Aktlar toplusu
Yüklə 3,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
mədəni, dil və din özünəməxsusluğunu təşviq etmək üçün şəraitin müdafiəsi və yaradılması ilə bağlı öhdəliklər də daxil olmaqla, ATƏT üzrə öz müvafiq öhdəliklərini daha səmərəli yerinə yetirmək üçün gələcək imkanlar" təklif edir. BMT Nizamnaməsinin l-ci maddəsinin 3-cü bəndində Təşkilatın məqsədlərindən birinin "iqtisadi sosial, mədəni və humanitar xarakterli beynəlxalq problemlərin həll edilməsində və irq, cins, dil və din fərqi qoyulmadan har kəsin insan hüquqlarına hörmətin təşviq edilməsi və inkişaf etdirilməsində beynəlxalq əməkdaşlığı həyala keçirmək" olduğu, daha sonra Nizamnamənin 55-ci maddəsinin "c" bəndində dəqiqləşdirilmək, "irq, cins, dil və din fərqi qoyulmadan hər kəsin insan hüquqlarına və əsas azadlıqlarına ümumi hörmət və əməl edilməsinə" kömək elmək olduğu deyilir. Nizamnamə insan hüquqlarına hörmətlə beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyi dəstəkləmək arasında sıx qarşılıqlı əlaqəyə əsaslanır; həmçinin insan hüquqları ümumi Bəyannaməsinin (1948-ci il) l-ci maddəsində və Mülki və siyasi hüquqlar haqqında beynəlxalq paktın (1966-cı il), iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında beynəlxalq paktın (1966-cı il) və irqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında beynəlxalq konvensiyanın (1965-ci il) preambulalarında da insan ləyaqətinin əsas mənalarından danışılır. Bu ləyaqət bütün insanlara eyni dərəcədə məxsusdur və bərabər və ayrılmaz hüquqlar tələb edir. Bərabər ləyaqət və ayrılmaz hüquqlar ideyasından ayrı-seçkisizliyin əməli olaraq insan hüquqlarına dair bütün beynəlxalq sənədlərində konkret ifadəsini tapmış prinsipləri irəli gəlir və bu sənədlərin arasında da İnsan hüquqlarının ümumi Bəyannaməsinin 2-ci maddəsini; Mülki və siyasi hüquqlar haqqında beynəlxalq paktın 2-ci və 26-cı maddələrini və iqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında beynəlxalq paktın 2-ci maddəsini qeyd etmək lazımdır. İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında beynəlxalq konvensiyanın l-ci maddəsində bütün aydınlığı ilə göstərilmişdir ki, bu sənəd ayrı-seçkiliyi, xüsusən nəsil, milli, yaxud etnik mənşə" əlamətinə görə yasaq edir. İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında Avropa konvensiyasının (1950-ci il) (bundan sonra "İnsan luıquqları haqqında Avropa konvensiyası" adlandırılacaq) 14-cü maddəsi də Konvensiyanın təminat verdiyi hüquqlardan və azadlıqlardan söhbət getdiyi bütün hallarda ayrı-seçkiliyə yolverilməzlik prinsipini birmənalı şəkildə "milli, yaxud sosial mənşə, milli azlıqlara mənsubiyyət" əlamətinə görə ayrı-seçkiliyə aid edir. Bu müddəalar və prinsiplər ATƏT-in iştirakçı dövlətlərinin əksəriyyətinin konstitusiyalarında əksini tapmışdır. Əgər milli azlıqlara mənsub şəxslərə ictimai-siyasi həyatda fəal iştirak etmək hüququ verilibsə, Kopenhagen sənədinin 3-cü bəndində. Çərçivə Konven siyasının 4-cü maddəsində və azlıqlar haqqında BMT Bəyannaməsinin 4-cii maddəsinin 2-ci bəndində göstərildiyi kimi, həmin şəxslərin bu hüquqdan məhdudiyyət qoyulmadan istifadə etmək imkanları olmalıdır. Bununla bərabər. Çərçivə Konvensiyasının 4-cü maddəsinin 2-ci bəndinə görə, ləyaqətə hörmətin hüquqi bərabərliyinin təmin edilməsi nəinki yalnız ayrı-seçkiliyi rədd elmək prinsipini, həm də milli azlıqlara mənsub şəxslərlə əhalinin əsas qrupuna mənsub olan şəxslər arasında tam və həqiqi bərabərliyi" tələb edir və bunun üçün dövlətlər siyasi... həyatın bütiin sahələrində... lazım gəldiyi hallarda lazımı tədbirlər görmə"yə borcludurlar və bunlarla bağlı onlar "milli azlıqlara 46 mənsub şəxslərin xüsusi vəziyyətini lazımi qaydada nəzərə alırlar". Təkliflərdə insan hüquqlarına hörmətlə mülki cəmiyyət qurumlarının inkişafı arasında nəzərdə tutulan əlaqə "səmərəli siyasi demokratiyanın" tələbini əks etdirir və insan hüquqları haqqında Avropa konvensiyasının preampulasında deyildiyi kimi, bütün dünyada ədalətin və sülhün təmin edilməsiylə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Yeni Avropa üçün Paris xartiyasında ATƏT-in iştirakçı dövlətləri həm də bayan etmişlər ki, demokratik idarəetmə sisitemi, o cümlədən insan hüquqlarına hörmət tərəqqinin əsasını təşkil edir. 3. Milli azlıqların ictimai-siyasi həyatda səmərəli iştirakını təmin edən xüsusi qurumlar başqalarının hüquqlarının sıxışdırılması hesabına yaradılmamalıdır İnsan hüquqlarına bütün hallarda, o cümlədən, dövlətin müvafiq səlahiyyətlər verə biləcəyi qurumlar tərəfindən tam əməl edilməlidir. Kopenhagen sənədinin 33-cü bəndinə görə, milli azlıqların özünəməxsusluğunun müdafiəsinə dair iştirakçı dövlələr tərəfindən tədbirlər görülərkən "belə təkliflərin hər biri müvafiq iştirakçı dövlətlərin digər vətəndaşlarına münasibətdə bərabərlik və ayrı-seçkiliyə yol verməmək prinsiplərinə uyğun olacaqdır" Daha sonra Kopenhagen sənədinin 38-ci bəndində deyilir ki, "iştirakçı dövlətlər milli azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqlarının qorunması və təşviq edilməsinə dair öz səylərində insan hüquqlarına dair mövcud konvensiyalara və digər müvafiq beynəlxalq vasitələrə uyğun olaraq, öz öhdəliklərinə tam dərəcədə əməl edəcəklər". Oxşar müddəa Çərçivə konvensiyasının 20-ci maddəsində də ifadə edilməkdədir: "Bu Çərçivə Konvensiyasında ifadə edilən prinsiplərdən irəli gələn hüquq və azadlıqları həyata keçirərkən milli azlıqlara mənsub hər bir şəxs milli qanunvericiliyə əməl edir və digər şəxslərin, xüsusilə, əhalinin əsas qrupuna və ya digər milli azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqlarına hörmət göstərir", bu o cümlədən, "azlıqların tərkibində azlıqlar" haqqında, xüsusən ərazi muxtariyyəti (bax: 16 və 2 l-ci lövsiyyələrə aşağıdakı qeydlərə) ilə bağlı söhbətin getdiyi hallara da aiddir. Buraya qadınların hüquqlarına, o cümlədən, qadınlar barəsində ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında konvensiyanın! 1979-cu il) 7-ci maddəsində deyildiyi kimi, "ölkənin siyasi və ictimai həyalında" ayrı-seçkilikdən azad hörməti də daxil etmək lazımdır. 4. Azlıqlara mənsub şəxslərin özünüeyniləşdirmə prinsipinin əsasını bir sıra əsaslı öhdəliklər təşkil edir. Kopenhagen sənədinin 32-ci bəndində göstərilmişdir ki, "şəxsin milli azlığa mənsubiyyəti onun şəxsi seçiminin predmetidir və bu seçimin həyata keçirilməsindən heç bir "mənfi nəticələr törəyə bilməz". Çərçivə Konvensiyasının 3-cii maddəsinin l-ci bəndində də oxşar qaydalar nəzərdə tutulmuşdur: "milli azlığa mənsub hər hansı bir şəxsin özünə belə baxılmasını, yaxud baxılmamasını sərbəst seçmək hüququ var və bu seçim, yaxud bu seçimlə bağlı hüquqların həyata keçirilməsi həmin şəxsi təhqir etməməlidir". Azlıqlar haqqında BMT Bəyannaməsinin 3-cü maddəsinin 2-ci bəndində də həmçinin. Bəyannamədə ifadəsini tapmış hüquqların həyata keçirilməsi və ya keçirilməməsi nəticəsində azlığa mənsub istənilən şəxs üçün hər hansı bir mənfi nəticənin yolverilməzliyindən danışılır. Fərdə öz istəyinə görə özünüeyniləşdirmək hüququ verilmədikdə insan şəxsiyyətinin müstəqilliyinə və azadlığına hörmət təmin edilə bilməz. İnsan müxtəlif planda, həm də nəinki şəxsi, hətta ictimai həyatda da özünüeyniləşdirə bilər. Müvafiq surətdə insanların hərəkət qabiliyyətinin yüksəldiyi və ideyalar mübadiləsinin genişləndiyi açıq cəmiyyətlərdə əksəriyyət eyni zamanda bir neçə 47
Yüklə 3,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|