Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 İKİNCİ BÖLÜM BOŞANMA SEBEBİ OLARAK EVLİLK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI I. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI A. Genel Olarak “Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, davacının kusuru daha ağır ise, davalının açılan davaya itiraz hakkı vardır. Bununla beraber bu itiraz, hakkın kötüye kullanılması niteliğinde ise ve evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmamışsa boşanmaya karar verilebilir. Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz. Boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi halinde, her ne sebeple olursa olsun ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verilir.” 48 4.5.1988 tarihli 3444 sayılı kanunla değişik 765 sayılı TMK’nin 134. maddesi hükmü, 4721 sayılı TMK’nin 166. maddesiyle aynen korunmuştur. 201 Önceden belirlenmesi mümkün olmayan bir olayın kanunun deyişi ile evlilik birliğini temelinden sarstığı ve bu sebeple eşlerden artık ortak hayata devam etmeleri beklenilemediği durumlarda boşanmanın genel sebebi gündeme gelir. TMK Md. 166’da üç tür genel boşanma sebebinin düzenlendiği görülür. Bunlardan ilki Md. 166/1, 2’de düzenlenen dar anlamda evlilik birliğinin temelinden sarsılması iken diğerleri Md. 166/3’te eşlerin birlikte dava açmaları ya da birinin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi ile Md. 166/4’te açılmış olan bir boşanma davasının reddinden sonra eşlerin kanunda öngörülen süreyi ortak hayatı yeniden kurmadan geçirmeleri yani evlilik birliğinin fiilen kurulamamasıdır. Öğretide, evlilik birliğinin temelinden sarsılmasının genel boşanma nedeni olduğunda birlik olmasına karşın, MK 166/2 ve 3. fıkralarında düzenleme bulan anlaşmalı boşanma ve ortak hayatın yeniden kurulamaması nedenlerinin genel boşanma nedenlerinden olup olmadığı tartışmalıdır. Anlaşmalı boşanma ve ortak hayatın yeniden kurulamaması nedenlerinin genel boşanma nedenleri arasında olduğunu kabul eden yazarların ortak olarak dayandıkları gerekçe, bu iki nedenin MK. 166. madde çatısı altında düzenlenmiş oluşu ve madde lafzında kanun koyucunun evlilik birliğinin temelinden sarsılmış oluşunu karine olarak kabul etmesidir. 202 201 Tek bir farkla ki; 765 sayılı TMK döneminde Md. 134’ün başlığı “Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması ve Müşterek Hayatın Yeniden Kurulamaması” idiyken 4721 sayılı TMK Md. 166’nın başlığı “Evlilik Birliğinin Sarsılması” olmuştur; 4721 sayılı TMK’nin komisyon çalışmaları sırasında Medeni Kanunda ayrı ayrı boşanma sebeplerine yer verilmeyerek, bunların yerine Alman Medeni Kanununda olduğu gibi, genel bir sebep olarak sadece “temelden sarsılma” ilkesine dayanan bir boşanma sebebinin kabul edilip edilmemesi tartışılmış; tartışmalar sonucunda; 3444 sayılı Kanunla yürürlükteki kanunda yapılan değişikliğin, genel bir boşanma sebebi olarak Alman Medeni Kanunu’nun 1555 ve 1567. maddelerine benzer bir durumu içermesi, genel boşanma sebepleri dışında özel boşanma sebeplerinin uygulamada bugüne kadar herhangi bir sorun yaratmamış olmaları ve özellikle zina için evlilik birliğinin temelinden sarsılması şartının getirilmesinin Türk toplumunda yanlış yorumlara yol açabileceği düşüncesiyle mevcut durumun aynen korunması kararı alınmıştır(Bkz. Gerekçe, s. 295). 202 Akıntürk/Karaman, s. 260–274; Tekinay, s. 172; Oğuzman/ Dural, s. 123; Öztan, Bilge: “Türk Medeni Kanununa Göre Evliliği Sona Erdiren Sebepler, Özellikle Boşanma”(Boşanma), Prof. Dr. Turgut Kalpsüz’e Armağan, Ankara 2003, s. 717; Aksi fikir için bkz., Hatemi /Serozan, s. 217–218. 49 Bizce anlaşmalı boşanma ve ortak hayatın yeniden kurulamaması nedenleriyle evlilik birliğinin temelinden sarsılmasının aynı madde başlığında düzenlenmiş olması, özellikle de kanun koyucunun anlaşmalı boşanma ve ortak hayatın yeniden kurulamamasında evlilik birliğinin sarsılmış sayılacağını karine olarak kabul etmiş olması dikkate alındığında, anlaşmalı boşanma ve fiili ayrılığın da genel boşanma nedenlerinden olduğu söylenebilir. Ancak anlaşmalı boşanma ile ortak hayatın yeniden kurulamaması nedenlerinde hâkimin evlilik birliğinin temelinden sarsılıp sarsılmadığı yönünde herhangi bir araştırma yapma yetki ve görevinin olmaması, bu duruma bağlı olarak tarafların bu yönde ispat yükümlülüklerinin bulunmaması(mutlak nitelik), buna karşın, evlilik birliğinin temelinden sarsılmasında birliğin temelinden sarsılıp sarsılmadığının dosya kapsamında ispatlanması gereğinin zorunluluk olarak ortaya çıkması(nispi nitelik) göz önünde bulundurulduğunda anlaşmalı boşanma ve ortak hayatın yeniden kurulamaması nedenlerinin farklı maddelerde toplanmasının daha yerinde bir düzenleme olacağı düşünülebilir. Öğretide üçüncü ve dördüncü fıkralardaki sebeplerin evlilik birliğinin temelinden sarsıldığına yönelik karineler olup olmadığı noktasında da farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlere aşağıda ayrıntıları ile yer vereceğiz. 203 B. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Unsurları 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, özel boşanma sebeplerinin aksine belli bir olguya dayandırmadığı Md. 166/1 hükmünün uygulanabilmesi için iki koşulun gerçekleşmesini aramaktadır ki bunlar evlilik birliğinin temelinden sarsılması ve ortak hayatın çekilmez hale gelmesidir. 204 Aslında burada “ortak hayatın çekilmez hale gelmesi” nin,“evlilik birliğinin temelden sarsılması”na eklenen bir şart değil, sarsılmanın “şiddet derecesi” olduğunu söylemek yerinde olacaktır. Zira, bir 203 Bkz. aşağıda s. 91 vd. 204 Hatemi/ Serozan, s. 230 vd. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|