, mən həmişə onu
cəsarətsiz, hətta bir az ağciyər, qorxaq bilirdim. Axı, o,
uşaqlıqda da, böyüklükdə də, heç bir vaxt heç kəslə, nəinki
dalaşmaz, vuruşmaz, ümumiyyətlə, qızğın mübahisəyə də
girişməzdi. O, həmişə kölgədə qalmağı, yan gəzməyi, az
danışmağı sevir. Heç kəsə qarışmır, heç bir qalmaqallı, cəncəlli
işdə iştirak etmir. həmişə sakit, həmişə dinc... Dünən Fuad
şücaət göstərdi. Xilasedicilər gələnəcən cumdu dənizə.
Doğrudan, görəsən Fuad dənizə baş vuranda onların qayığını
gördümü? Yəqin yox. O uzağı pis görür. Dayan, dayan, axı, o,
sahildə eynəkli idi. Hə, hə birinci dəfə cumanda tələsdiyindən
eynəklə cummuşdu. Yadıma düşdü, sonra zarafatla deyirdi ki,
aralıqda eynəyimi itirdim. Fuad cumanda qayığı görə bilərdi.
Amma görmüşdümü? Bəlkə də görmüşdü.
Adamı tanımaq olmur. Bəlkə Fuad elə bir hərəkət edəcək ki,
mən yenə bu fikri təkrar etməli olacağam. Bəlkə bu hərəkət
yaxşı yox, pis hərəkət olacaq. Bəlkə mən heyrət içində dərk
edəcəyəm ki, iyirmi il tanıdığım dostum bağlı kitabmış.
Elə isə yaxşı adam varmı? Axı, biz adamlara onların
bildiyimiz, eşitdiyimiz hərəkətlərinə, sözlərinə, rəftarına görə
yaxşı deyirik. Bəlkə bilmədiyimiz, eşitmədiyimiz, xəbərdar
olmadığımız başqa hərəkətləri, sözləri, rəftarı da var. Bəlkə
onları bilsək bu adamlara pis deyərik. Bəlkə Qəmər də, Sultan
da mənim üçün yaxşı adamlardır, başqa birisi üçün, onları
məndən yaxşı və yaxud məndən pis tanıyan adam üçün, lap
qonşu Həsən kişi üçün dünyanın ən pis insanlarıdır. Bəlkə
mərdimazar Həsən kişi özü də heç mərdimazar deyil, onun da
öz məntiqi, öz əsasları, bəraəti, üzrü var?
Bəlkə mən də beləyəm. Qəmər, Fuad, Sultan məni sadiq
dost, yaxşı adam sayırlar. Bir həftə sonra elmi şurada Fuadın
işinin əleyhinə çıxsam necə, onda da belə sayacaqlarmı? İyirmi
illik dostunun işini, həm də ona həyatı qədər əziz, əhəmiyyətli
239
bir işini yerə vuran adam yaxşı adam sayıla bilərmi? Bəs bu işi
müdafiə etsəm, onda necə? Doğru olub-olmadığına şübhə
etdiyim bir iş haqqında dostluq xatirinə müsbət rəy verən adam
necə, yaxşı adamdırmı? Daxilən bu təcrübələrin doğruluğuna,
yanlışlığına inanmadan onlara qəhmər durmaq? Nəyə görə?
İyirmi illik dostluq naminə? Bu doğru hərəkətdirmi? Bəs onda
dostbazlıq nədir? Sabah Fuadın əleyhdarları məni dostbazlıqda,
şəxsi əlaqələrə görə elmi obyektivliyə xilaf çıxmaqda
təqsirləndirərkən, yalanmı deyəcəklər? Nə isə, çətin məsələdir.
Bir yandan da Qəmər... Həmişə də belə cəncəl işlər gərək
mənim boynuma düşə. Həmişə belə kələfləri mən açmalı
oluram. Həmişə... həmişə...
Kefim xarab olduqca yaddaş iblisi haradansa köhnə
dərdlərimi, umu-küsümü, gileylərimi qulağıma pıçıldayır və
mənim əhvalım daha da korlanırdı. Zarafat etmək iqtidarında
olsaydım, "Qəribi burda ağlamaq tutur" ifadəsi lap yerinə
düşərdi. Səbəb nə idi? Avtobusun Buzovnadan, heç bir şey
haqqında düşünməyib dincəldiyim, dostlar arasında qayğısız
günlər keçirdiyim Buzovnadan uzaqlaşıb Bakıya, ciddi və
mühüm problemləri, çətin məsələləri həll etməli olduğum
Bakıya yaxınlaşmasımı? Yoxsa, günəşli gündüzlərdən sonra bu
yağışlı axşamın cansıxıcı, zəhlətökən tutqunluğumu? Ya da
bəlkə iki abbasıdan ötrü camaatı ustalıqla aldadan ağbirçəyin
hiyləsi? İnsana inam, etibar kimi məfhumların nisbiliyi?
Başqasının hər bir həyəcanına, hər bir dərdinə, qəzasına şübhə
ilə yanaşmaq zəruriyyəti?
–Saxla, saxla, qadov alım, bir əylən...
Bu səs yenə də məni diksindirdi. Avtobus tormozlarını
xırçıldadıb dayandı.
–Bir dəqiqə gözlə.
Bayaqkı arvad maşından düşdü və tələsik küçəni keçdi.
Maşının içi etiraz sədaları ilə doldu:
–Bilet almır, hələ bir istədiyi yerdə maşını da saxladır.
–Əşi, sür gedək. Daha qayıdan deyil.
Dostları ilə paylaş: |