Afad qurbanov maket sayt indd
Yüklə 24,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AFAD QURBANOV AZƏRBAYCAN ONOMASTİKASINA DAİR КONFRANSLARIN TƏŞKİLATÇISI VƏ ƏSAS MƏRUZƏÇİSİ KİMİ
- Azərbay can onomastikasının təd qiqi vəziyyəti və dilçiliyin vəzifə lə ri”
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 164 Qayğıkeş ataydın, gözəl müəllim. Öldü söyləməyə gəlməyir dilim. Əlçatmaz zirvəsən, dağsan, ey alim. Yenə yaşayırsan, sağsan, ey alim! “Ey alim!” şeirində poetiklik yaradan bir sıra va si tələr mü şahidə olunur: incə saitlərin assonansı. Öldü söy lə məyə gəl məyir dilim...; anafora (Hərdən qanunları, söz ləri yaz- dın//Hər dən dərələri, düzləri yazdın//Hərdən gah özünü, biz lə ri yazdın); zəngin qafiyələr (öz-göz-söz...); frazeoloji vahidlər (di li gəlmə mək,, şöhrəti yayılmaq...); metonimi- yalar (Xüsusi sözlərdən şə hər yaratdın...); ədəbi tə ləffüzün transkripsiyası (ataydın, qa nun larıyla...)... Bura da bir cəhə- ti də vurğulayaq ki, şair lirik qəh rəmanının ən səciyyəvi cəhətlərini yaradarkən daha çox me tonimiyalara üstünlük verib. 166 Afad Qurbanov “Azərbaycan onomastikası prob- lem ləri” ilə bağlı konfransların hər birinin təşkilatçısı və əsas mə ruzəçisi kimi bütün gücü ilə çalışıb, xal qı mıza mi silsiz xid mətlər göstərib. Görkəmli alim bu prob lemə dair yeni bir konfrans da keçirmək istəyirdi. De mək olar ki, hər şey ha zır idi. Amma ömür vəfa et mədi, o, bu kon- fransın məru zə çisi ola bilmədi... “Min təəssüflər olsun ki, 2009-cu il no yabrın 2-də, növbəti 17-ci konfrans onun – təşkilatçısının vəfatından 38 gün son ra keçirildi...” (İsmayıl Məmmədov)... 1986-cı il noyabrın 28-də APİ-də “Azər bay can ono- mastikası problemlərinə dair” birinci elmi-prak tik kon- frans keçirilirdi. Bu, Azərbaycan dilçiliyi, eyni za manda türkologiya ta rixində onomastika məsələlərinə həsr olun- muş ilk kon frans idi. Konfransa tanınmış dil çi lər lə yana- şı, tarixçi və coğra fiyaşünas alimlər də dəvət olun muş du. Həm də bu alimlər təkcə respublikamızın deyil, Ru siya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türk mə nistan, Özbəkis tan, Gür- cüstan kimi ölkələrin nüfuzlu elm adamları idi. Təkcə bu fakt konfrans barədə dolğun təəssürat yaradır. Ən azı onun coğrafiyasının çox geniş olduğunu, hətta bey nəlxalq səviyyəli bir konfrans kimi keçirildiyini sübut edir. Bura- da istər-istəməz 1926-cı il fevralın 26-dan martın 5-nə kimi Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 167 Bakı şəhərində keçirilmiş I türkoloji qurultay yada düşür. “Azər baycan onomastikası”na dair keçirilmiş bu ilk kon- frans proqram və məramına görə məhz həmin qurultayı xatırladır, onun məntiqi davamı kimi görünür... Bir məqamı da qeyd edək ki, sanki 60 illik bir zaman kə siyindən sonra I Türkoloji Qurultay “Azərbaycan ono- mas tikası problemləri” adı ilə yeni formada təzahür edirdi. Həmin kon fransın iştirakçılarından biri kimi fəxrlə deyə bilərəm ki, 60 il dən sonra tanınmış türk alimlərinin bir ara- ya gələrək ono mas tika problemləri ilə bağlı geniş müza- kirələr aparması çox böyük tarixi hadisə idi. Bu konfrans təkcə APİ yox, bütöv lük də xalqımız tə rə findən yüksək əh- vali-ruhiyyə ilə qarşı lan dı... Mübali ğə siz deyirik ki, bütün bunlar bacarıqlı elm təşki lat çısı Afad Qurbanovun gərgin əməyinin nəticəsi idi. Burada “Azər baycan onomastikası problemləri”nə dair I konfransa, sö zün həqiqi mənasında, yüksək səviyyəli bir elmi konfrans sta tusu qazandırmış Afad Qurbanovla bağlı bəzi cəhətləri mütləq vurğulamaq lazım gəlir: konfransın təşkilatçısı Afad müəllim 57 yaşın- da olsa da, çox cavan görünürdü, fi ziki cəhətdən möh kəm idi; geniş erudisiyalı, analitik tə fək kürlü bir alim kimi Azər- baycan dilinin tədqiqi və tədrisi ilə məşğul olurdu; keçmiş SSRİ-nin görkəmli türkoloq la rının əksəriyyətini şəxsən tanı- yır dı; rektor kimi çox böyük sə lahiyyət sahibi idi; ən əsası isə, o, bir rektor olaraq səla hiy yətlərindən ustalıqla istifadə etməyi ba car dı, dəqiq desək, başqa şəhərlərdən dəvət olun- muş alimlərin maliyyə xərcləri də daxil olmaqla konfransın bütün xərclərini, de mək olar ki, institutun büdcəsi hesabına reallaşdır dı... Bu rada təbii olaraq sual yarana bilər ki, sovet imperiya sı nın kəsəkəs döv ründə Afad Qurbanov belə bir konfransın ke çi rilməsinə ne cə nail ola bilib? Fikrimizcə, bu Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 168 sual müx təlif bucaqlardan cavablandırıla bilər. Biz isə yal- nız bir cəhəti qeyd etməklə kifayətlənirik: Afad Qurbanov kon fran sın proqramına Azərbay can alimləri ilə yanaşı, öz- bək E.Beqmatov, qazax T.Januza kov, erməni A.Qriqoryan, uk rain T.Linko kimi alimlərin adla rını da daxil etdirmişdir. Bu da, bir növ, konfransa beynəlmiləlçilik sta tusu qazan- dır mışdı. Başqa sözlə desək, proqram sovet ideolo gi yasına uyğunlaşdırılmış şəkildə görünürdü. Əslində isə kon frans bütün parametrlərinə görə milli, eyni zamanda ümumtürk səciyyəli idi. Deməli, Afad Qurbanov imperiya məmur la rını ustalıqla inandıraraq böyük bir konfransın təntənəli şəkildə ke çiril məsinə nail olub. İndi həmin konfrans və onun çap olunmuş ma terialları Azərbaycan dilçiliyi tari xində xüsu- si yer tutur. Bu materiallardakı (Bakı, 1987) ilk mə qalə də məhz Afad Qur banova məxsusdur. Burada onun rusca çap edilmiş “Azərbay can onomastikasının təd qiqi vəziyyəti və dilçiliyin vəzifə lə ri” adlı məqaləsin dən bəhs etmək, bəzi məsələlərə aydınlıq gətir mək lazım gəlir. Məqalənin əvvəlində göstərilir ki, Azərbaycan dil çi- liyin də “Onomastika” ən yeni sahələrdən biridir və bu isti- qa mətdə bir sıra zəruri işlər görülməlidir. Çünki Azərbay- can onomastik vahidlərinin sistemli şəkildə tədqiqi ilə təkcə xalqımızın dilinin tarixi deyil, eyni zamanda onun etnogenezi, psixologiyası, so sial həyatı və s. barədə zəngin məlumatlar əldə etmək müm kündür. Afad Qurbanov haqlı olaraq qeyd edir ki, bu vaxta qə - dər ki araşdırmalarda Azərbaycan onomastik vahidlə ri nin leksik-se mantik və qrammatik xüsusiyyətləri, daha doğ- rusu, qa nu nauy ğunluqları sistemli şəkildə tədqiq edi lər- kən istər-istəməz qazax, qırğız, tatar, özbək, türkmən və digər türk dilləri ilə bəzi mü qayisələr də aparılıb. Yüklə 24,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|