Altın standartıdır. İkinci Dünya Savaşı sonrasından 1973’e kadar uluslarası para sistemi olarak uygulanan Bretton Woods Sistemi

Örnek üzerinden gitmek gerekirse, yukarıdaki anlatılanlara bağlı olarak İngiltere’ye ödeme yapmak için İstanbul’da sterlin talep eden bir kimseyi ele alalım. Sterlinin altın fiyatı 2 Osmanlı lirası olduğu için ona daha yüksek bir fiyat ödemez. Bunun yerine İngiltereye altın ihraç eder. Benzer şekilde elinde sterlin bulunan ve bunu Osmanlı lirasına dönüştürmek isteyen bir kimse de bir sterlin karşılığında 2 Osmanlı lirasından daha düşük bir fiyata razı olmayacaktır. Çünkü bunu yapmak yerine altın getirmek daha avantajlı olacaktır. Bu açıklamalarda altının gönderilmesi masrafsız olarak düşünüldü. Fakat gerçekte altını uluslarası alanda taşımanın bir maliyeti olmaktadır. Taşıma giderleri dikkate alındığında yukardaki sonuçlarda ufak değişiklikler gerekli olacaktır. Bu değişiklik, ulusal paralar arasındaki değişim oranı (döviz kurları) taşıma giderleri kadar bu paraların altın oranından sapma gösterebileceğidir.

• Örnek üzerinden gitmek gerekirse, yukarıdaki anlatılanlara bağlı olarak İngiltere’ye ödeme yapmak için İstanbul’da sterlin talep eden bir kimseyi ele alalım. Sterlinin altın fiyatı 2 Osmanlı lirası olduğu için ona daha yüksek bir fiyat ödemez. Bunun yerine İngiltereye altın ihraç eder. Benzer şekilde elinde sterlin bulunan ve bunu Osmanlı lirasına dönüştürmek isteyen bir kimse de bir sterlin karşılığında 2 Osmanlı lirasından daha düşük bir fiyata razı olmayacaktır. Çünkü bunu yapmak yerine altın getirmek daha avantajlı olacaktır. Bu açıklamalarda altının gönderilmesi masrafsız olarak düşünüldü. Fakat gerçekte altını uluslarası alanda taşımanın bir maliyeti olmaktadır. Taşıma giderleri dikkate alındığında yukardaki sonuçlarda ufak değişiklikler gerekli olacaktır. Bu değişiklik, ulusal paralar arasındaki değişim oranı (döviz kurları) taşıma giderleri kadar bu paraların altın oranından sapma gösterebileceğidir.

Özetle, ele alınan ülkede bir yabancı paranın piyasa kuru en fazla, *onun altın kapsamına göre belirlenen fiyatı ile kapsadığı altın miktarının ilgili ülkeye taşınması için gereken giderlerin toplamın eşit olabilmektedir. Yabancı paranın bu kuruna, ele alınan ülke açısından altın ihraç noktası adı verilmektedir. Yukardaki örnek bağlamında, 1 gram altının İstanbul ile İngiltere arasında taşıma masrafı 0,02 Osmanlı lirası varsayılırsa, 1 sterlin = 2,04 Osmanlı Lirası edecektir. Bunun nedeni Sterlinin 2 gram altın değerinde olmasıdır. Doğal olarak bu fiyattan yüksek bir Osmanlı lirasını sterlin için ödemek yerine altın tercih edilmesi beklenecektir. Tersi durumda, dövizin alabileceği en düşük değer ise, *paraların altın oranına göre belirlenen fiyattan altının taşıma giderlerinin çıkartılması ile elde edilebilmektedir. Bu da ilgili paranın altın ithal noktasıdır. Yukardaki örnek bağlamında bu durum, 1 Sterlin = 1,96 Osmanlı lirası. Kısaca, altın para standardı bir sabit kur sistemidir. Bu sistemde döviz kurlarının sabit oluşu görevli kuruluşun bu fiyattan serbest altın alım satım faaliyetlerinde bulunması ve altının ihraç ve ithalinin serbest oluşuyla sağlanmaktadır.

• Özetle, ele alınan ülkede bir yabancı paranın piyasa kuru en fazla, *onun altın kapsamına göre belirlenen fiyatı ile kapsadığı altın miktarının ilgili ülkeye taşınması için gereken giderlerin toplamın eşit olabilmektedir. Yabancı paranın bu kuruna, ele alınan ülke açısından altın ihraç noktası adı verilmektedir. Yukardaki örnek bağlamında, 1 gram altının İstanbul ile İngiltere arasında taşıma masrafı 0,02 Osmanlı lirası varsayılırsa, 1 sterlin = 2,04 Osmanlı Lirası edecektir. Bunun nedeni Sterlinin 2 gram altın değerinde olmasıdır. Doğal olarak bu fiyattan yüksek bir Osmanlı lirasını sterlin için ödemek yerine altın tercih edilmesi beklenecektir. Tersi durumda, dövizin alabileceği en düşük değer ise, *paraların altın oranına göre belirlenen fiyattan altının taşıma giderlerinin çıkartılması ile elde edilebilmektedir. Bu da ilgili paranın altın ithal noktasıdır. Yukardaki örnek bağlamında bu durum, 1 Sterlin = 1,96 Osmanlı lirası. Kısaca, altın para standardı bir sabit kur sistemidir. Bu sistemde döviz kurlarının sabit oluşu görevli kuruluşun bu fiyattan serbest altın alım satım faaliyetlerinde bulunması ve altının ihraç ve ithalinin serbest oluşuyla sağlanmaktadır.

Sabit kur sistemlerinin temeli, döviz kurunun belli bir düzeyde belirlenmesi ve piyasada arz ve talep gelişmeleri ne olursa olsun bu kur düzeyinin sürdürülmek istenmesidir. Altın para sistemi kendiliğinden bir sabit kur sistemidir. Oysa bugünkü uygulamalarda ulusal para hükümet tarafından başka bir ülke parasına bağlanmakta ve hükümetin piyasaya yapacakları müdahalelerle sabit tutulmaya çalışılmaktadır.

• Sabit kur sistemlerinin temeli, döviz kurunun belli bir düzeyde belirlenmesi ve piyasada arz ve talep gelişmeleri ne olursa olsun bu kur düzeyinin sürdürülmek istenmesidir. Altın para sistemi kendiliğinden bir sabit kur sistemidir. Oysa bugünkü uygulamalarda ulusal para hükümet tarafından başka bir ülke parasına bağlanmakta ve hükümetin piyasaya yapacakları müdahalelerle sabit tutulmaya çalışılmaktadır.

• Bu şekilde ülkenin ulusal parası ile yabancı paralar arasında belirlenmiş olan sabit fiyata parite kuru adı verilir. Fakat genellikle piyasada oluşacak kurun parite etrafında belirli sınırlar arasında değişebilmesine izin verilir. Bu uygulamaya ayarlanabilir sabit kur sistemi denmektedir.

Ayarlanabilir Sabit Kur Sisteminin Sakıncaları

• Ayarlanabilir Sabit Kur Sisteminin Sakıncaları

• Dış denkleşme sorunu: Sabit kur sisteminde dış dengenin yükü, dış rezervlerin tükenmesi sorunu yüzünden açık veren ülkelere yüklenir. Dış açık veren ülkede, hükümetin devalüasyon kararı alması, uygulanan ekonomik politikaların başarısızlığının kanıtı sayılır. Bu yüzden hükümetler son ana kadar devalüasyon kararı almaktan çekinir ve ulusal paranın aşırı değerlenmesine yol açar.
• Likidite sorunu: Geçici dış açıklar sonucu ulusal para değer kaybetmeye başlayınca, merkez bankası piyasaya döviz arz ederek bu durumu önlemeye çalışır. Bunun için merkez bankasının yeterli dış rezerve sahip olması gerekir.