Andijon mashinasozlik instituti iqtisodiyot fakulteti

-jadval.
Buloqboshi tumani kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini rivojlanishining asosiy ko`rsatkichlari tahlili

№	Ko`rsatkichlar nomi	O`lchov birligi	Yillar			2022 y - 2021 y nisbatan farqi		2022 y-2020 y nisbatan farqi
			2020 y	2021 y	2022 y	(+ ; -)	(%)		(+;-)	(%)
1	Ro`yxatdan o`tgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlar soni	Dona	1008	932	1043	111	111,9		35	103,5
2	Fermer xo`jaliklari	Dona	440	440	441	1	100,2		1	100,2
3	Yakka tartibdagi tadbirkorlar	Dona	3301	3187	3239	52	101,6		-62	98,1
4	Faoliyat ko`rsatayotgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari soni	Dona	797	769	925	156	120,3		128	116,1
5	Faoliyat ko`rsatayotganlarining jamidagi ulushi	%	79,1	82,5	88,7	6,2			9,6
6	Tugutilgan kichik biznes va XT sub’yektlari	Dona	51	157	96	-61	61,1		45	188,2
7	Yangi tashkil etilgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari soni	Dona	127	81	194	113	2,4 bar		67	152,8
8	Kichik biznesda va XT band bo`lganlar soni	Kishi	65843	66214	67784	1570	102,4		1941	102,9
9	Kichik biznes sub’yektlari band bo`lganlarning jami iktisodiyotda band bo`lganlardagi ulushi	%	86,7	85,4	85,5	0,1	-		-1,2	-
10	Yaratilagan yangi ish o`rinlari	Kishi	3684	3710	3765	55	101,5		81	102,2
11	Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarining yalpi xududdiy maxsulotdagi ulushi	%	61,2	61,8	62,1	0,3	-		0,9	-

Manba: Buloqboshi tuman xokimligi iqtisodiyot bo`limi 2020-2022 yillar ma’lumotlari.
2022-yil xolatiga tumanda ro`yxatdan o`tgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari soni 1043 tani tashkil etgan bo`lib, bu o`tgan 2021 yilga nisbatan 111 taga oshgan va 111,9 foizni tashkil etgan, 2020 yilga nisbatan esa 35 taga ko`payib 103,5 foizga to`g`ri kelgan.
2022-yil davomida mavjud kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarining 925 tasi faoliyat ko`rsatgan bo`lib, bu o`tgan 2021 yilga nisbatan 156 taga ko`p bo`lgan va 120,3 foizni tashkil etgan, 2020 yilga nisbatan esa 128 taga ortib 116,1 foizga to`g`ri kelgan.
2022-yilda faoliyat ko`rsatgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari jami ro`yxatdan o`tgan sub’yetlar sonidagi ulushi 88,7 foizini tashkil etgan bu esa 2021 yilga nisbatan 6,2 darajaga, 2020 yilga nisbatan esa 9.6 darajaga ortgan.
2022-yil davomida tuman bo`yicha 96 ta kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari faoliyatlari to`xtatilgan, yani tugatilgan. Tugatilgan tadbirkorlik sub’yektlarining soni 2021 yilga nisbatan 61 taga kamayib, 61 foizni tashkil qilgan bo`lsa, 2020 yilga nisbatan esa 45 taga oshgan va 188,2 foizni tashkil etgan. Bu xolat 2021 yilga nisbatan yaxshi ko`rinish xosil qilgan bo`lsa ya’ni tugtilganlar soni qisqargan bo`lsada, 2020 yilga nisbatan oshgan bu esa tumandagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini faoliyatlarini tugatishga sabab bo`layotgan omillarni o`rganishni, ular oldidagi muammo va to`siqlarni bartaraf etishga qaratilgan choralar majmuini ishlab chiqishni talab etadi.
O`z navbatida 2022 yil davomida Buloqboshi tumanida 194 ta yangi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari tashkil etilgan, ularning soni 2021 yilga nisbatan 113 taga yoki 2,4 barovarga oshgan, 2020 yilga nisbatan esa 67 taga ko`paygan va 152,8 foizga to`g`ri kelgan. Ushbu xolat tumanda yangi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini tashkil etish xolatini ijobiy ko`rinishda ekanligini namoyon etadi.
2022 yil xolatiga kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari tarkibida 67784 nafar kishi band bo`lgan bo`lib, bu tuman bo`yicha jami bandlarning 85,5 foizini tashkil etadi. 2022 yilda ushbu sub’yektlarda band bo`lganlar soni 2021 yilda band bo`lganlarga nisbatan 1570 taga oshgan va 102,4 foizni tashkil etgan, 2020 yilga nisbatan esa 1941 taga ko`payib 102,9 foizga to`g`ri kelgan. Bu xolat kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarida band bo`lganlar sonini so`ngi yillarda oshayotganligini namoyon qiladi. Shunday bo`lsada 2022 yilda ushbu sub’yektlarda band bo`lganlar jami tumanda band bo`lganlar sonidagi ulushi 2021 yilga nisbatan atigi 0.1 darajaga oshgan, 2020 yilga nisbatan esa 1,2 darajaga tushgan. Buning asosiy sababi sifatida so`ngi yillarda tuman aholisi soni va undagi mehnatga layoqatli aholini oshganligi hisoblanadi.
Ushbu xolatni ijobiy xal etishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari tomonidan bir muncha ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda, 2022 yilda ular tomonidan 3765 yangi ish o`rinlari yaratilgan, bu esa 2021 yilda yaratilgan ish o`rinlariga nisbatan 55 taga, 2020 yilga nisbatan esa 81 taga ko`p bo`lib, mos xolda 101,5 va 102,2 foizlarni tashkil etgan.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlarining yalpi xududdiy maxsulotdagi ulushi 2022 yilda 62,1 foizni tashkil etgan bo`lib, o`tgan 2021 yilga nisbatan 0,3 darajaga va 2020 yilga nisbatan 0,9 darajaga oshgan. Bu esa tuman tadbirkorlik sub’yektlarini o`ziga xos rivojlanish darajasida ekanligini namoyon qiladi.
Yuqorida tumandagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’yektlari faoliyatlariga oid ma’lumotlarni taxlil qildik, ushub sub’yektlar tarkibiga fermer xo`jaliklari va yakka tartibdagi tadbirkorlarni kiritilmaganligini aytish maqsadga muvofiq. 2022 yil davomida tumanda 441 ta fermer xo`jaligi faoliyat ko`rsatgan, ularning soni o`tgan yillarga nisbatan 1 taga oshgan.
Tadqiqotimizning asosiy ob’yekti bo`lgan tumandagi yakka tartibdagi tadbirkorlar soni 2022 yilda 3239 tani tashkil etgan bo`lib, bu 2021 yilga nisbatan 52 taga oshgan va 101,6 foizni tashkil qilgan, 2020 yilga nisbatan esa 62 taga kamayib 98,1 foizga to`g`ri kelgan. Bundan ko`rinib turibdiki tumandag yakka tartibdagi tadbirkorlar soni so`ngi yillarda turlicha ko`rinish xosil qilgan.
Tumandagi yakka tartibdagi tadbirkorlar turli sohalarda faoliyat yuritgan bo`lib, tuman iqtisodiyotining barcha sohalarini qamrab olgan.