Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
236 S.Vurğun bu gəncin daxili aləmini duyur, istedadını qiymətləndirir, onu yazıb- yaratmağa, ana yurdu tərənnüm etməyə, hər otun, çiçəyin öz adını yazmağa, torpağı danışdırmağa, daşa, torpağa qanad verməyə ruhlandırır: Vaxtdır! Bu eşq ilə bir dastan başla, Min ürək dil açsın hər varağında. Babalar yurdunu sən də alqışla Bizim Vaqif kimi Kür qırağında. (132, 203-204) «Mənim arzum» Səməd Vurğunun yüksək vətənpərvərlik hissləri ilə birlikdə həm də onun öz dövrünün gənc ədəbi qüvvələrinə diqqət və qayğısını, inamını əks etdirir. Vətən torpağına əbədi bağlılıq, torpağa övlad məhəbbəti «Mənim rübabım» (1946) şerinin də mövzusudur. Şairin tərlan təbi havalanıb uçsa da, şimşək kimi buludları keçsə də yenə torpağa, doğma yurda bağlıdır, «Vətən» adlı öz yuvası var onun! Həm də şair və Vətən məhəbbəti qarşılıqlıdır, ananın övlada, övladın anaya məhəbbəti kimi: Odlar yurdu, əhdimiz var əzəldən, Bu ilqardan nə mən döndüm, nə də sən. Ana qəlbin bir ümmandır, ey vətən, Vurğun kimi bir qəvvası var onun! (132, 207) Vətən və xalq məhəbbəti, ulu kökə bağlılıq Səməd Vurğunun bütün əsərlərində qırmızı bir xətlə keçir. Şair mənsub olduğu xalqın keçmişi və bu günü ilə fəxr edir, onun qəlbində Azərbaycan məhəbbəti çağlayır. «Bu mənada onun bütün əsərlərindən Azərbaycan ətri gəlir, Azərbaycan torpağının, mədəniyyətinin, tarixinin, dilinin, adət və ənənələrinin bir vəhdət təşkil edən bədii mənzərəsi görünürdü». (9, 112) Şairin «Alqış» şeri təlim keçən əsgərlərə həsr olunmuşdur. 237 Əsgərlər «Budyonnı marşı» oxuyurlar. Lakin burada da Azərbaycan ön plandadır. Şair əsgərlərə müraciətini bu sözlərlə bitirir: Gəlir sorağınız manevralardan, Alqış ananıza – Azərbaycana! (132, 192) Səməd Vurğunun poeziyasında «Vətən» anlayışı müqəddəsləşdirilir, «ana», «namus», «vicdan», «qeyrət» anlayışları ilə birləşdirilir, öz balalarına süd verən ananın timsalında təqdim olunur. Bu yüksək vətənpərvərlik hissləri, vətəndaş mövqeyi konkret olaraq şairin mənsub olduğu xalqa, el-obaya məhəbbətinə çevrilir. Bu baxımdan müəllifin «Dörd söz» (1944), «Sözün şöhrəti» (1944), «İyirmi beş bahar» (1945), «Qərinədən qərinəyə» (1945) şerləri diqqəti xüsusi cəlb edir. «Dörd söz» şerində şair sözlər məclisinin qonağıdır. O, dil adlanan bu möhtəşəm kitabdan dörd sözü seçib onların barəsində mülahizələrini söyləyir. Şairin seçdiyi sözlər bunlardır: «Məhəbbət», «Səadət», «Vətən», «Zəfər». Əlbəttə, bu anlayışların hər biri insanla bağlıdır. Məhz insan məhəbbətlə yaşayır, öz səadətinə can atır, zəfər yolunda mübarizə aparır. Lakin bütün bunlardan əvvəl: Bir də dilimizdə - «Vətən» sözü var, Ana qucağıdır bu ilahi söz... Onun nəfəsidir böyük arzular, Nə könül doymuşdur ondan, nə də göz. (132, 168) Bəli, çox şeydən doymaq olar, Vətəndən başqa. Vətən həm də həyatın mövcudluğu üçün zəruri şərtdir. Vətən doğma ana kimi öz övladlarına süd əmizdirir, qəhrəman oğullarına xeyir- dua verir. Lazım olanda şəhid balalarını bağrına basıb matəm saxlayır. Bütün bunlarla birlikdə Vətənin öz övladlarına tövsiyəsi budur: «Şərəflə, vicdanla yaşayın ancaq!» 238 Şair «Sözün şöhrəti» şerində sözlərin siyahısını bir qədər genişləndirmişdir. Onun poetik yozumu belədir: Ədalət! İxtiyarın var can alsan haqqa hörmətlə! Həqiqət! İncədir qəlbin, fəqət dönməz iradən var! Kamal! Sən bir günəşsən ki, camalından şəfəq parlar! Məhəbbət! Ömrü sevdasız yaşamaq bir cinayətdir! Gözəllik! Canlı bir sənət, əzəldən ömrə zinətdir! Səadət! Sirrlər yurdu, müqəddəs bir pərisən sən! Vətən! Namus da, vicdan da yaranmış şanlı hüsnündən! (132, 179) Şairə görə, Vətənə öz namusu və vicdanı kimi baxmayanlar məsləksiz adamlardır. Vətən özü isə mənalı bahar, güllü-çiçəkli laləzar qoynunda arzular, əməllər bəslənən gülşəndir. İnsan dünyasını dəyişəndən sonra da onun Vətən eşqi Vətən mülkündə qalır: Yaz ey Vurğun ki, hər şerin, sözün bir yadigar olsun! Mən ölsəm də, vətən eşqim vətən mülkündə var olsun! (132, 179) «İyirmi beş bahar» şerində şair Vətən obrazı yaratmışdır. Bu Vətən adı çəkilməsə də şerin hər misrasından aydın olur ki, məhz Azərbaycandır. Dağın döşündə atın kişnəməsi, kənd evində yanan çıraq, aşığın qəlbində çalınan saz, su kənarındakı çiçəklik, xınalı kəklik, baharın mücdəçisi bənövşə, ceyranlı düzlər, buludlara dəyən dağlar məhz Azərbaycanı canlandırır. Mərd oğulların xatırlanması həm də milli xarakter üçün səçiyyəvi xüsusiyyətləri üzə çıxarır. Vətən torpağı öz sakinləri ilə gözəldir, əzəmətlidir. Şair üzünü bir daha Vətənə tutur: 239 Bu Vətən mülkünü – bu laləzarı Bağrına basırsan öz anam deyə. Ah, vətən torpağı, insan nəfəsi! Ömrümdə bu qədər sevməmişəm mən. Hələ dil açmamış bir cocuq səsi Mənə xəbər verir qərinələrdən!.. (132, 194) «Qərinədən qərinəyə» şerində gələcəkdən gəlmiş nurani bir insanın obrazı yaradılmışdır. Bu İxtiyar obrazı Vətənin taleyi, Vətənin rəmzi, həm də Vətən övladıdır: Mən Vətən oğluyam! Hər axşam-səhər Gəzib dolaşdıqca Azərbaycanı, Açır qollarını mənə üfüqlər, Hər daşda oxunur hünər dastanı. (132, 197) Bu da şairi öz keçmişinə boylanmağa vadar edir: Baxıb şəhidlərin məzarına mən Deyirəm: qəhrəman babalarım var! Əbədi səs gəlir o türbələrdən: «Var olsun azadlıq! Var olsun bahar!» (132, 197) Şairin müharibənin son illərində qələmə alınmış «Dörd söz», «Sözün şöhrəti», «İyirmi beş bahar», «Qərinədən qərinəyə», habelə onlarla eyni vaxtda yazılmış «Həyat fəlsəfəsi», «Ürək», «İstiqbal təranəsi» şerləri ilk əvvəllər ədəbi tənqidin hücumlarına məruz qalmış, müəllif mücərrəd fəlsəfəçilikdə təqsirləndirilmiş, bu şerlər isə mücərrədçiliyin səciyyəvi nümunələri hesab olunmuşdur. Yalnız 1970-ci illərdə aparılmış tədqiqatlarda bu əsərlərə daha obyektiv qiymət verildi. Bu sahədə akademik Bəkir Nəbiyev və professor Cəlal Abdullayevin mülahizələri diqqətəlayiqdir. (119, 86-93; 3, 61-67) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|