Almannavarnir

5.3Lög og reglugerðir

Skv. lögum um fangelsi og fangavist nr. 48/1988 með síðari breytingum á forstjóri Fangelsismálastofnunar að vera lögfræðingur. Í 5. gr. er kveðið á um að ráðherra skipi forstöðumann fangelsis og skuli fremur ráða mann er hefur lokið viðurkenndu lokaprófi frá háskóla.

Í 6. gr. er sagt að áður en fangavörður er skipaður til starfa skuli hann hafa lokið prófi frá Fangavarðaskóla ríkisins.
Í reglugerð nr. 304/2000 um menntun fangavarða og skilyrði þess að vera ráðinn fangavörður er kveðið á um hvaða menntun og aðrar kröfur eru gerðar til umsækjenda um starf fangavarðar. Þar er fjallað um hlutverk Fangavarðaskólans, stjórn og starfslið hans.
Hlutverk Fangavarðaskólans er að veita fangavörðum almenna menntun er lýtur að hlutverki og starfsemi fangelsa, fullnustu refsinga svo og endur- og sérmenntun í hinum ýmsu greinum fangavörslu.
Í 8. gr. reglugerðarinnar eru kveðið á um meginnámsgreinar sem þarf að kenna og markmiðið með því námi. Þessar námsgreinar eru afbrotafræði, enska, fangelsisfræði, félagsleg aðstoð við fanga, fíkniefni í fangelsum, heilsufræði og skyndihjálp, íslenska, líkamleg þjálfun, lögfræði, mannréttindi og siðfræði, sálfræði, skýrslugerð, tölvu­notkun og öryggismál.
Í 9. gr. segir að fangavörðum beri að viðhalda þekkingu sinni svo sem með þátttöku í námskeiðum sem haldin eru og varða starf þeirra á einn eða annan hátt.
Samkvæmt lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins nr. 70/1996 með síðari breytingum teljast fangaverðir vera embættismenn.

6Flugumferðarstjórn

Flugumferðarstjórn heyrir undir samgönguráðherra. Flugmálastjórn Íslands rekur skóla flugmálastjórnar, ATS-skóla. Skólinn hefur verið starfræktur frá árinu 1955 og hefur séð um alla menntun og endurmenntun flugumferðarstjóra sem og aðstoðarmanna (FDS) í flugstjórnarmiðstöð og flugvallarvarða og flugradíómanna úti á landi. Námið hefur ýmist farið fram hér á landi eða erlendis. Undanfarin ár hefur ATS-skólinn séð um grunnnám fyrir flugumferðarstjóra en nú árið 2000 munu nemendur stunda námið erlendis.

Á Íslandi starfa flugumferðarstjórar í Reykjavík, Keflavík, Akureyri og Vestmanna­eyjum. Á öðrum flugvöllum er ekki flugumferðarstjórn heldur upplýsingaþjónusta og þar starfa flugvallarverðir eða flugradíómenn.
Íslenska flugstjórnarsvæðið er í heild u.þ.b. 5,8 milljónir ferkílómetrar að stærð. Ýmsir aðilar auk flugumferðarstjóra stuðla að því að tryggja öryggi flugvéla sem ferðast um svæðið og má þar nefna Veðurstofu og Fjarskiptastöðina í Gufunesi. (Flugmálastjórn Íslands. ATS-skóli, 2000.)
Samkvæmt lögum um loftferðir nr. 60/1998 stjórnar Flugmálastjórn aðgerðum þegar loftfars er saknað fram til þess að það finnst, en þá tekur lögreglustjóri í viðkomandi umdæmi við ábyrgð á vettvangsstjórn ef um slys er að ræða.

6.1Störf

Í lögum um loftferðir nr. 60/1998 í 6. gr. segir að samgönguráðherra skipi flugmála­stjóra til fimm ára í senn. Ráðherra ræður framkvæmdastjóra einstakra sviða stofnun­arinnar að fenginni umsögn flugmálastjóra. Flugmálastjóri ræður hins vegar annað starfsfólk stofnunarinnar.

Samtals eru um 100 flugumferðarstjórar á Íslandi. Þeir vinna við þrenns konar flugumferðar­stjórn; flugturnsþjónustu, aðflug og svæðisflugstjórn. Hvert flug sem farið er byggist á fjórum þáttum: Flugtaki og brottflugi, leiðarflugi, aðflugi og lendingu og þarf starfsréttindi fyrir hvern þessara þátta. (Flugmálastjórn Íslands. ATS- skóli, 2000.)
Flugumferðarstjóri stjórnar flugumferð og leiðbeinir flugvélum milli staða, allt frá flugtaki til lendingar. Hann á að sjá um að flugumferðin gangi fyrir sig á skipulegan, öruggan og fljótvirkan hátt. Hann sér einnig um viðbúnaðar-, leitar- og björgunar­þjónustu ef með þarf. Til þess notar hann fjarskiptatæki og ratsjár ásamt ýmsum öðrum búnaði. (Flugmálastjórn Íslands. ATS-skóli, 2000.)
Flugumferðarstjórar vinna eftir reglum Alþjóða flugmálastofnunarinnar (ICAO) og Flugmálastjórnar. Þeir stjórna flugumferð milli staða innanlands, til og frá löndum innan þeirra stjórnsvæðis (Grænland, Færeyjar og Ísland) og milli Ameríku, Asíu annars vegar og Evrópu hins vegar. (Flugmálastjórn Íslands. ATS skóli, 2000.)

6.2Menntun

Menntun flugumferðarstjóra fer bæði fram hér á landi og þá í skóla Flugmálastjórnar og einnig erlendis ef þarf. Námið í heild getur tekið allt að fimm ár en fyrstu réttindum flugumferðarstjóra er þó yfirleitt náð innan 18-20 mánaða frá upphafi náms. (Flugmálastjórn Íslands. ATS-skóli, 2000.)

Ekki er fastákveðinn námstími fyrir hverja námsbraut. Reglur um flugumferðarstjórn breytast ört þannig að fara þarf yfir námsefnið í hvert sinn áður en kennsla hefst. Því getur námstíminn einnig breyst vegna þess. Sagt er að grunnnámið taki fjóra til sex mánuði. Þegar það er kennt hér á landi tekur það jafnan fjóra mánuði en oft sex mánuði þegar það er kennt erlendis. (Munnleg heimild: Elías Gissurarson, skólastjóri ATS-skóla.)
Stuðst er við námsefni frá Alþjóða flugmálastofnuninni og Euro-Control auk þess sem námsefni er fengið frá fleirum aðilum.
Inntökuskilyrði:
Þeir sem stunda nám í flugumferðarstjórn þurfa að uppfylla eftirtalin skilyrði skv. bréfi Flugmálastjórnar Íslands til umsækjenda vorið 2000:

• 
  að hafa lokið stúdentsprófi eða sambærilegri menntun,
  
• 
  að hafa hreint sakavottorð sem á ekki að vera eldra en 2ja mánaða,
  
• 
  að vera íslenskur ríkisborgari eða eiga lögheimili á Íslandi,
  
• 
  að skila augnlæknisvottorði í samræmi við reglugerð um skírteini útgefinni af Flugmálastjórn,
  
• 
  að skila inn ljósmynd.
  

Ef umsókn er tekin til greina þurfa umsækjendur að fara í gegnum eftirfarandi ferli:

• 
  ATScreen sem er próf í ýmsum þáttum er varða persónuleika, minni og viðbragðsflýti. Prófið er tekið á tölvu, er á ensku og tekur um 3 klukkustundir.
  
• 
  Prófun í skilningi á töluðu máli, lesmáli og getu til að tala ensku. Enskuskólinn sér nú um framkvæmd þessa.
  
• 
  TAXI Test sem er próf í einbeitingu, skipulagningu og vinnu undir álagi. Prófið tekur eina klst. og einn nemandi er prófaður í einu. Einn starfsmaður kynnir, prófdómarar eru þrír og fjórir „flugmenn" eru viðstaddir.
  
• 
  Kynningu á starfsemi Flugmálastjórnar og vinnustöðum flugumferðar­stjóra.
  
• 
  Mat á samstarfshæfni.
  
• 
  Einstaklingsviðtöl sem taka frá 30-90 mínútum. Þrír til fimm starfsmenn sjá um þessi viðtöl.
  
• 
  Fara í almenna heilbrigðisskoðun fyrir flugumferðarstjóra.
  

Valnefnd sker síðan úr um hverjir innritast í námið.

Námið:
Í öllum tilfellum eru fyrstu réttindi flugumferðarstjóra flugturnsþjónusta eða svæðis­flugstjórn. Svæðisflugstjórn er hægt að skipta í þrjú meginsvið. Innanlandsdeild, norður/vestur svæði og suður/austur svæði. Þetta nám er misjafnt að lengd og forkröfur einnig mismunandi. Áður en nemendur veljast á sérsvið þurfa þeir að ljúka 4-6 mánaða grunnþjálfun (Flugmálastjórn Íslands. ATS skóli, 2000), sjá eftirfarandi:

1. 
   Grunnnám tekur 4-6 mánuði.
   
2. 
   Flugturnsþjónusta. Flugturn stjórnar sjónflugsumferð í nágrenni flugvalla (5-10 sjómílur) sem og umferð á flugvellinum sjálfum. Flugturnar stjórna einnig blindflugsumferð á fyrstu stigum brottfarar og síðustu stigum lendingar. Nám fyrir þetta stig tekur u.þ.b. eitt ár. Nemi verður að hafa lokið grunnnámi áður en hann byrjar námið.
   
3. 
   Aðflugsstjórn stjórnar flugumferð í blindflugi frá flugtaki og þar til hún kemst inn á fyrirhugaða flugleið. Eins sér aðflug um stjórnun flugvéla þar sem þær koma til lendinga. Aðflugsstjórnin hefur afmarkað svæði sem hún sér um stjórn á. Hér á landi nær þetta svæði allt að 40 sjómílur frá flugvelli. Námstími er nálægt 40 vikur og er ratsjárnám tekið með aðflugsnámi. Nemi verður að hafa lokið flugturnsréttindum áður en hann hefur námið.
   
4. 
   Svæðisflugstjórn stjórnar stærstu svæðunum.
   

• 
  Þau eru innanlandssvæðið sem er yfir öllu Íslandi og nær upp í 24.500 fet. Nám í innanlandsdeild tekur 30-50 vikur. Ratsjárnám fylgir innanlandsdeild.
  
• 
  Úthafssvæðið nær frá vesturströnd Noregs að austurströnd Kanada og frá 200 sjómílum suður af Íslandi allt til Norðurpólsins. Efri hæðarmörk eru engin. Úthafssvæðinu er skipt í fjögur minni svæði til að auðvelda stjórnun flug­umferðarinnar. Tvö af þessum svæðum, suður og austursvæðin, eru að hluta ratsjárvædd en norður og vestursvæðin ekki.
  
• 
  Eftir grunnnám er hægt að hefja nám í norður/vestur svæðum eða innanlandsdeild. Námstími er 30-50 vikur.
  
• 
  Í framhaldi af norður/vestur deildum og innanlandsdeild er hægt að fara í nám í suður/austur svæðum, námið er um 30-40 vikur.
  

Síðan fer það eftir því hvar flugumferðarstjórar vinna hvaða nám þeir þurfa að taka, en það er eftirfarandi:

Á Akureyri og í Keflavík þurfa þeir að ljúka auk grunnnámsins (4-6 mán.) flugturnsþjónustu (1 ár með 3ja mánaða starfsþjálfun) og aðflugsstjórn (40 vikur).
Í flugturninum í Reykjavík er nægilegt að ljúka eingöngu flugturnsstjórn. Því er hér um stysta námið að ræða, þ.e. 4-6 mán. grunnnám og eitt ár um flugturnsþjónustu.
Þeir sem vinna í flugstjórnarmiðstöðinni í Reykjavík taka bæði innanlands- og úthafs­svæði. Tekið er 4-6 mánaða grunnnám, innanlandsdeild (30-50 vikur) og norður/vestur svæðið (30-50 vikur) og í framhaldi af því suður/austur svæðið (30-40 vikur).
Þeir sem taka innanlandsdeild verða einnig að taka norður/vestur svæðið.
Til að taka aðflugsstjórn þarf annað hvort að ljúka flugturnsþjónustu eða innanlandsdeild.