Alxan bayramoğlu miRZƏ ƏLƏKBƏr sabiR

99 
 
mat”  qəzetində  oxuyuruq: 
“Keçənlərdə  qəzetimizdə  şairimiz 
Ə.Sabir  cənablarının  xəstə  olduğunu  və  bu  yaxın  zamanda  (ope- 
ratsiya)  əmeliyyate-cerrahiyye  etdirəcəyini  yazıb  camaatın  mu- 
mi-elibə müavinətdə bulunmalınn təmənna etmişdik. 
Həkimlərin tövsiyəsi ile şairimiz Şamaxı yaylaqlarına qayıtmağa 
məcbur olmuşdur, iki ay sonra qalıb teqviyat tapdıqdan sonra Bakıya 
gəlib operatsiya etdirəcəkdir...”
1
 
Dostları və oxucular Sabirin tezliklə sağalıb ictimai fəaliyyət 
meydanına qayıdıcağı ümidində ikən qəzetlər onlara şairin “Qara 
xəbər”ini  çatdırdı.  1911-ci  il  iyulun  l2-də  səhər  tezdən 
M.Ə.Sabirin bütün fiziki və mə'nəvi ağrıları, əzabları sona yet-
mişdi. 
Lakin onun sənəti əbədi yaşamaq hüququ ilə öz müəllifini də 
ruhən,  mə  nən  ölməyə  qoymadı.  Dəfələrlə  nəşr  olunan  “Hop- 
hopnamə” hamısının stolüstü kitabına çevrilməklə yanaşı, Sabir 
poeziya  ən  ənələri bu  gün də  davam  etməkdə,  yeni-yeni  müəl-
liflərin qələminə qida verməkdədir. 
1
.  Me lumat qəz., 10 iyul 191
1
, Bu faktı prof. M.Məmmədov üzə 
çıxarmışdır. 

---

100 
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Ağayev  Əjdər.  Azərbaycan  müəllimlərinin  I  və  II  qurultayının 
təşkili vo keçirilməsinə dair. “Azərbaycan məktəbi” jurn., 1972, N2. 
2.
 
Ağayev İslam. Əliqulu Qəmküsar. Bakı, Elm, 1976. 
3.
 
Ağayev İ. Satirik “Zənbur” jurnalı. Bakı, Elm, 1969. 
4.
 
Ağayev  İ.  M.Hadi  və  M.Ə.Sabir.  “Azərbaycan  müəllimi",  qəz.,  5 
dekabr 197S. 
5.
 
Ağayev İ. “Molla Nəsrəddin”in poetikası, Bakı, Elm, 1985. 
6.
 
Aslanov  Mirabbas.  Bir  daha  müəllimlərimizin  ilk  qurultayları 
haqqında. “Azərbaycan məktəbi” jurıı., 1972, N7. 
7.
 
Axundov Nazim. Azərbaycan satira jurnalları (1906-1920-ci illər). 
Bakı, Elm. 1968. 
8.
 
Qarayev  Yaşar.  Poetik  vicdanın  səsi.  “Kommunist”  qəz.,  2  iyun, 
1982. 
9.
 
Zamanov Abbas. Sabir və müasirləri. Bakı, Gənclik, 1973. 
10.
 
Mirəhmədov  Əziz.  Azərbaycan  Molla  Nəsrəddini  Bakı.  Gənclik, 
1973. 
11.
 
Mirəhmədov Ə. Sabir. Bakı, Azərbaycan EA nəşriyyatı, 1958. 
12.
 
Mirəhmədov Ə. Onun şairliyi də var idi. “Azərbaycan” jurn . 1967, 
N5, səh.28-33. 
13.
 
Mirəhmədov  Ə.  XIX  əsr  Azərbaycan  ədəbiyyatında  satiranın 
inkişafı  məsələlərinə  dair.  Ədəbiyyat  və  Dil  İnstitutunun  əsərləri,  IX  e., 
1956, səh.71-102. 
14.
 
Mirəhmədov Ə. Məhəmməd Hadi. Bakı, Yazıçı, 1985. 
15.
 
Məmməd Arif. Seçilmiş əsərləri. Üç cilddə, III e., Bakı, Elm, 1970. 
16.
 
Məmmədov  Əflatun.  Azərbaycan  uşaq  ədəbiyyatı,  Bakı,  Elm, 
1977. 
17.
 
Məmmədov Kamran. XIX əsr Azərbaycan şe rində satira
.  Bakı, 
Elm, 1975. 
İS. Məmmədov Məmməd. İdeal qardaşları. Bakı, Azəməşr, 1967
. 

---

101 
 
19.
 
Məmmədov Məmməd. Sabir və məktəb. Bakı, Maarif, 1968. 
20.
 
Məmmədov M. Sabir və mətbuat. Bakı, Elm, 1974, 
21.
 
Məmmədov Xcynılla. Sultan Məcid Qənizadə. Bakı, Gənclik 
1983. 
22.
 
Məmmədquluzadə Cəlil. Əsərləri. Üç cilddə, III c., Bakı, 1967 
23.
 
Məhəmməd Hadi. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə , I c., Bakı Elm 
1978. 
24.
 
Marks K., Engels F. Seçilmiş məktublar. Bakı, 1955. 
25.
 
Mir Cəlal. Sabirin surətlər aləmi. “Ədəbiyyat və incəsənot" 
qəz., 16, 23 dekabr 1960. 
26.
 
M.Ə.Sabir. Hophopnamə. Bakı, 1922. 
27.
 
M.Ə.Sabir. Hophopnamə. Bakı, Azəməşr, 194S. 
28.
 
M.Ə.Sabir. Hophopnamə. Üç cilddə, I c., Bakı, Azəraycan SSR 
EA nəşriyyatı, 1962. 
29.
 
M.Ə.Sabir. Hophopnamə. Üç cilddə, II c., Bakı, 1962. 
30.
 
M.Ə.Sabir. Hophopnamə. Üç cilddə, III c., Bakı, 1965. 
31.
 
Nəbiyev Bəkir. Firudin bəy Köçərli. Bakı, Elm. 1963. 
32.
 
Novruzov Tərlan. Mirzə Ələkbər Sabir. Tədqiqat tarixindən. 
Bakı, Yazıçı, 1986. 
33.
 
Sabir (Məqalələr məcmuəsi), Bakı, Elm, 1962. 
34.
 
Səhhət Abbas. Əsərləri. İki cilddə, II c„ Bakı, Azəməşr,1976 
Elm.1978 Bakı, 
35.
 
Səttərov.M.M.Adi şüur və onun inkişaf 
dialektikası.Bakı,Elm,1978 
36.
 
Tağıyev Hüseyn.Azərbaycanda kitabxanaçılıq işi.(xıı əsrdən 
1920-ci ilə qədər).Bakı,Azərnəşr,1964 
37.
 
Talıbzadə Kamal. Abbas Səhhət. Bakı, Gənclik,1986 
38.
 
Talıbzadə Kamal.XX əsr Azərbaycan tənqidi(1905-1917-ci 
illər).Bakı,Elm,1966 
39.
 
Tahirli M.Ə. O, zövqü əməlindən, mükafatı vicdanından 
almışdır. “Azərbaycan məktəbi”jurn.,1967,N7.səh.71-79 
40.
 
Fəhmi Əli. Vaqieyi-dilsuz. Məlumat qəz., 19 İyul 1911.  
41.
 
Hacıbəyov Üzeyir.İdarəyə məktub.Məlumat qəz., 7 
avqust,1911 
42. 
Həbibov İsa. Romantik lirikanın imkanları. Bakı, Yazıçı, 1984.
 

---

102 
 
43. 
Hacıyev Tofiq. Sabir: qaynaqlar və sələflər. Bakı, Yazıçı, 
44.Hüseynov Firidun. “Molla Nəsrəddin” və mollanəsrəddinçilər. 
Bakı, Yazıçı, 1986. 
 
45
 
Cəbrayılbəyli Camo. Xatirələrim. Bakı, Azəməşr,1966. 
46
 
Cəfər Əkrəm. Sabir yaradıcılığında təlızil, nəzirə və bəzətmələr. 
Azərb.SSR EA-nın Xəbərləri (ict, elmlər ser-sı). 1962, N5, S.9-50 
47.
 
Xəndan Cəfər. Sabir yaradıcılığının sənətkarlıq xüsusiyyətləri. 
Bakı, Azəməşr, 1962. 
48.
 
Şərif Əziz. Sabirin ııəzirələri. Azərbaycan jurn., 1962, N5, 
S.89-96. 
 
49.
 
"İttifaq” qəz., 2 iyul, 4, 6, 8, 13, 16 mart, 1909. 
50.
 
“Yeni Fyüzat” jum., 28 dekabr 1910. 
51.
 
“Yeni həqiqət” qəz., 28 yanvar 1911. 
52 “Günəş” qəz., 8 oktyabr, 5, 14 noyabr, 24, 27 dekabr, 1910. 
53.
 
“Molla Nəsrəddin” jum., 27 oktyabr 1906; 25 avqust, 20 noyabr 
1908; 15 mart 1909: 8 dekabr 1910. 
54.
 
“MəTunıat” qəz., 4, 10 iyul 1911. 
55.
 
“Səda” qəz., 5 fevral: 22 mart 1910; 15 mart, 16,24 iyun 1911. 
56.
 
“Təzə həyat” qəz., 4 avqust 1908. 
57.
 
“Həqiqət” qəz., 22 mart 1910. 
58.
 
“Şərqi-Rus” qəz., 27 iyun 1903. 
Bakı, 1987
 

---