Amea nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi ___ Mayıl B. Əsgərov
- ĠO-1 ĠO-2 KĠTAB
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi ___ Mayıl B. Əsgərov LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ Bakı, 2015, s . 53 cəyik. Dörd elementli intellekt kodunun yaranma mexa- nizmi və digər funksiyaları haqqında isə, bizcə, sözün yaranması haqqında danışarkən bəhs etməyimiz daha doğru olacaqdır. İki elementli intellekt kodunun yaranması üçün ger- çəklik vahidi ilə təmas kifayətdir. İnsan beyni kompüter- dən fərqli olaraq heç bir “qeyd et” komandasını gözlə- mədən təmasda olduğu gerçəklik vahidini yadda saxlayır. Məsələn, küçədə gedərkən təsadüfən rast gəldiyimiz və o ana qədər kim olduğunu bilmədiyimiz bir adam və ya nə olduğunu bilmədiyimiz bir əşya görürük. Bir neçə gün, həftə, ay sonra təkrarən həmin şəxsi və ya əşyanı görəndə dərhal onu görmüş olduğumuzu xatırlayırıq. Hətta onu gördüyümüz zaman nə üçün və hara getdiyimiz belə yadımıza düşür. Yadda saxlama prosesi təxminən belə baş verir: təmas anında beyin aparatı gerçəklik vahidinin ən üzdə olan xüsusiyyətləri əsasında onun gerçəklik elementini müəy- yənləşdirir, bu gerçəklik elementinə ekvivalent olan intel- lekt obrazı yaradır, onları vahid bir intellekt kodunda birləşdirərək əsas yaddaşa qeyd edir. Verilmiş şəklə diqqətlə baxın: Əgər bu şəkildəkinin nə olduğunu bilirsinizsə, deməli onunla daha əvvəl təmasda olmusunuz və o, artıq Sizin yaddaşınıza qeyd olunub. Bu səbəbdən də onu görəndə nə olduğunu xatır- ladınız. Əgər belədirsə, onun nə işə yaradığını və onunla sonuncu dəfə nə vaxt nə məqsədlə təmasda olduğunuzu da xatırlayacaqsınız. AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi ___ Mayıl B. Əsgərov LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ Bakı, 2015, s . 54 Yox, əgər onun nə olduğunu bu günə qədər bilmir- sinizsə, o halda bu şəkli gördüyünüz an Sizin beyninizdə aşağıdakına bənzər iki elementli intellekt kodu yaranmış- dır. Bu kod həmin əşyanın görünüşünə ekvivalent olan gerçəklik elementindən və onun yadda saxlanılmasını tə- min edən intellekt obrazından İO-1 ibarətdir. Siz həmin kodun köməyi ilə şəkildə gördüyünüz bu əşyanı yadda saxla- yacaqsınız. Müəyyən müddət sonra bu əşya ilə təmasda olanda, yəni onu təkrarən görəndə, böyük ehtimalla ya- ĠO-1 dınıza düşəcək ki, onun şəklini bu kitabda görmüşdünüz, bəlkə burada yazılan bəzi fikirləri də xatırlayacaqsınız. Bunu da qeyd edək ki, bəzən yanlışlıqla gerçəklik ele- menti deyərkən gerçəklik vahidinin vizual obrazı yəni, onun şəkli və ya görüntüsü nəzərdə tutulur. Əgər fikir versəniz görərsiniz ki, biz özümüz də 2 elementli intellekt kodunu izah edə bilmək üçün yuxarıda təqdim etdiyimiz sxemdə sol tərəfdə həmin əşyanın foto şəklini qoymuş, sağ tərəfdə isə 1-ci sıra intellekt obrazı mənasını ifadə edən ĠO-1 qısaltmasını yazmışıq. Əslində bunların hər ikisi şərtidir. Artıq qeyd etdiyimiz kimi ger- çəklik elementi gerçəklik vahidinin ən üzdə olan xüsu- siyyətləri ilə bağlı abstrakt təsəvvürdür. İntellekt obrazı isə, nəinki görünüşü, hətta təbiəti belə elm aləminə məlum olmayan dərketmə və təfəkkür vahididir. Bu səbəbdən də həmin kodda əks olunan şəklə də, İO-1 yazısına da şərti yanaşmaq lazımdır. Yəni belə qəbul etmək lazımdır ki, həm gerçəklik elementi, həm də intellekt obrazı mövcud- dur. Amma onların görünüşləri və təbiəti bu sxemdə və ya şəkildə verildiyi kimi deyil. AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi ___ Mayıl B. Əsgərov LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ Bakı, 2015, s . 55 Bundan başqa bizim dərk etdiyimiz və yadda saxla- dığımız minlərlə, səs, dad, qoxu var. Amma onların heç birinin gözlə görünə bilən vizual obrazı ümumiyyətlə mövcud deyil. Əgər onların 2 elementli intellekt kodunu bu kitabda təsvir etmək istəsək, təbii ki, birinci qrafaya nə qoymaqla bağlı uzun-uzadı düşünməli olardıq. Bir daha təkrar edək ki, istər gerçəklik elementi, istərsə də intellekt obrazı ilə bağlı yuxarıdakı qrafalara yerləşdirdiyimiz şəkil və yazı şərti xarakter daşıyır və sadəcə, təqdim edilən nəzəriyyənin şərhini, izahını asanlaşdırmağa xidmət edir. Dörd elementli intellekt kodu iki elementli intellekt kodunun bazasında yaranır. Yəni artıq qeyd etdiyimiz kimi, iki elementli intellekt kodu dərk edilən, amma adı olmayan gerçəklik vahidlərinə, dörd elementli intellekt kodu isə, həm özü, həm adı dərk edilən gerçəklik vahid- lərinə aid olur. Bizlərdən hər birinin beynində kitab adlı gerçəklik vahidi ilə bağlı təxminən aşağıdakı sxemə uyğun dörd elementli intellekt kodu vardır. ĠO-1 ĠO-2 KĠTAB Dörd elementli intellekt kodu haqqında sözün yaran- masından bəhs edərkən ətraflı şəkildə danışacağıq. O səbəbdən də burada əlavə izahat vermədən sadəcə onu qeyd edək ki, dörd elementli intellekt kodunu əmələ gəti- rən tərkib hissələri bunlardır: 1) gerçəklik vahidinin (GV) ən üzdə olan əlamət və xüsusiyyətlərinə ekvivalent olan gerçəklik elementi (GE), 2) gerçəklik elementinin yadda qalmasını təmin edən 1-ci sıra intellekt obrazı (İO-1), 3) Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|