A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
164 köpüklənə–köpüklənə vətəndən, xalqdan, millətdən danışaraq şöhrət qazanan, hər havada yaxşı yaşayan, hər mühitə uyğunlaşan xamelyonlardanmı və yaxud ağızlarına su alıb içlərini yeyənlərdənmi? Heç kəs təqsirkar deyil. Bəs onda günah kimdədir, hə, kimdədir? Elə düşünməyin ki, mən dövrandan və yaxud quruluşdan şikayətlənirəm. Mən həmişə əmin olmuşam və indi də əminəm ki, bəşəriyyət heç bir vaxt kommunizm ideyasından yüksək bir fikrə çata bilməmiş, bilməyəcəkdir. İnsan zəkasının şah əsəri olan bu idealın parıltısı heç bir zaman mənimçün sönə bilməz. Mən sağ və sol əyintilərdən danışmıram, əsas ideyadan – insanın insanı istismar etmədiyi bir cəmiyyət ideyasından, kiçik–böyük olmadan bütün millətlərin birliyi ideyasından, nemətlərin, sərvətlərin yaradanların onların yiyəsi olması ideyasından danışıram. Bu ideya bizim ölkədə həyata keçir. Mən bu ölkəni hüdudsuz bir məhəbbətlə sevirəm. Allaha and olsun, orada Sibir sanatoriyasının şaxta və əzab müalicəxanaları içində biz hər xəbəri, dəmir barmaqlıqlar arasından, yolu–rizi itmiş yerlərdən, yaşayan və yaradan insanlardan gələn hər xoş xəbəri sevinc yaşlarıyla, qəlb fərəhiylə qarşılayırdıq. Biz bilirdik ki, bəzi yerlərdə iş başında olanların bütün azğınlıqlarına baxmayaraq, namuslu adamlar bəlkə qapaz altında, bəlkə qorxa–qorxa, yan–yörəsinə baxa– baxa işləyir, yaradır, qurur. Müharibə, xain hücum bizi sarsıtdı. Bəzilərimizi cəbhəyə apardılar. Gedənlər ən qabaq eşelona, cəza batalyonlarına, od və qurğuşuna sipər olmağa, ölməyə göndərildiklərini bilirdilər. Amma hər bir dəhşəti görüb ürəkləri qərtməklənmiş bu adamlar uşaq kimi kövrəlir, sevincdən gülür, ağlayır, atlanıb–düşürdülər. Məsələ yalnız onda deyil ki, bu adamlar dəhşətli sonu, sonsuz dəhşətdən yaxşı bilib ölüb canlarını qurtarmaq istəyirdilər. Məsələ bir də onda idi ki, bu adamlar ölərkən insanlar cərgəsinə qayıdıb, nömrələr və "ey tı" əvəzinə adlarını qaytarıb, adam olub ölməyə, adam kimi ölməyə, adamlıqlarını ölüm bahasına downloaded from KitabYurdu.org 165 qaytarmağa gedirdilər. Onlar xoşbəxt idilər. Onlar vətəni qoruyaraq, vətən yolunda döyüşərək öləcəkdilər. Bu labüd ölümə gedənlər qalanlardan xoşbəxt idilər. Qalanlar – mən də onların içində idim– hər şeyi unudaraq yalnız bir şey – döyüş, qələbə haqqında düşünürdülər. Ən dəhşətli əziyyətlərdən sonra belə incidənlərinə boyun əyməyən bu qaxac ürəkli adamlar qürurlarını tapdalayaraq azadlıqla təması olan hər adama yalvarır, itə sümük atılan kimi xəsis sözləri, xəbər qırıntılarını bir-biriylə bölüşür, var qəlbləriylə sevinir, ya kədərlənirdilər. Kiminsə, hardansa ələ keçirə bildiyi yeganə bir şüşə içkini qoşunlarımız hər şəhəri alanda 200 adam arasında damla-damla bölüb içirdik. Biz Vətənimizi sevirdik. Biz böyük Vətənimizi sevirdik. Biz vətən xaini deyildik. Biz inanırdıq. Mən yenə də inanıram. Mən inanıram ki, kommunizmi – xəyallarımızın bayramını ləkəsiz, azad, gözəl cənnəti biz yaradacayıq. Lakin neçin mənim kimi bu ideyaya məftun, onun yolunda ölümə getməyə hazır olanlar, onun yolunda ölümə getməyə hazır olduqları üçün öldürüldülər. Onun adıyla, lakin onun bayrağını ləkələməkçün öldürüldülər. Cavabı kimdən alım? Lakin ən dəhşətlisi bu deyil. Qoy olsun. Min, yüz min əsl insan, mətin kommunist, gözəl yoldaş, həqiqi vətəndaş, istedadlı fərd nahaq qana boyandı. Lakin bəs qalanlar? Mən yenə də bizim nəsildən ilişib qalanları demirəm. Onlar qalsalar da bizim kimi çeynənmiş, əzik, sönükdürlər. Bəs siz – gənclik? Sizi kim çeynəmiş? Bizim pis üzünü görüb yaxşı üzünə inandığımız bir şeyin siz neçin yaxşı üzünü görüb pis üzünə inanır, onu axtarırsınız. Neçin siz inanmırsınız? Siz nəyə inanırsınız? Suçlu–suçlu nəyi, kimi gözləyirsiniz? Sizin idealınız varmı? Sizin fəlsəfəniz həyatdan bacardıqca artıq nəşə qopart, gününü xoş keçirt fəlsəfəsi deyilmi? Ya da şəhvət, pozğunluq və kütləvi cütlük. Balaca istəklər, xırda həvəslər, cırtdan ehtiraslar, arzusuzluq, məqsədsizlik. Bu sizin sifətləriniz deyilmi? İnamsızlıq, imansızlıq. Siz insanlığın hansı dəyərlərini saxlamısınız? downloaded from KitabYurdu.org 166 –Nə etməli? – dedim. – Bizim nəsil radiatsiya və inamsızlıqla zəhərlənmiş bir dövrdə yaşamalı oldu. Artıq adamlar, itkinlər nəsli olan kimi yəqin biz də bir nəsilik: bezarlar nəsli, peşimanlar nəsli, inkisarı xəyala uğramışlar nəsli, yorğunlar nəsli, inamsızlar nəsli. Bilmirəm bu təyinlərdən hansı daha müvəffəqiyyətlidir? –Yaxşı, onda bəs kommunizmi kim quracaqdır? Azad, ləkəsiz, məqsədli, istəkli, alovlu, inamkeş, mətin, yorulmaz həvəsli gənclik – 20–ci, 30–cu illərin gəncliyi hanı? –Bilirsinizmi, mən xoşbəxt gələcəyə inanıram, – dedim. – Atam bir dəfə qəribə bir sağlıq dedi. O, mənim sağlığıma içdi və dedi ki, arzu edirəm ki, sən biz görənləri görməyəsən. Sən daha xoşbəxt vaxtda yaşayasan. Mən buna inanıram. –Yalan deyirsiniz. Siz buna zərrə qədər, bir an belə inanmırsınız. Siz bircə ona inanırsınız ki, həmin bu sözləri öz övladlarınıza deməli olacaqsınız. –Yox, mən buna inanmaq istəmirəm. Mən bundan qorxuram. O sanki heç mən deyənləri eşitmədən öz fikirlərinə cavab verirdi: –Bilirsinizmi, orda sürgündə mən daha xoşbəxt idim. Mən düşünürdüm. İntiqam saatını gözləyirdim. Azadlığa çıxacağım saatı, insanlara "mən günahkar deyiləm" deyəcəyim saatı gözləyirdim. Mən azadlığa çıxdım. Mən, "biz günahkar deyilik" – deyə qışqırmaq istədim. Heç kəs qulaq asmadı. "Şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün təhrifləri" – bu bir cümlə ilə həm bağışladılar, həm təsəlli verdilər, həm də bizi öz yerimizə oturtdular. Bəs bu bir cümlə ilə minlərlə insanların faciəsini necə ifadə etmək olar? Gərək bu barədə romanlar, poemalar yazılsın, rəsmlər, filmlər çəkilsin, hər şey olduğu kimi hamıya göstərilsin, hamı bunları anlasın, həzm etsin, düşündüyünü desin, sonra bu ağır yaralar ox kimi ürəklərə sancılsın, sonra yavaş-yavaş bu yaralarını sağaldan təmiz, ləkəsiz, azad insanlar öz ləkəsiz gələcəyini qursunlar. Qoy iztirabın vicdanı gecələr downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|