Ankara 2015 T. C. MİLLÎ EĞİTİm bakanliği açik öĞretim okullari
Yüklə 49,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Grafik 02.01: II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye Ekonomisi
ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 69 Millî Korunma Kanunu uygulamada daha çok dar gelirlilerin aleyhine işlemişti. Tüm tedbirlere karşın pahalılığın önü alınamamış, yer yer yiyecek ve giyecek sıkın- tıları doğmuştu. Hükümet yiyecek sıkıntısını giderecek önlemleri almak ve dağıtımı düzenlemek için 1941 Şubatında Ticaret Bakanlığına bağlı bir İaşe Müsteşarlığı kur- du. 1941-1942 ürünü tahıla, Toprak Mahsulleri Ofisince el konulması ve ekmek yapı- mında yalnızca buğday kullanılması kararlaştırıldı. Arkasından da pasta ve benzeri unlu maddelerin yapımı yasaklandı (24 Kasım 1941).Bu da yeterli olmayınca 13 Ocak 1942’de büyük kentlerde ekmeğin karne ile dağıtılması kararlaştırıldı. Savaş döneminin en yüksek enflasyonu bu dönemde yaşandı. Bu yıllarda Türkiye’nin savaşa girme ihtimalinin artması üzerine savunma giderlerine ayrılan pay yeterli görülmedi. Aşırı kazanç ve yüksek enflasyon da dikkate alınarak Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi olmak üzere iki olağanüstü vergi uygulaması getirildi. Varlık Vergisi Kanunu, 11 Kasım 1942’de kabul edildi. Belli komisyonların be- lirlediği miktarlara göre, önceliği ticaret ve sanayi ile uğraşan kentliler olmak üzere, çiftçi, esnaf ve ücretlilerden alındı. Yasaya göre Varlık Vergisi’ni ödeme süresi içinde borçlarını ödeyemeyenlerin mallarına el konulması kararlaştırıldı. Bu yolla da öngö- rülen miktar sağlanamazsa yükümlülerin bedenen çalıştırılmaları uygun görüldü. Çalıştırma yeri olarak da Erzurum’un Aşkale istasyonu seçilmişti. Varlık Vergisi uygu- laması 15 Mart 1944’te kaldırıldı. II. Dünya Savaşı sürerken Millî Korunma Kanunu ile alınan önlemlere, uygula- nan fiyat belirlemelerine karşın, gerek halkın gerekse ordunun beslenme sorunu çö- zülememişti. Bu yüzden 18 milyonu aşan nüfusun toprak ürünlerine dayalı yiyecek ihtiyacını karşılayabilmek için, bu ürünlerin doğrudan doğruya üreticiden alınması gerekli görülmüştü. Ürünler daha tarlada iken belirlenecek ve o belirlenen oranda aynî olarak alınacaktı. Saracoğlu hükümeti bu amaçla hazırladığı yasa tasarısını 1943 baharında TBMM’ye sunmuştu. Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu denilen tasarının gerekçesin- de ‘’ekonomik zorlukların toplumda dengeli bir biçimde paylaştırılabilmesi için, ma- liyet fiyatlarının birkaç misli derecesinde artan toprak ürünlerinden vergi alınmasını gerekli kıldığı ‘’ belirtilmişti. Vergi, ürünlerin olgunlaşması döneminde sahibinden alınacaktı. Ancak kimi usulsüzlüklerin, yolsuzlukların önü alınamamıştı. Bu yüzden savaş sona erer ermez 23 Ocak 1946’da bu uygulamaya son verilmiş, yasa yürürlük- ten kaldırılmıştır. Türkiye’de yaşanan ekonomik sıkıntılar sonucunda 1940 ve 1945 yıllarında nüfus artışında azalma gö rüldü. 2. beş yıllık sanayi planı uygulanamadı. Savaş bitti- ğinde Türkiye ekonomisi 1934’te bulunduğu gelişme düzeyinin altına düştü. ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 70 Bu dönemde 1942 yılı hariç millî gelirde sanayi ve tarımsal üretim sürekli olarak düşüş gösterdi. Yıllık sanayi üretimi 1940-1945 döneminde ortalama % 5.6, tarımsal gelir %7.2 millî gelir ise %6.3 geriledi. Devlet sanayisindeki daralma, özel sanayiye göre daha az olmuştur. Bu dönemde savaş şartlarına rağmen devlet harcamalarının bir kısmı eğitim ve kültüre ayrıldı. Örneğin 1939-1945 döneminde eğitime ayrılan yatırımlar cumhuriyetin ilanından, savaşın çıktığı yıla kadar yapılmış olan toplam yatırımdan daha fazla oldu. Bir yandan ilkokul yapımına hız verirken diğer taraftan 1940’ta çıkarılan bir kanunla köylülerin kendi yörelerinde ve pratik bilgilerle eğitil- mesini öngören köy enstitüleri kuruldu. Böylece mesleki ve teknik okul sayısı savaş boyunca üç katına, bu okullardaki öğrenci sayısı ise aynı dönemde dört katından fazlaya çıktı. Basın yayın organlarıyla beraber okuryazar oranının artması, dünyada- ki siyasi, edebî ve sanatsal gelişmelerin yakından takip edilmesine ortam hazırladı. Savaş yıllarında insanların siyasi gelişmeleri takip etme isteğinden dolayı, rad- yo sevilip yaygınlaştı. Ankara Radyosunun yanı sıra, İstanbul Radyosu deneme ya- yınlarından sonra 1943’te sürekli yayına geçti. Grafik 02.01: II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye Ekonomisi ÇAĞDAŞ TÜRK VE DÜNYA TARİHİ 1 71 NELER ÖĞRENDİK? • I. Dünya Savaşı sonunda yapılan antlaşma ve düzenlemelerin II. Dünya Savaşı’na etkilerini, • Savaş öncesinde Almanya, İtalya ve Japonya’nın yayılmacı bir politika takip etmelerini, • Milletler Cemiyetinin gelişmeler karşısında yetersiz kalmasını, • Mihver ve müttefik devletler grubunun ortaya çıkışını, • Almanya’da Hitler’in iktidara geliş sürecini, Versay Antlaşması’nın yaptırımlarından kurtulma aşamalarını, Avusturya’yı ilhak etmesini, • Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesiyle II. Dünya Savaşı’nın başlamasını, • Almanya’nın kısa sürede Avrupa’nın büyük bir bölümünü ele geçirmesini ve Fransa’yı işgal etmesini, • Hitler’in yoğun hava saldırılarına rağmen İngiltere’yi yenememesi üzerine SSCB topraklarını işgal etmek istemesini, • Sovyetlerin, Alman ilerleyişini durdurmalarını ve bunun II. Dünya Savaşı’ndaki yerini, • II. Dünya Savaşı’nda Kuzey Afrika’daki gelişmeleri, • ABD’nin savaş sırasında takip ettiği politikayı, ABD’nin II. Dünya Savaşı’na girmesinin nedenlerini, • Pasifik üzerinde Japon – ABD savaşlarını, • II. Dünya Savaşı’nın sona ermesini, • II. Dünya Savaşı’nın dünya üzerindeki siyasi, ekonomik ve toplumsal sonuçlarını, • II. Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’nin takip ettiği dış politikanın özelliklerini, • Mihver ve müttefik devletlerin Türkiye’yi kendi yanlarında savaşa sokmak istemelerini, • II. Dünya Savaşı’nın Türkiye’de meydana getirdiği ekonomik, toplumsal ve kültürel sonuçlarını öğrendik. Yüklə 49,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|