Anadolu university journal of art & design cilt / volume sayi / number aralik / december 2016 issn: 2146-7692

157
SANAT & TASARIM DERGİSİ
Brise Marine
La chair est triste, hélas! Et j’ai lu tous les livres.
Fuir! Là-bas fuir! Je sens que des oiseaux sont ivres
D’être parmi l’écume inconnue et les cieux!
Rien, ni les vieux jardins reflétés par les yeux
Ne retiendra ce cœur qui dans la mer se trempe
O nuits! Ni la clarté déserte de ma lampe
Sur le vide papier que la blancheur défend
Et ni la jeune femme allaitant son enfant.
Je partirai! Steamer balançant ta mâture,
Lève l’ancre pour une exotique nature!
Un Ennui, désolé par les cruels espoirs,
Croit encore à l’adieu suprême des mouchoirs!
Et, peut-être, les mâts, invitant les orages
Sont-ils de ceux qu’un vent penche sur les naufrages
Perdus, sans mâts, sans mâts, ni fertiles îlots...
Mais, ô mon cœur, entends le chant des matelots!
Deniz Meltemi
Hayır yok tenden artık; hatmedildi kitaplar.
Ah! Bi kaçsam! bilirim, o mest kuşlara diyar,
Bir akl’almaz köpükle göklerin arasında.
Bir şey tutamaz gayrı, gözlerin aynasında
Yanan bahçeler bile, bu deniz kokan gönlü;
Tutamaz ne geceler, ne duran o hüzünlü
Boş kâğıtlar üstüne iğilmiş kandil öyle;
Tutamaz o çocuğunu emziren taze bile,
Gidiyoruz! Kalk, gemi! Yalpanı vur şöyle bir,
Ve sonra al bir günâ âleme doğru demir!
Ümitten onca çekmiş sıkıntı şimdi, dersin,
Hayır duasına mı kanmakta mendillerin?
Belki de bu direkler, fırtınalara davet,
Nâçar bir gün yığılır güverteye... Ne imdat,
Ne görünürde ada ve ne kürek ne yelken;
Ama sen geçme gine gemici türküsünden!
Örnek 2. Stéphane Mallarmé - Brise Marine

---

158
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
7 McCombie Verlaine’in tekli dize hakkındaki beklentisini şöyle açıklar: “Verlaine’in dizenin müzikal niteliği/yönü olarak algı-
ladığı şey tekli mısra [vers impair] tarafından üretilen bir tür engellenmemiş, hafiflikmiş, gibi gözükür. Böylesi zarif, yönsüz bir 
asılı durma etkisini sağlayabilmek şairin başlıca amacı olmalıdır, der. Tek sayıda hece içererek şiirsel örgütlenmenin geleneksel 
yöneylerinden kurtulan dize, her şeyden daha önce, ritmik ve tınısal niteliklerine dikkat çeker. Alışageldik prozodinin bazı 
safraları ve çapaları gevşer; yeni bir semavi alanda ritim ve tını serbestçe yüzerler. Eğer dizedeki sözcüğün semantik/anlamsal 
gücü, sözcüğün ritmi ve tınısının ardına, ikinci sıraya gerilerse, dil/ifade dilbilimsel olmaktan çok müzikal bir olguymuş, gibi 
davranacaktır.”, “What Verlaine perceives as the musical quality of verse seems to be a kind of unhindered weightlessness pro-
duced by the vers impair. Achieving such an exquisite, directionless hanging effect is to be the principal aim of the poet, he says. 
It is through l’impair, which divests verse of the traditional vectors of poetic organization, that verse can draw attention first 
and foremost to its rhythmic and sonorous qualities. Some of the ballast and anchors of regular prosody are loosened; rhythm 
and sound can float in a new ethereal space. If the semantic force of words in verse takes second place to rhythm and sound, 
language is behaving more musically than linguistically (McCombie, 2003: 3)”.
Parnasyen şiirin aksine, tümüyle öznel bir iç dünyanın dışa vurumu olarak görülen bu şiirde 
seçilen sözcükler çağrışımlarla, sembollerle doludur. Örneğin ‘boş kağıtlar’ şiir yazma eylemi-
ni, ‘çocuğunu emziren taze’ aileyi simgeler. İlk dizede aktarılan üzüntü ve çaresizlikten doğan 
uzaklaşma isteği, denizle ilgili sözcüklerle çağrıştırılır. 12 hecelik alexandrin vezni ve 6 + 6 şek-
lindeki gruplama bu şiirde de görülür, ancak kimi dizelerde yer alan ünlemli sözcükler ritmik 
bir asimetri yaratır. Ayrıca sesler arasındaki uyum, uyaklarla sınırlı tutulmamıştır; dize içinde 
sık tekrarlanan sesler arasındaki ritmik ilişki şiirin ritmik dokusunu zenginleştirir ve simetrik, 
monoton bir akışı engeller. Sözgelimi 11. dizenin son iki sözcüğünün (cruels ve espoirs) sesleri 
12. dizenin ilk sözcüğü (croit) ile zengin bir benzeşme ilişkisine girerek ritmik akışın sadece 
uyak sonuyla (espoirs ve mouchoirs) sınırlı kalmasını engeller ve ritmik bir çoğulluk yaratır. 
Mallarmé’nin gençlik döneminden olan bu şiirde sözdizim yapısında henüz açık bir çözülme 
gözükmez.
Parnasyen şiirin ölçüsüz nesnelliği ve maddeciliğiyle karşıtlaşmasının dışında, sembolist şiir 
kendinden önceki akımlardan radikal bir kopuş sonucu ortaya çıkmaz; ama, gelişim süreci için-
de böyle bir noktaya çok yaklaşır. Sembolist şiir bir taraftan gelenekten izler taşır, bir taraftan 
XX. yüzyıl şiirine yönelecek radikal dönüşümler yaratır; geleneksel biçimlerle bağını açıkça ko-
parmamakla birlikte yeni deneyimlere açıktır. Sözgelimi Verlaine, bir taraftan romantik Fransız 
şiirinin alexandrin vezninde şiir yazar, diğer taraftan vers impair (tekli mısra) yani tek sayıda 
heceden oluşan dize konusunda ısrar eder.
7
 Vers impair 6 + 6 şeklinde bölünen alexandrin vez-
ninin aksine kendine has ritmik bir asimetri yaratır ve bundan doğan ivmeyi şiirin merkeze 
taşır. Aşağıdaki şiir (Verlaine, 1962: 326) hem tekli mısra düzeninde yazılmıştır, hem de dizele-
rinde bu düzene övgüler düzer. S. Eyüboğlu çevirisi (çeviri, derleme, 1997: 636) ile birlikte şiirin 
ilk kıtasını aktaralım.

---

159
SANAT & TASARIM DERGİSİ
Art Poétique
De la musique avant toute chose,
Et pour cela préférer l’Impair
Plus vague et plus soluble dans l’air,
Sans rien qui pèse ou qui pose.
Şiir Sanatı
Musiki, her şeyden önce musiki;
Onun için tekli mısradan şaşma.
Kıvrak olur, erir havada sanki;
Ağır aksak söyleyişe yanaşma.
Örnek 3: Paul Verlaine - Art Poétique, ilk kıta
Tekli dize dışında sembolist şiirin yeni tasarım arayışları arasında özgür dize (vers libre), 
uyaksız şiir ve düzyazı şiir (poème en prose) sayılabilir. Bu arayışlar, özellikle Mallarmé’nin ve 
Rimbaud’nun şiirlerinde öne çıkar. Aşağıdaki şiir Rimbaud’nun Illuminations (Esinler) adlı ki-
tabından seçilmiştir (çeviri, 2008: 32). Şiir ne bir sonnet’dir, ne de alexandrin vezninde yazılmış-
tır; kimi noktalarında tekli mısra düzeni gözükse de, üçüncü ve altıncı mısralarda bu düzenin 
aksadığı görülür; şiir özgür dizelerle yazılmıştır. Sözcüklerin seçiminde, temanın nesnel olarak 
aktarılmaya çalışılmadığı ve şiirin çağrışımlar üzerine temellendiği görülür.
Marine
Les chars d’argent et de cuivre —
Les proues d’acier et d’argent —
Battent l’écume, —
Soulèvent les souches des ronces —
Les courants de la lande,
Et les ornières immenses du reflux,
Filent circulairement vers l’est,
Vers les piliers de la forêt,
Vers les fûts de la jetée,
Dont l’angle est heurté par des tourbillons de lumière.

---