Anar İsayev Ramil Rəhimov

 
253 
 
1793-cü il
 
 
Tulon şəhəri ingilis qüvvələrindən azad edildi. 
1793-1794-cü illər
 
Fransada Yakobin diktaturası quruldu. 
1794-cü il,  27 iyul
 
Fransada  9  ermidor    çevrilişi  baş  verdi.  Yakobin  diktaturasına  son  qoyuldu, 
Fransa  burjua  inqilabı başa  çatdı,  Termidorçular hakimiyyətə  gəldi,  hakimiyyət 
yenidən iri burjuaziyanın əlinə keçdi. 
1794-1799-cu illər
 
Fransada termidor (direktoriya) irticası dövrü. 
1795-ci il
 
Fransanın Termidorçu («üçüncü il
»
) konstitusiyası  qəbul olundu. 
1795-1796-cı illər
 
Parisdə Noel Baböfün başçılığı ilə «Bərabərlik uğrunda hərəkat» baş verdi. 
1796-1797-ci illər
 
Napoleon  Bonapart    İtaliyaya  yürüş  etdi.  Lodi  döyüşündə    İtaliyadakı  Avstriya 
qoşunları darmadağın edildi  və  İtaliya  tabe  edildi.  Belçika Fransanın tabeliyinə 
keçdi.  
1798-ci il
 
Napaleon  Misirə  hərbi  yürüş  etdi.  İsgəndəriyyə  və  Qahirə  şəhərləri  Napaleon 
tərəfindən tutuldu. 
1799-cu il
 
İngilis admiralı Nelson Abukir döyüşündə fransız donanmasını məğlub etdi. 
1799-cu il,  9 noyabr
 
Fransada  18  brümer  çevrilişi  baş  verdi.  Fransada  iri  burjuaziyanın  hərbi 
diktaturası  yaradıldı,  Fransa  tarixində  yeni  dövr  –  Napaleon  Bonapartın  hərbi 
burjua diktaturası dövrü başlandı. 
1799-1804-cü illər
 
 
Fransada Konsulluq dövrü. 
1799-cu il,  24 dekabr
 
Fransanın plebissit yolu ilə növbəti konstitusiyası qəbul edildi. 
1801-ci il
 
Napalion Banapart ilə Roma papası  VII Piy arasında konkordat (saziş) bağlandı. 
*** 
1613-cü il
 
Zemstvo  yığıncağında  Mixail  Romanov  çar  seçildi.
 
Rusiyada  Romanovlar 
sülaləsinin (1613-1917)  hakimiyyəti başladı. 
1649-cu il
 
Aleksey  Mixayıloviç  tərəfindən    Rusiyanın  yeni  qanular  külliyyatı  (
«
Məclis 
Qanunnaməsi
»
) qəbul edildi. 
XVII  əsrin ortaları
 
Ukrayına  və  Belarusiyada  Polşa  və  Litva  hökmüranlığına  qarşı  azadlıq 
mübarizəsi baş verdi. 
1667-ci il
 
Rusiyada 
«
Yeni ticarət nizamnaməsi
»
 qəbul olundu. 
1667-ci il
 
 
Solsahil Ukraynası və Kiyev Rusiyaya birləşdirildi.  
1677-1681-ci illər
 
Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında müharibə baş verdi. 
1681-ci il
 
Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında Baxçasaray sülhü imzalandı
.
 
1682-ci il
 
I Pyotr  çar elan olundu. 
XVII əsr
 
 
Moskva Silah palatası yaradıldı. 
XVII əsrin ikinci yarısı
 
Vahid ümumrusiya bazarı  yaranmağa başladı. 
1689-cu il
 
Rusiya ilə  Çin arasında Nerçinsk müqaviləsi imzalandı. 
1700-1721-ci illər 
Rusiya ilə İsveç arasında  Şimal müharibəsi baş verdi.
 
1711-ci il
 
Rusiyada 
Boyar duması ləğv edildi və  Senat  yaradıldı
. 
1721-ci il
 
Rusiya ilə İsveç arasında Niştadt sülhü imzalandı. 
1721-ci il
 
 
I Pyotr imperator titulunu qəbul etdi və Rusiyanın ilk imperatoru oldu. 
1762-ci il
 
Rusiyada saray çevrilişi baş verdi. II Yekaterina  Rusiya taxt-tacına sahib oldu. 
1768-1774-cü illər
 
Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında müharibə baş verdi
. 
1783-cü il
 
Rusiya ilə Gürcüstan arasında Georgiyevsk müqaviləsi imzalandı. 
1783-cü il
 
 
Krım xanlığı 
«
Tavrida
»
 adı ilə Rusiyaya ilhaq edildi.  

---

 
254 
 
1787-1791-ci illər
 
Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında müharibə baş verdi
.
 
1791-ci il
 
Osmanlı imperiyası  ilə Rusiya arasında Yassı sülhü imzalandı. 
1795-ci il
 
 
Ağa Məhəmməd xan Qacar Şərqi Gürcüstana  yürüşü edərək Tiflisi tutdu. 
1796-cı il
 
Rusiya  Valerian  Zubovun  başçılığı  ilə  Cənubi  Qafqaza  və  Azərbaycana  yürüş 
etdi.
 
*** 
XVII əsrin əvvəlləri
 
 
Meksikada, La-Pasda teatr binasının açılışı oldu. 
XVII əsrin əvvəlləri
 
 
ABŞ-da Harvard Universiteti yaradıldı. 
XVII əsrin birinci yarısı
  
Peruda yeni şəhərlər salındı. Kusko və Limada ispan üslubunda kilsələr tikildi. 
XVII əsr
 
Görkəmli  hindu  memarı  T.Tuypi-Tupak  tərəfindən    Limada    teatr  binası  inşa 
edildi. 
XVII əsr
 
 
 
A.Radişşev tərəfindən «Peterburqdan Moskvaya səyahət» əsəri yazıldı. 
1670-ci il
 
Mexikoda ilk kütləvi teatr tamaşası göstərildi. 
XVII-XVIII əsrlər
 
Meksikada Barokko üslubunda Milli saray inşa edildi. 
XVII-XVIII əsrlər
 
İngilis  alimi  İ.Nyuton  dünya  cazibə  qanununu  kəşf  etdi  və  alman  alimi 
Q.Leybnitslə birlikdə ali riyaziyyatın əsasını qoydu. 
XVII-XVIII əsrlər
 
 
Romada barokko üslubunda Müqəddəs Pyotr kilsəsi inşa edildi. 
XVIII əsrin əvvəlləri
  
 
Rus coğrafiyaçıları Kuril adalarını və Alyaska yarımadasını kəşf etdilər. 
XVIII əsrin əvvəlləri
 
 
Moskvada naviqasiya, artilleriya, mühəndislik və tibb məktəbləri açıldı. 
XVIII əsr
 
 
Meksikada Potosi kilsəsi
 inşa olundu. 
XVIII əsr
 
 
Jak Lui David «Marat» və «Brut» rəsm əsərlərini yaratı. 
XVIII əsr
 
 
Niderland alimi A.Levenhuk linza ixtira etdi. 
XVIII əsr
 
 
Tanınmış musiqiçi V.Motsart  «Don Juan», «Fiqaronun toyu» operalarını yazdı. 
XVIII əsr
 
 
 
N.Karamzin tərəfindən Rusiyanın çoxcildli tarixi yazıldı. 
XVIII əsr
 
V.Bajenov  tərəfindən  Moskvada
  Paşkovun  evi,  M.Kazakov  tərəfindən  Moskva 
Universitetinin köhnə binası  və Kremldəki senat inşa edildi.
 
XVIII əsr
 
 
Moskvada Lefort sarayı  və Peterburqda  Petropavlovski kilsəsi inşa olundu.
 
1702-ci il
 
 
 
Moskva teatrı açıldı. 
1715-ci il
 
 
 
Rusiyada Peterburq Dəniz Akademiyası yaradıldı. 
1725-ci il
 
 
 
Peterburq Elmlər Akademiyası fəaliyyətə başladı. 
1727-ci il
 
Şimali  Amerikada  görkəmli  siyasi  və  elm  xadim  B.Franklin    tərəfindən 
Filadelfiyada elm həvəskarları klubu yaratdı. 
1751-ci il
 
 
ABŞ-da teatr yaradıldı. 
1755-ci il
 
 
 
M.Y.Lomonosovun ideyası əsasənda Moskva Universitetinin əsası qoyuldu. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
255 
 
M Ü N D Ə R I C A T 
 
Giriş......................................................................................................................................................................3 
QƏDİM DÖVR 
İbtidai icma quruluşu.............................................................................................................................................5 
Qədim Misir..........................................................................................................................................................8 
Qədim Mesopotamiya............................................................................................................. .............................12 
Qədim Babil dövləti..............................................................................................................................................13 
Qədim Finikiya.....................................................................................................................................................15 
Qədim Assuriya....................................................................................................................................................17 
Midiya dövləti......................................................................................................................................................18 
Əhəmənilər dövləti...............................................................................................................................................20 
Parfiya dövləti......................................................................................................................................................21 
Qədim Türklər......................................................................................................................................................22 
 İskit dövlətləri.....................................................................................................................................................22 
Böyük Hun dövləti...............................................................................................................................................24 
Qədim Çin.................................................................................................................................. ..........................26 
Hindistan..............................................................................................................................................................28 
Qədim Yunanıstan............................................................................................................... .................................31 
Makedoniya imperiyası........................................................................................................................................41  
Qədim Roma........................................................................................................................................................44  
ORTA ƏSRLƏR DÖVRÜ 
Qərbi Hun imperatorluğu....................................................................................................................................59 
Ağ Hun imperatorluğu........................................................................................................................................62 
I Göytürk xaqanlığı....................................................................................................................................... ......64 
II Göytürk xaqanlığı...........................................................................................................................................66 
Uyğur xaqanlığı...................................................................................................................................................67 
Oğuz dövləti........................................................................................................................................................69 
Avar xaqanlığı.....................................................................................................................................................70 
Bulqar dövləti......................................................................................................................................................71 
Xəzər xaqanlığı.....................................................................................................................................................73 
Çin........................................................................................................................................................................74 
Sasanilər imperiyası...............................................................................................................................................77 
Qafqaz xalqları......................................................................................................................................................79 
Ərəblər. Ərəb Xilafəti...........................................................................................................................................80 
Azərbaycanda və Mərkəzi Asiyada yeni dövlətlərin yaranması...........................................................................83 
Böyük Səlcuq dövləti............................................................................................................................................86 
Hindistan................................................................................................................................................................89 
Qızıl Ordu dövləti..................................................................................................................................................95 
Hülakülər dövləti  .................................................................................................................................................96 
Osmanlı imperatorluğu..........................................................................................................................................97 
Teymurilər imperiyası........................................................................................................................................100 

---

 
256 
 
Türk və Şərq xalqlarının mədəniyyəti.................................................................................................................104 
Frank dövləti.......................................................................................................................................................109 
Bizans imperiyası................................................................................................................................................114 
Slavyanlar. Rusiya..............................................................................................................................................116 
Orta əsr şəhərləri. Sənətkarlıq və ticarət..............................................................................................................118 
Xristian kilsəsi XI-XIII əsrlərdə..........................................................................................................................120 
Səlibçilərin Şərqə işğalçı yürüşləri......................................................................................................................122 
İspaniya................................................................................................................................................. ..............125 
İtaliya...................................................................................................................................................................127 
Fransa.......................................................................................................................................................... ........129 
İngiltərə................................................................................................................................................................133 
Almaniyada reformasiya və kəndli müharibəsi...................................................................................................137 
Hollandiya Burjua inqilabı............................................................................................................................ ......141 
XIV-XVI əsrlərdə Qərbi Avropada texniki kəşflər və ixtiralar...........................................................................142 
Amerika xalqları böyük coğrafi kəşflər ərəfəsində............................................................................................145 
Böyük coğrafi kəşflər və müstəmləkə işğallarının başlanması...........................................................................146 
Avropa və Amerika xalqlarının mədəniyyəti......................................................................................................150 
YENİ DÖVR 
Səfəvilər imperiyası.............................................................................................................................................154 
Nadir Şah Əfşar İmperiyası................................................................................................................................155 
Qacarlar imperiyası.............................................................................................................................................156 
Böyük Moğol imperiyasının parçalanması..........................................................................................................158 
Çin.................................................................................................................................................... ...................160 
Yaponiya....................................................................................................................................................... .......163 
Osmanlı imperiyası..............................................................................................................................................166 
Mərkəzi Asiya xalqları. Volqaboyu, Ural və Sibir türkləri.................................................................................172 
Qafqaz xalqları XVII-XVIII əsrlərdə..................................................................................................................175 
Türk və Şərq xalqlarının mədəniyyəti.................................................................................................................178 
İngiltərə...............................................................................................................................................................181 
Amerika Birləşmiş Ştatları..................................................................................................................................191 
Fransa..................................................................................................................................................................200 
Rusiya..................................................................................................................................................................210 
Avropa və Amerika xalqlarının mədəniyyəti......................................................................................................215 
TERMİNLƏR.................................................................................................................... ................................ 221 
XRONOLOGİYA.................................................................................................................. .............................232