Ankara 2015 T. C. MİLLÎ EĞİTİm bakanliği açik öĞretim okullari

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
82
A.BLOKLARIN KURULUŞU
1.Doğu Bloku’nun Kuruluşu
SSCB, II. Dünya Savaşı’nda Alman-
ları durduran ve ilk kez yenilgiye uğratan 
devlet olmuştu. 1944 yazından itibaren 
Almanları topraklarından çıkarmayı ba-
şardı ve batıya doğru işgal hareketleri-
ni sürdürdü. Batılı devletler savaşın bir 
an önce bitmesini istediği için SSCB’nin 
Almanya’ya karşı savaştan çekilmesin-
den endişe duydu ve bu işgallere karşı 
çıkmadı. 
SSCB orduları Doğu Avrupa’da iler-
leyerek bu topraklardaki Alman işgalini 
son erdirdiler. SSCB, bu böl gelerde savaş öncesinde Moskova’ya sığınan komünist 
parti liderlerinin ülkelerine geri dönmelerine imkân sağladı. SSCB ordularının kur-
tarıcı olarak görüldüğü bu bölgelerde kalması, komünist partiler için büyük bir da-
yanak oldu. SSCB bir taraftan Orta Doğu’ya girmeye çalışırken bir yandan da Avru-
pa’daki durumunu sağlamlaştırmak için, işgal altında tuttuğu ülkelerde komünist 
rejimler kurdu. Böylece uydu devletler oluşturarak Doğu Bloku’nun oluşmasına ze-
min hazırladı.
Harita 03.01: Berlin Şehrinin Müttefik Devletler Tarafından İşgal Bölgelerine 
Ayrılması
Resim 03.01: Soğuk Savaş Döneminde Füze 
Teknolojisi Bir Yarış Hâlini Aldı.

---

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
83
Savaştan yenik çıkan Almanya, savaş sonunda dört işgal bölgesine ayrılmıştı. 
Barış antlaşmaları imzalandıktan sonra Batılılar, Almanya’nın işgal statüsünün sona 
erdirilerek bütünlüğünün tekrar sağlanabileceğini düşünüyordu. Birleşmeye giden 
yolu açmak için İngiltere, Fransa ve ABD işgalleri altındaki bölgeleri birleştirdiler. Bu 
gelişme üzerine SSCB, Batılıları Berlin’den atmaya çalıştı. Şehri, elektrik ve yiyecek-
ten yoksun bıraktı.
Batılı devletler hava 
köprüsü kurarak şehre ay-
larca erzak ve yiyecek taşıdı. 
Ablukadan istediği sonucu 
alamayan SSCB, ablukayı 
kaldırdı.
 Sonunda 23 Mayıs 
1949’da Federal Alman 
Anayasası ilan edilerek Batı 
Almanya’da resmî adı ile Fe-
deral Alman Cumhuriyeti 
kuruldu. 
Federal Alman Cum-
huriyeti’nin kurulmasına 
karşılık, SSCB de kendi iş-
gal bölgelerinde Ekim 1949’da Demokratik Alman Cumhuriyeti’ni kurdu. 
Federal Alman 
Cumhuryetiyeti Ba-
tı’nın desteğiyle hız-
lı bir gelişme gös-
terdi. Bu gelişme 
Demokratik Alman 
Cu m h u r i ye t i ’n d e 
ya-şayanların ilgisi-
ni çekmeye başladı. 
Bunun üzerine De-
mokratik Almanya 
tarafından Federal 
Almanya’ya geçişler 
yasaklandı. Bu itibar 
kaybını önlemek 
için Sovyetler batı-
ya kaçışları önlemek 
için Berlin Duvarı’nı örmeye başladı.
Resim 03.02: Berlin’e Yardım Malzemesi Taşıyan Uçaklardan 
Biri
Resim 03.03: Berlin Duvarı, Şehri ve İnsanları İkiye Ayırmıştır. 

---

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
84
a.Doğu Bloku İçindeki Diğer Gelişmeler
Komünist rejimlerin kurulması Doğu Bloku içinde genellikle SSCB’nin etkisi 
ile gerçekleşirken Yugoslavya ve Arnavutluk’ta bu rejimler farklı şekillerde iktidara 
geldi. Her iki ülke savaş sırasında Alman işgaline uğrayınca bu ülkelerin komünist 
partileri hemen direniş kuvvetleri oluşturmuşlar ve savaş boyunca Almanlara karşı 
çarpışarak ülkelerinin kontrolünü ellerine almışlardır. Bu gelişmelerde SSCB’  nin hiç-
bir yardımı ve tesiri olmamıştı. Bu nedenle Yugoslavya ve Arnavutluk, Moskova’ya 
karşı bundan sonra daha bağımsız bir tutum izlemişler ve Moskova’nın etkisinde 
kalmamışlardır.
Çin’de komünist yönetimin kurulması iç savaşlar sonucunda gerçekleşmiştir. 
Savaş sırasında Japon saldırılarına karşı beraber mücadele eden Çinli komünistler 
ve Millîyetçiler, savaştan sonra birbirleriyle iktidar mücadelesine girdiler. Sovyet 
Rusya’dan yardım alan komünistler, Millîyetçileri yenilgiye uğrattılar. Mao Zedong, 1 
Temmuz 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti. 
Kore, 1945’te Yalta Konferansı’nda alınan kararla iki işgal bölgesine ayrılmıştı. 
Rusya Kuzey Kore’yi; ABD ise Güney Kore’yi işgal edecekti. Potsdam Konferansı’nda 
38. enlem, iki bölgeyi ayıran sınır kabul edildi. ABD, 10 Mayıs 1948 ‘de Güney Kore’de 
seçimler düzenledi ve bunun sonucunda Güney Kore Cumhuriyeti kuruldu. SSCB 
de Kuzey Kore’de 1948 Ağustosunda bir seçim düzenledi ve onlar da kuzeyde, 9 
Eylül 1948’de Kore Halk Cumhuriyeti’ni kurdular. Böylece SSCB kontrolünde Kuzey 
Kore’de komünist yönetim kurulmuş oldu. 
 Mao Zedong’un Çin 
Halk Cumhuriyeti’ni kurduğu 
1959 yılında Küba’da da Fidel 
Castro, Batista diktatörlüğü-
nü yıkarak kendi hükümetini 
kurmuştu. ABD’nin Castro’yu 
iktidardan uzaklaştırmak iste-
mesi ve muhalifleri destekle-
mesi ilişkilerin bozulmasına ve 
Küba’nın SSCB’ye yaklaşması-
na neden oldu. Bu gelişmeler-
den sonra Castro, Küba’da sos-
yalist bir yönetim kurdu.
b. Sovyet Modeline Göre Ekonomik ve Sosyal  Düzenin Kurulması
SSCB’nin Avrupa’da egemenlik kurmaya başlaması, ABD’yi tedbir almaya sevk 
etti. Amerika bu nedenle 1947 Mart’ında Truman Doktrini’ni ve 1947 Haziranında da 
Resim 03.04: Küba Lideri Fidel Castro

---

ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1
85
Marshall planını uygulamaya koydu. Truman doktrini, Amerika’nın Sovyet tehdidine 
maruz kalan ülkeleri destekleme, Marshall planı da hür Avrupa’yı ekonomik bakım-
dan kalkındırma ve güçlendirme amacını taşıyordu. 
Amerika’nın bu yeni tutumu SSCB’yi telaşlanırdı. SSCB, uydu ülkelerle Mosko-
va arasındaki bağları daha da güçlendirmek ve aynı zamanda da uluslararası ideo-
lojik faaliyetleri bir merkezden idare etmek için yeni tedbirlere başvurmaya karar 
verdi. Bu amaçla 1947 Eylül ayında Sovyet Rusya, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya, 
Macaristan, Polonya, Çekoslovakya, Fransa ve İtalya komünist partilerinin liderleri 
Polonya’da toplandı. Yayımladıkları bildiride 5 Ekim’de Cominformun (Kominform)  
kurulduğunu ilan ettiler.  
25 Ocak 1949’da komünist ülkeler arasında ekonomik iş birliği ve dayanışma-
yı hızlandırmak ve aralarında eşgüdüm sağlamak amacıyla COMECON kuruldu.  Bu 
teşkilatta kurucu üye olarak SSCB, Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Polonya ve 
Çekoslovakya gibi ülkeler yer almaktaydı. Kuruluşa daha sonra Arnavutluk, Demok-
ratik Almanya, Moğolistan ve Küba da katıldı. 
1949’da kurulan NATO’nun askerî etkinliklerini artırması üzerine Doğu Bloku 
ülkeleri arasında kolektif savunma ve iş birliği amacıyla 14 Mayıs 1955’te Varşova 
Paktı kuruldu. Paktın kurulmasına ilk imza atan ülkeler Arnavutluk, Romanya, SSCB, 
Demokratik Almanya, Bulgaristan, Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan’ dı.
c. Sosyalist Blokta Sarsıntılar
1924’ten beri SSCB’yi yöneten Stalin, 5 Mart 1953’te Moskova’da öldü. Daha 
Stalin ölmeden önce baş gösteren siyasi çatışmalar ve onun ölümüyle ortaya çıkan 
iktidar mücadelesi bloktaki sarsıntıları iyice artırdı. SSCB’nin hâkimiyet politikasına 
karşı, gerek rejim ortaklığı olan devletlerde gerekse uydu devletlerde tepkiler orta-
ya çıktı. Blok içindeki bu sarsıntılar SSCB’nin dış politikasını da etkiledi. 
II. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin tekrar kendi kabuğuna çekileceğini ve 
meydanın kendisine kalacağına inanan Moskova, ABD’nin tam tersi bir tutum be-
nimsemesinden telaşlandı. Uydu ülkelerle Moskova arasındaki bağları daha da 
güçlendirmek, uluslararası komünist hareket ve faaliyetleri bir merkezden idare 
etmek için birtakım adımlar attı. Komünist parti liderleri 1947 yılında Polonya’nın 
Wilcza Gora şehrinde bir araya gelerek  Kominformun ( Komünist Enformasyon Bü-
rosu) kurulduğunu ilan ettiler.
E
BİLGİ NOTU

---