Alatoran xancan kərimov varlıq və Yoxluq Arasında
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
135 * * * Alçaq dağ və hündür təpələrin olduğu o əraziyə doğru ye- ridi. Meşəvari, sıx ağac və təpəliklərin olduğu bir yeriydi. Ona bəzən elə gəlirdi ki ora gələn insanların heç biri xoşbəxt deyil- di və şəhərin gurultusundan qaçıb onu uzaqdan izləmək təbiət- lə birlikdə olmaq üçün gəlirdilər. Adətən hər təpənin üstündə ya bir yalnız, ya iki tənha insan olurdu. Yenə burda danışmışdı o ağaclarla. Sehirli göbələklərin təsiri ilə bəzən qorxmuş bəzən qucaqlamışdı onları. Havada çox gözəl payız ətri varıydı. Heç vaxt düşünməz- di ki nə vaxtsa payızı arzulayacaq. Ancaq indi, ilk dəfə ola- raq birdən birə payızın necə də gözəl fəsil olduğunu düşündü. Uşaq vaxtı ən sevmədiyi fəsil idi payız. Ancaq indi, ona həsrət duyurdu. Payızı və yarpaqların tökülüşünü düşünərkən içində o ağladıqdan sonra gələn boşalma və rahatlamanı hiss edirdi. Payız, ən yaxşı fəsil olmalıydı deyə düşündü. Yolun üstündəki və kənarlarda yerlərə sərilmiş ağacların göz yaşlarını, sarıdan qırmızıya doğru rəng dəyişən yarpaqlara baxdı. Payızı qucaq- lamaq istəyirdi. Havada payız ətri var idi və o xoşbəxtlikdən ağlamaq istəyirdi. Bir qərar vermişdi və onun rahatlığını yaşayırdı. Bəzən ən pis qərar belə, qərarsızlıqdan yaxşıydı. Beyin qərar ver- mə anlarında fəaliyyətinin pik nöqtəsinə çatırdı. Seçimlər və qərarlar beyni yorurdular. Tənbəllik və heç bir işi görməmə istəyi, ediləcək istənilən şeyə qarşı yaranan təxir etmə hissi burdan gəlirdi. Frontal lob veriləcək istənilən qərarda işə düşür və sanki bir elektronik aparat kimi qızır və yorulurdu. Qərar verilə bilinmədiyi anlarda və bir neçə ya iki seçim arasında qalındığında isə bu prosses insanda təlaş və narahatçılıq ya- radırdı. Ancaq verilmiş qərar səhv belə olsa ən azından onun artıq qərarlaşdırılmış olması bir az da olsa sakitləşdirirdi beyni və neyronları. Baxmayaraq ki ağlın bir hissəsi yenə də digər seçimlərdə qalırdı, hansı ki buna görə də insan heç vaxt tam olaraq dinc ola bilməzdi faktiki olaraq. Çevrilmiş bir radio 136 stansiyasını ya televiziya kanalını dinləyib də digərlərini gö- zardı edə bilmək sağlam iradə ya da ən azından nisbətən düz- gün iradə tələb edirdi. Bəlkə də buna görə Kasparov şahmatı beyin işgəncəsi adlandırırdı çünki veriləcək qərarların sayı bir yığın idi və beyin yorulurdu deyə düşündü. Bəzi seçimləri gözü yumulu edirsən onların doğruluğuna əminsən ya da əmin olduğuna dair özünü inandırırsan. Hər şey haqqında düşünüb nəticəyə gələ və hər şeyi bilə bilməzsən ona görə bəzi şeylərə məcbur inanırsan. Doğrusuna əmin olmadan seçdiyin cavaba inanırsan ideologiyandakı boşluqları doldur- maq üçün. Məsələn deyirsən ki öldükdən sonra insan yox olur ancaq əslində isə müşahidə etməmisən. Eynilə oyaq olduğunda oyaq olduğunu bildiyin kimi bunu da doğru qəbul edirsən. Əs- lindəysə oyaq ikən belə bir kompyuter ya süni intellekt simu- lasiyasının içində olub olmadığından belə əmin ola bilməzsən. Bir qərar vermişdi və onun rahatlığını yaşayırdı. Yaşamaq seçmək demək idi, hər anında. Hər anda bir seçim var idi. İx- tiyari və qeyri-ixtiyari qərarlar toplusu. Beyin həyatda oldu- ğu hər an qərar vermək zorundaydı. Sağolsun ki qeyri-ixtiyari olanları beyin özü bizim yerimizə yerinə yetirirdisə də, ix- tiyari olanlara birlikdə qərar verməliydik - bizi manipulasiya etməyə çalışan hisslərimizlə savaşaraq. İntuisiyalar rasionaliz- mə qarşı. İki yenilməz düşmən ordu. İnsanın düşüncə və qərar vermə prossesinə ən çox təsir edənlər intuisiyalar və emosiya- lardır. Genlər və hisslər. İnsan tam olaraq rasional qərar verə bilməz buna görə də. O lotareyanın həmişə ona çıxma ehtima- lının normalda olduğundan daha da yüksək olduğuna inana- caq. Çünki insanların böyük çoxluğu təkamüli olaraq optimist düşüncə tərzinə meyillidir. Əks halda meşədə ac qalan ilkin in- san riskə girməz və ac qalardı. Rasional düşüncə tərzinə sahib heç bir canlı bir başqasının sağlığı üçün heç vaxt müharibəyə getməzdi məsələn. Buna görə də rasional düşüncə tərzi ancaq süni intellektin düşüncə tərzi ola bilər, insanın yox. Beynimizdə seçimlər və qərarlarla apardığımız böyük bir müharibə var. Ehtimalları bir-biri ilə ölç və ən faydalı və doğru 137 olanların içindən birini seç. İnduktiv və deduktiv müddəalar, mühakimələr, maksimal fayda və yorğun beyin. Seçilən seçimlərin peşmanlığı ya da seçilməmiş olanlarda qalan ağıl. Tək şəhər seçib orda yaşamaq və bunun ən yaxşı olduğuna özünü inandırmaq. Seçimsiz yaşaya bilərdimi insan? Şərq fəlsəfəsini düşündü və Allan Watts’ın sözlərini xatırladı, “bir buludu səhv edərkən görmüsünüzmü?” deyirdi. Seçimlər- dən özünü azad etməkdən bəhs edərkən. Bulud sadəcə gedir, seçmədən, səhv etmədən. Su kimi yaşamaq mümkün idimi? Sadəcə axmaq və qərar verməmək. Seçiləcək heç bir seçimdən peşman olmadan yaşamaq. Fikirləşmədən. Meditasiyanın bey- ni sakitləşdirmə və xoşbəxt etmə səbəbi bu idi doğrudan da, seçməmək və düşünməmək. Bəzi günlər - bir çox günlər - ya da deyəsən son bir ildir, ayağını evədən çölə atası gəlməmişdi ona görə də. Çünki aya- ğını çölə ataraq - ya da atmayaraq - yeni bir "mən" yarada- caqdı. Atacağı hər addım ona yeni bir yol açacaqdı və bunun ağırlığını qaldıra bilmirdi. Evdən çıxmaqdan imtina edirdi. Se- çim etməkdən imtina edirdi. Ancaq evdən çıxmaqdan imtina edərək də yenə bir seçmiş etmiş olduğu üçün sinəsinə yenə varlığın dayanılmaz ağırlığı çökürdü və son çarəyə baş vurur- du: uyuşdurucular, içki və digərləri. Həyatının aqibətinin onun əllərində olması fikri onu dəli edirdi. Azadlıq fikri onu dəli ediridi. Şahmat taxtasındakı piyada olmaq istəyirdi. Piyadanı idarə edən yox. Eləsi daha rahat idi. Bəzən onu bu seçimlərdən azad edən şey psixodelik mad- dələr, lsd və gobekler idi. Onu sakinləşdirir və təbiətlə bir edirdilər. Bir panteistə çevrilirdi. Hər şey tanrıdır və tanrı hər şeydir. Spinozanı və stoaçıları qucaqlayırdı. Su kimi axıb get- məsinə kömək edirdilər. Xoşbəxt və dinc hiss edirdi, içində olduğu situasiya bədbəxtliyini göstərsə də. Xoşbəxtliyin əsas çoxluğu içimizdədir və bizə bağlıdır fikri doğru çıxır və sakin- ləşirdi. Bir dərviş kimi bütün insanları başa düşür və qucaqla- maq istəyirdi. Onlara rəhmi gəlirdi. Düşünürdü ki, insanlar xoşbəxtliyi axtarır ancaq doğrusu Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|