Abġd tahġRLĠ

 
93 
tamaşa eləmək istəmir. Şəhərli cavab verir ki, sən bir belə təriflər deyincə, elanlar 
verincə, qoy bu pəhləvan əl atıb bu yekə daşlardan birini götürsün, elə oynatsın ki, 
camaat  da  yığışsın  başınıza».  Bu  qaravəllini  Elçin  «Dünyada  amur  üzürdü»  adlı 
səyahət  oçerkində  xatırladır  və  əvvəlcədən  hamının  bildiyi  faktlarla,  hamının 
gördüyü  hadisələrlə  oxucunu  yormayacağını  bəyan  edir:  «Yəni  ki,  televizorda 
gördüklərimizdən  başqa,  kitablarda 
oxuduqlarımızdan 
və 
ya 
oxuya 
biləcəklərimizdən  başqa,  sən  özün  nə  görmüsən?  Nə  görmüsən,  yəni  nə  hiss 
etmisən,  nə  düşünmüsən?».  «Yaxın,  uzaq  Türkiyə»də  isə  Elçin  Marko  Polo, 
Afanasi Nikitin, Zeynalabdin Şirvaninin və onlarla, yüzlərlə, minlərlə digər məşhur 
və  qeyri-məşhur  səyyahların  yaşadıqları  dünyanı  insanlara  tanıtdıqlarını,  lakin  bu 
cəsur  və  müdrik  sələflərin  əzab-əziyyətlərə  sinə  gərib  beş  ilə,  on  ilə  yer  üzündə 
Şimaldan  Cənuba,  Şərqdən  Qərbə,  necə  deyərlər  çarıq  yırtıb,  dərə-təpə  aşıb 
gördüklərini, qələmlə təsvir etdiklərini bugünkü texnikanın bir anda etdiyini xüsusi 
vurğulayır. Bu qeydlər Elçinin həm bu işə girişməyin – səyahətnamə yazmağın nə 
qədər  məsuliyyətli  olduğuna,  eyni  zamanda  bununla  yanaşı,  oxucuya  yeni  söz 
deyəcəyinə bir işarədir. Və bu Söz deyilir. 
Çağdaş  Azərbaycan  ədəbiyyatının  canlı  klassiki  Elçinin  yaratdığı 
belletristika  nümunələri  («Mahmud  və  Məryəm»,  «Ağ  dəvə»,  «Ölüm  hökmü» 
romanları,  «Toyuğun  diri  qalması»,  «Dolça»,  «Bir  görüşün  tarixçəsi»  povestləri, 
«Baladadaşın ilk məhəbbəti», «Sarı gəlin», «Araba» hekayələri, «Ah, Paris, Paris», 
«Mənim sevimli dəlim», «Mənim  ərim dəlidir», «Şekspir» dram  əsərləri və s. və 
i.).  XX  əsrin  60-cı  illərinin  və  XXI  əsrin  əvvəllərinin  Azərbaycan  bədii-estetik 
fikrinin  təzahüratı  və  danılmaz  nailiyyəti,  səyahətnamələri  bəhs  olunan  yerin  və 
dövrün aynası, özünüifadənin publisistikada təkrarsız təcəssümüdür. 
 
“525-ci qəzet”,7 may 2008, 
“Mədəniyyət” qəzeti ,9 may 2008 
 
Dahi ġekspir, möhtəĢəm  “ġekspir” 
 
          Tarixi  on  illərlə  ölçülən  Azərbaycan  teatrlarının  cərgəsinə  yenicə  qoşulan 
“ÜNS”  yaradıcılıq  səhnəsi  “  cəsarətli  ,  ciddi,  orijinal  addımları  ,  axtarışları  ilə 
mədəni  həyata  fəal  nüfuz  etməkdədir.  Xalq  yazıçısı  Elçinin  “Şekspir”  pyesi 
əsasında səhnələşdirilən tamaşa ilə isə fikrimizcə,   “ÜNS” özünün səhnə tarixinə 
bir  möhür  vurdu.  Təsadüfü  deyil  ki,  bu möhtəşəm  tamaşanın  üstün  məziyyətləri-
rejissor,  rəssam  işi,  aktyorların  mahir  bənzərsiz  ifası  KİV-də  böyük  əks-səda 
vermişdir. Aktyorların hər birinin canlandırdıqları obrazların, xarakterlərin hiss və 
düşüncələri,  “ciddi  və  kədərli  komediya  “nın  probleminin  və  predmetinin 
açılmasına xidmət  edən oyun tərzi,  rəngarəng  jest   və  mimikaları, bir-birini  əvəz 
edən dinamik və çevik hərəkətləri sahə mütəxəssislərinin də diqqətini çəkmişdir. 
 
Doğrudan  da,  əsərin-tamaşanın  ideya-istiqaməti,  aktuallığı,  pyesin  uğurlu 
səhnə  həlli  üçün  bədii  rəhbər  Nərgiz  xanım  Paşayevanın,  rejissor  Bəhram 
Osmanovun  və  rəssam  Nüsrət  Hacıyevin  özünəməxsus,  sadə,  həm  də  qeyri-adi, 

---

 
94 
cox maraqlı yaradıcılıq axtarışları, tapıntıları, təşəbbüsləri, cəhdləri yüksək diqqətə 
layiqdir.  Məkan  baxımından  hadisələrin  cərəyan  etdiyi  ünvan  bütün  tamaşa  boyu 
dəyişmir:  ruhi  xəstəliklər  klinikası.  Buradakı  hadisələr  dramatik,  gərgin  eyni 
zamanda  ibrətamizdir.  Cəmi  8  aktyorun  iştirak  etdiyi  tamaşada  az  qala  800 
adamlıq  qələbəlik  yaşanır.  Səhnə  içərisində  eyni  vaxtda  bir-birindən  diqqətçəkən 
2-3 , bəzən 4-5 səhnə yaranır: veneralı öz aləmindədir: həsrətlə, həyacanla, ümidlə 
səmaya boylanır, Stalin törətdiklərinə görə yenə təkəbbürlə tövbə etməkdədir, Ər-
Arvad öz dünyasında...   
 
 
 
 
 
 
Ruhi xəstəliklər klinikasında baş verənlər – ağıllıların və dəlilərin istər ayrı-
ayrılıqda,  istərsə  də  bir  yerdə  ehtiraslı  mübahisələri,  mükalimələri,  hay-küylü 
dialoqları  əcayib-qərayib  jestləri,  rəqsləri,  “Romeo  və  Cülyetta”dan  səhnəcikləri, 
eləcə də səhnənin ekranında bir-birini əvəz edən tablolar, bütün bu mənzələrin təsir 
gücünü artıran işıq, tüstü fonu, digər elementlər həyatın və bəşər övladının bir sıra 
ədəbi  və  əzəli  problemlərinin  yazıçının  təsvir  etdiyi  kimi  təqdiminə  yönəlmişdir. 
Ən  müxtəlif  səbəblərdən,  xüsusi  ilə  klassik  ədəbi  nümunələrdə  dəli,  təlxək 
obrazları vasitəsi ilə yazıçı cəmiyyətdə, daha çox onun ali təbəqəsində baş verən 
ədalətsizliyə,  haqsızlığa,  çirkin  əməllərə,  yalana,  məkrə,  hiyləyə,  zülmə  qarşı 
üsyan, etiraz edir.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bugünkü  ədəbiyyatda  konkret  “Şekspir”  pyesində  “dəlinin”  təyinatı 
“dəliliyin”  anatomiyası dəyişmişdir.  Söz  azadlığının, digər demokratik  dəyərlərin 
bərqərar  olduğu  cəmiyyətdə  yuxarıda  söylədiyimiz  eybəcərliklərin  ifşası  üçün 
“dəli”nin  tribunasına  ehtiyac  yoxdur.  “Şekspir”də  yazıçı  tamamilə  başqa  niyyət 
güdür.  Ən  əvvəl  qeyd  olunmalıdır  ki,  burada  qoyulan  mövzu  millidən  daha  çox 
bəşəridir,  ikincisi  isə  əsərdə  ictimai  formasiyadan,  quruluşdan  asılı  olmayaraq 
insanlığa, yer üzünün əşrəfi” adına ləkə gətirən xüsusiyyətlər-xəyanət, yalan, kin-
küdurət,  nifrət,  hiylə  hədəfə  götürülür.  Müəllif  bizi  klinikanın  cəmi  3  nəfər 
personalı  ilə  tanış  edir:  Baş  həkim,  həkim  və  sanitar.  Baş  həkim  həyatdan  və 
işindən sanki narazıdır. Lakin işi və vəzifəsi üçün adama elə gəlir ki, baş kəsməyə 
də  hazırdır.  Qorxaq  və  hiyləgərdir,  tərəddüdlər  və  şübhələr  onu  üzür,  işçilərini 
ciddi  nəzarətdə  və  itaət  altında  saxlayır;  saxta  hərəkət  və  təbəssümlər  onun 
simasızlığını  daha  parlaq  əks  etdirir.  Onun  dəlilərlə  rəftarı,  ünsiyyəti  olduqca 
maraqlı  və  yaddaqalandır.  Məbud  Məhərrəmov-baş  həkim,  həm  də    qətiyyətsiz, 
iradəsiz və zəif xarakterlidir. O da finalda klinikada hökm sürən mənəvi-psixoloji 
gərginliyə dözmür, dəlilərin təsirinə düşür, Yer kürəsindən getmək sevdası ona da 
sirayət edir. Həkim-Sənubər İsgəndərli danışığı, hərəkətləri, replikaları və üzünün 
ifadələri, ədaları, kinayəli baxış və təbəssümləri ilə tamaşaçının ürəyinə yol tapır, 
hafizəsində qalır. O, da özünü xoşbəxt hesab etmir: əri ilə problemləri var, gözünü 
dikdiyi  baş  həkim  kreslosu  da  ondan  hələ  çox  uzaqlardadır.  Həkim  obrazında 
cəmləmiş bütün xüsusiyyətlər təbiidir: onun həyat və düşüncə tərzinin məhsuludur, 
mənəvi  keyfiyyətlərinin  göstəricisidir.  Baş  həkimə  nisbətən  o  daha  səmimi 
görünür.  Həkimin  sarsıntıları,  ətrafdakılarla  emosional  rəftarı  əslində  klinikadakı 
mövcud  vəziyyətin  bir  insan  qəlbində  təzahüratıdır.  Məhrəm  mövzularda  onun 
həmsöhbəti  yoxdur,  məcbur  olur  “dəli”ni  dindirməklə  öz  ehtiyaclarını  ödəsin. 
Dəlilərlə, xüsusi ilə Sara Bernarla təması, ünsiyyəti onu da tədricən dəyişir:  O, da 
Şekspir yaradıcılığına maraq göstərir.  
 
 
 
 
 
 

---