arasında qüvvədə olan müqavilədən, konvensiyadan, yaxud bəyanatdan və
mübahisəni yoluna qoymaq üçün bu Konvensiyada nəzərdə tutulandan başqa
bir vasitədən istifadə etməməyə razılaşmışlar.
56-cı Maddə. Qüvvənin ərazi təsir sahəsi
1. Hər bir dövlət təsdiq zamanı və ya sonra Avropa Şurasının Baş Katibini
xŞbərdar edərək, bu maddənin 4-cü bəndini nəzərə almaqla Konvensiyanın
bütün ərazilərinə, yaxud xarici əlaqələrinə görə məsuliyyət daşıdığı ərazilərdən
birinə aid olduğunu bildirə bilər.
2. Konvensiya Avropa Şurası Baş Katibi xəbərdarlıq məktubunu aldıqdan
sonra otuzuncu gündən başlayaraq bu məktubda göstərilən ərazidə, yaxud
ərazilərdə qüvvəyə minir.
3. Bu Konvensiyanın müddəaları göstərilən ərazilərdə yerli şəraiti lazımi
səviyyədə nəzərə alınmaqla tətbiq edilir.
4. Bu maddənin I bəndinə əsasən bəyanat vermiş hər bir dövlət sonradan
istənilən vaxt bu bəyanatda göstərilən bir və ya bir neçə əraziyə görə bu
Konvensiyanın 34-cii maddəsinə uyğun olaraq Məhkəmənin fiziki şəxslərdən,
qeyri-hökumət təşkilatlarından, yaxud fərdi şəxslər qrupundan şikayət qəbul
etmək səlahiyyətini tanımasına dair bəyanat verə bilər.
57-ci Maddə. Düzəliş qeydlər
1. istənilən dövlət bu Konvensiyanı imzalayarkən, yaxud onun
təsdiqnaməsini saxlanmağa təhvil verərkən həmin vaxt ərazisində qüvvədə olan
bu və ya digər qanunun Konvensiyanın istənilən konkret bir müddəasına uyğun
olmamasına dair bu müddəaya düzəliş verə bilər. Bu maddəyə əsasən ümumi
xarakterli düzəliş-qeydlərə yol verilmir.
2. Bu Maddəyə əsasən istənilən düzəliş-qeyd müvafiq qanunun xülasəsini
əhatə etməlidir.
58-ci Maddə. Etibarsız elan etnıə
1. Razılığa gəlmiş Yüksək Tərəflər Konvensiya Tərəfi olduğu tarixdən yalnız
beş il keçəndən və bu barədə digər Razılığa gəlmiş Tərəflər məlumatlandırılan
bildirişin Avropa Şurası Baş Katibinə göndərilməsindən altı ay keçəndən sonra
bu Konvensiyanı etibarsız elan edə bilər.
2. Etibarsız elan etmə müvafiq Razılığa gəlmiş Yüksək Tərəfi bu Konvensiya
üzrə öhdəliklərin pozulması və etibarsız elan elmənin qüvvəyə mindiyi tarixə
qədər ola bilən istənilən hərəkət barəsində bu Konvensiya üzrə öhdəliklərindən
azad etmir.
3. Avropa Şurasının üzvü olmaqdan imtina edən Yüksək Tərəf həmin
şərtlərlə də bu Konvensiyanın Tərəfi olmaqdan azad olur.
4. Əvvəlki bəndlərin müddəalarına əsasən Konvensiya 56-cı maddənin
müddəalarına uyğun olaraq, qüvvəsinin aid edildiyi istənilən əraziyə
münasibətdə etibarsız elan edilə bilər.
59-cu Maddə. İmzalanma və təsdiq edilmə
1. Bu Konvensiya Avropa Şurasının üzv dövlətləri tərəfindən imzalanmaq
üçün açıqdır. O təsdiq edilməlidir. Təsdiqnamə saxlanmaq üçün Avropa
Şurasının Baş Katibinə təhvil verilir.
2. Bu Konvensiya on ədəd təsdiqnamənin saxlanmaq üçün təhvil
verilməsindən sonra qüvvəyə minir.
3. Konvensiyanı sonradan təsdiq edən dövlətlər üçün
Konvensiya bu
dövlətlər təsdiqnamələrini saxlanmağa təhvil verdikləri tarixdən qüvvəyə minir.
98
4.
Avropa Şurasının Baş Katibi Konvensiyanın qüvvəyə minməsi,
onu təsdiq
etmiş Razılığa gəlmiş Yüksək Tərəflər və sonradan əldə edilə bilən
ləsdiqnaməlorin təhvil verilməsi haqqında Avropa Şurasının üzv dövlətlərini
xəbərdar edir.
1950-ci il 4 noyabr tarixində Romada ingilis və fransız dillərində yazılmış hər
iki mətn eyni qüvvədə olub, vahid nüsxədə Avropa Şurasının arxivində
saxlanılır. Baş Katib təsdiq edilmiş surətləri Konvesiyanı imzalamış dövlətlərə
göndərir. (Bu Konvensiyanın mətni 11 -ci protokola uyğun olaraq düzəldilmiş
dir),
99
İRQİ AYRI-SEÇKİLİYİN BÜTÜN FORMALARININ
LƏĞV EDİLMƏSİ HAQQINDA BEYNƏLXALQ
KONVENSİYA
21 dekabr 1965-ci il tarixində Baş Məclisin 2106 Л ( XX) saylı qətnaməsi ih
qəbul edilmiş imzalanmaq və təsdiq edilmək üçün açıqdır.
19-cu maddəyə uyğun olaraq, 4 yanvar 1969-cu il tarixində
qüvvəyə minmişdir.
Bu Konvensiyanın iştirakçı dövlətləri;
Birləşmiş Miiləllər Təşkilatının Nizamnaməsinin hər bir insana məxsus
ləyaqət və bərabərlik prinsiplərinə əsaslandığını və Təşkilatın bütün üzv
dövlətlərinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının irqinə, cinsinə, dilinə və dininə fərq
qoymadan hamı üçün insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara hamılıqla hörmət
təşviq edilməsi və inkişafı kimi əsas vəzifələrdən birinə əməl edilməsinə nail
olmaq üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ilə əməkdaşlıqda birgə və müstəqil
fəaliyyət göstərməyi öhdələrinə götürdüklərini hesab edərək,
İnsan Hüquqlarının Ümumi Bəyannaməsinin bütün insanların ləyaqət və
hüquq baxımından azad və bərabər doğulduğunu və hər bir insanın heç bir fərq,
xüsusən, irqinə, dərisinin rənginə, yaxud milli mənşəyinə fərq qoyulmadan,
orada elan edilən bütün hüquq və azadlıqlara sahib olmalı olduğunuhesab
edərək,
bütün insanların qanun qarşısında bərabər olduğunu və qanun tərəfindən
hər cür ayrı-seçkilikdən və ayrı-seçkiliyə hər cür təhrikçilikdən bərabər müdafiə
hüququna malik olduğunu hesab edərək,
Harada və hansı formada təzahür etməsindən asılı olmayaraq Birləşmiş
Millətlər Təşkilatının müstəmləkəçiliyi, onunla bağlı seqreqasiya və ayrı-seçkilik
təcrübəsini pislədiyini və Müstəmləkə ölkələrinə və xalqlarına istiqlaliyyət
verilməsi haqqında 14 dekabr 1960-cı il tarixli (Baş Məclisin 1514(XV) saylı
qətnaməsi) bəyannaməsində bütün bunlara təcili surətdə və sözsüz son
qoyulmasının zəruriliyini təsdiq və təntənəli şəkildə bəyan etdiyini hesab edərək,
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının irqi ayrı-seçkiliyin biitün formalarının ləğv
edilməsi haqqında 20 noyabr 1963-cü il tarixli (Baş Məclisin 1904(XVIII) saylı
qətnaməsi) bəyannaməsinini bütün dünyada irqi ayrı-seçkiliyin bütün forma və
təzahürlərinin tezliklə ləğv edilməsini və insan ləyaqəti, şəxsiyyətinin dərk
edilməsinin və ona hörmətin təmin olunmasının zəruriliyini təntənəli şəkildə
təsdiq etdiyini hesab edərək,
İrqi fərqlərə əsaslanan hər cür üstünlük nəzəriyyəsinin elmi baxımdan saxta,
əxlaqi baxımdan çirkin, sosial baxımdan isə ədalətsiz və təhlükəli olduğuna görə
irqi ayrı-seçkiliyə harada olursa - olsun, nə nəzəri, nə də təcrübi baxımdan bəraət
qazandırmanın mümkünsüzlüyünə əmin olaraq,
İnsanlara irqinə, dərisinin rənginə, yaxud etnik mənşə əlamətlərinə görə ayrı-
seçkilik qoyulmasının millətlər arasında dostluq və sülh münasibətlərinə mane
olduğunu və xalqlar arasında sülh və təhlükəsizliyin, hətta eyni dövlət daxilində
şəxslərin harmonik birgə yaşayışının pozulmasına gətirib çıxara biləcəyini təsdiq
edərək,
İrqi əngəllərin mövcudluğunun istənilən insan toplusunun ideallarına zidd
100
olduğuna əmin olaraq,
Dünyanın bəzi bölgələrində hələ də müşahidə edilən irqi ayrı-seçkilik
təzahürlərindən, həmçinin irqi üstünlük, yaxud apartcid, seqreqasiya və ya
ayırma siyasətini irqi nifrət prinsiplərinə əsaslanan dövlət siyasətindən təşvişə
düşərək,
irqi ayrı-seçkiliyin bütün forma və təzahürlərini tezliklə ləğv etmək və irqlər
arasında qarşılıqlı anlaşmaya nail olmaq və irqi seqreqasiya və irqi ayrı-
seçkiliyin bütün formalarından azad olan beynəlxalq birlik yaratmaq məqsədilə
irqi nəzəriyyələrin və onların həyata keçilmə təcrübəsinin qarşısını almaq və
kökünü kəsmək üçün bütün zəruri tədbirləri görmək əzmini bildirərək,
Beynəlxalq Əmək Təşkilatının 1958-ci ildə təsdiq etdiyi muzdla işə götürmə
və əmək sahəsində ayrı-seçkilik haqqında Konvensiyanı və Təhsil, elm və
mədəniyyət məsələləri üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 1960-cı ildə təsdiq
etdiyi təhsil sahəsində ayrı-seçkiliyin qarşısının alınması haqqında Konvensiyanı
nəzərə alaraq,
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının irqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv
edilməsi haqqında bəyannaməsində şərh olunmuş prinsiplərin həyata
keçirilməsini və bu məqsədə nail olmaq üçün əıı təcili praktik tədbirlərin
görülməsini təmin etməyi arzulayaraq,
aşağıdakılar haqqında razılığa gəlmişlər:
I HİSSƏ
1-ci Maddə
L Bu Konvensiyada "irqi ayrı-seçkilik" ifadəsi məqsədi, yaxud nəticəsi
ictimai həyatın siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni, yaxud istənilən digər sahəsində
bərabər əsasda insan hüquqları və əsas azadlıqların tanınmasını, istifadə
edilməsini, yaxud həyata keçirilməsini məhv etmək və ya azaltmaq olan irq,
dərinin rəngi, qəbilə, milli, yaxud etnik mənşə əlamətlərinə əsaslanan istənilən
ayırmanı, islisnalığı. məhdudiyyəti, yaxud üstün tutulmanı bildirir.
2. Bu Konvensiyada heç nə iştirakçı dövlətlərin milli mənsubiyyətə,
vətəndaşlığa, yaxud başqa dövlətin təbəəliyinə keçməyə dair qanunvericilik
müddəalarına hansısa ölçüdə təsir göstərmək kııııi yozula bilməz, bu şərtlə kı,
belə qərarlarda müəyyən millət barəsində ayrı-seçkilik siyasəti yeridilməsin.
3. Müdafiəyə ehtiyacı olan bəzi irqi, yaxud etnik qrupların və ya ayrı-ayrı
şəxslərin lazımi tərəqqisini təmin etmək müstəsna məqsədi ilə belə qrup, yaxud
şəxslərin insan hüquqlarından və əsas azadlıqlardan bərabər istifadə etməsinin
və onları bərabər həyata keçirməsinin təmin olunması üçün zəruri olan xüsusi
tədbirlərin görülməsinə ancaq bu şərtlə irqi ayrı-seçkilik kimi baxılmır ki. belə
tədbirlər müxtəlif irqi qruplar üçün ayrıca hüquqların saxlanmasına gətirib
çıxarmasın və onlar nail olunması üçün tətbiq edildiyi məqsədlər əldə edildikdən
sonra qüvvədə qalmasın.
4-cü Maddə
İştirakçı dövlətlər bir irqin, yaxud dərisi müəyyən rəngli şəxslər qrupunun
yaxud etnik mənşənin üstünlüyü ideya və nəzəriyyələrinə əsaslanan, yaxud
hansı formada olursa-olsun irqi nifrətə və ayrı-seçkiliyə bəraət qazandırmağa
onu təşviq etməyə cəhd edən hər cür təbliğatı və təşkilatları pisləyir, belə ayrı-
seçkiliyə, yaxud ayrı-seçkilik hərəkətlərinə təhıikçiliyin kökünün kəsilməsinə
yönələn təcili və pozitiv tədbirlər görməyi öhdələrinə götürürlər və bu məqsədlə
101