Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

38 
kavramını  hukuk  düzeninden  uzaklaştırmıştır.
164
  Amacı,  evliliğin  çözülmesinde 
taraflara bir yarar sağlamayan, var olan tansiyonu faydasız yere yükselten ve özellikle 
çocuklar  açısından  olumsuz  sonuçlar  doğuran  bir  olgu  olan  kusur  araştırmasına  son 
vermektir.
165
  Kanunkoyucunun  boşanmayı  teknik,  adeta  bir  formül  haline  getirmek 
için  gayret  sarfettiği  söylenebilir.
166
ZGB  111  ve  112.  maddeleriyle,  tam  ve  kısmi 
anlaşma  ile  birlikte  verilen  ortak  dilekçe  ile  boşanmada  izlenecek  usule  ilişkin 
hükümlerin Medeni Kanuna konulması, şekli hukuka ilişkin hükümlerin maddi hukuk 
hükmü  haline  getirilmesi  bu  gayretin  göstergelerinden  birini  oluşturur.
167
  Bir  diğer 
gösterge  de  kanunkoyucunun,  boşanma  sürecinin  olabildiğince  çabuk  sürede  ve  az 
zararla  sonlanabilmesi  adına,  eşlerin  uzun  süren  fiili  ayrılık  yaşaması  ve  birlikte 
boşanmayı  talep  etmeleri  durumlarında,  evliliğin  sarsıldığına  ilişkin  ve  aksi  ispat 
edilemeyen bir karine getirmiş olmasıdır.
168
 
ZGB  116  hükmünde  kanunkoyucunun  anlaşmalı  boşanma  prosedürü  içinde 
başlamamış  bir  boşanma  davasında  bile  tarafların  anlaşarak  boşanmalarını  arzu 
etmesi,  eşlerin  anlaşarak  boşanmalarına  verdiği  önemi  göstermektedir.  Nitekim 
gerekçede de belirtildiği üzere, yeni boşanma hukukuna egemen olan ilkelerden biri 
ve değişikliğin amacı, boşanma ve boşanmanın sonuçları üzerinde tam bir anlaşmanın 
sağlanmasıdır.
169
 
Sonuç  olarak,  reformla  birlikte  Boşanma  Hukuku  alanında  Kanunkoyucu 
anlaşmalı  boşanmayı  kolaylaştırma  ve  boşanmanın  temelini  kusur  ilkesinden  evlilik 
birliğinin  sarsılması  ilkesine  kaydırma  amacı  ile  hareket  etmiş,  ancak  aceleciliği 
önlemek  ve  boşanma  iradelerinin  ciddiyetini  sağlamak  için,  birçok  usul  hükmünü 
Medeni  Kanun  içinde  düzenlemiştir.  Hukuk  Usulü  Muhakemeleri  Kanunu’nda 
                                                           
164
   Helvacı, s. 1168.
 
165
   Perrin, s. 11(Özdemir, s. 37, dn. 133’den naklen).
 
166
   Helvacı, s. 1168.
 
167
   Özdemir, s. 42; Helvacı, s. 1169.
 
168
   Rhiner, s. 95(Özdemir, s. 38, dn. 139’dan naklen); Gürsoy, s. 30.
 
169
   Özdemir, s. 39, dn. 140.
 

---

39 
düzenlenmesi  gereken  bu  şekil  kurallarına  maddi  hukukta  yer  verilmesi  öğretide 
eleştirilmektedir.
170
 
 
IV.  ALMAN HUKUKUNDA GENEL OLARAK BOŞANMA SEBEPLERİ VE 
BOŞANMANIN DAYANDIĞI TEMEL İLKELER 
A. Alman Hukukunda Genel Olarak Boşanma Sebepleri 
1. Genel Olarak 
Almanya’da,  14  Haziran  1976  tarihinde  kabul  edilen  ve  1  Temmuz  1977 
tarihinde  yürürlüğe  giren  Evlilik  ve  Aile  Hukuku  Reformu  Hakkında  1.  Kanunla 
boşanma  hukukunda  büyük  yenilikler  yapılmış,  yasada  boşanma  kurumunu 
düzenleyen  kurallar,  hemen  40  yıllık  aradan  sonra,  yeniden  Alman  Medeni 
Kanunu’na(BGB) dahil edilmişlerdir.
171
 
Yeni  Boşanma  Hukuku’nda,  boşanma  sebeplerinin  kusura  dayanması  ilkesi 
terk  edilmiş,  bu  ilke  yerini  “başarısızlık”(yürümezlik,  temelinden  sarsılma)  ilkesine 
bırakmıştır. Hatta yapılan bu değişiklik, temelden sarsılma prensibinin kusur prensibi 
aleyhine bir zaferidir denebilir.
172
 
Öte  taraftan,  boşanma  için  “evliliğin  başarısızlığı”  adı  altında  bir  tek  genel 
sebep 
kabul 
edilerek, 
diğer 
özel 
boşanma 
sebepleri 
yasadan 
kaldırılmıştır.
173
Mahkemenin  eşlerin  mahremiyet  alanına  müdahalesinin  mümkün 
olduğunca  önüne  geçmek  için,  evliliğin  başarısızlığa  uğradığını  ispata  yarayacak, 
                                                           
170
   Helvacı, s. 1169, dn. 23.
 
171
   Burcuoğlu,  Haluk:  “Alman  Hukukunda  Yeni  Boşanma  Sistemi  ve  Bu  Sistem  Işığında  Türk 
Boşanma  Hukukuna  İlişkin  Bazı  Öneriler”,  (Alman  Boşanma  Sistemi),  İÜHFM,  C.  XLVIII-
XLIX, S. 1-4, İstanbul 1983, s. 113.
 
172
   Hinderling, SJZ 1971 18 s. 271(Gürsoy, s. 21’den naklen); Burada evliliğin her sarsılması değil, 
yalnızca kesin bir temelden sarsılma boşanmaya sebep olacağından, “sarsılma” deyiminden çok 
“evliliğin amaca  varamaz olması,  evliliğin çökmüş olması”  deyimi kullanılmaktadır(Gürsoy, s. 
22).
 
173
   Değişiklik öncesinde mevcut özel boşanma sebepleri için bkz. Gürsoy, s. 7-10.
 

---

40 
belli koşullarda aksi ispat edilemeyen iki karine getirilmiştir.
174
 Diğer önemli yenilik 
de anlaşmalı boşanmanın getirilmiş olmasıdır. 
BGB’  nin  Boşanma  Bölümü’  nün  Birinci  Kısmı  1564.  madde  ile 
başlamaktadır.  Mahkeme  kararı  ile  boşanma  başlığını  taşıyan  BGB  1564’e  göre: 
“Boşanma yalnızca eşlerden biri yahut ikisinin başvurusu üzerine mahkemece verilen 
karar ile vuku bulur. Evlilik, kararın kesinleşmesi ile ortadan kalkar. Boşanma sadece 
aşağıda düzenlenmiş şartlar dâhilinde talep edilebilir.”
175
 
 
2. Başarısızlık(Köklü Ya da Temelden Sarsıntı, Yürümezlik) 
Başarısızlık,  Alman  Boşanma  Sisteminin  kilit  kavramlarından  birini 
oluşturur.
176
Evliliğin başarısızlığa uğramasını düzenleyen BGB 1565’ e göre: 
“Evlilik  birliğinin  başarısızlığa  uğraması  durumunda  boşanma  kararı 
verilebilir.  Bu  başarısızlığa  uğrama  durumu;  ortak  yaşamın  devam  etmemesi  veya 
devamının taraflardan beklenemeyecek olmasıdır. 
Diğer tarafın şahsından kaynaklanan bir sebep, evliliğinin devamını tahammül 
edilemez kılıyorsa, bu şartlar altında davacının talebi üzerine eşler henüz bir yıl ayrı 
yaşamış olmasalar dahi boşanma kararı verilebilir.”
177
 
Buna  göre,  aksi  ispat  edilemeyen  karineler  uygulanamadığında,  mahkeme 
boşanmanın  tek  nedeni  olan  evliliğin  başarısızlığı  uğramasının  gerçekleşip 
gerçekleşmediğini  araştıracaktır.  Bunun  için  önce  evliliğin  o  anki  durumunu 
inceleyecek, sonra da ilerisi için tahmin yürütecektir.
178
BGB 1565 gereğince yapılan 
başarısızlık  araştırmasının,  kanunun,  mahkemelerin  eşlerin  mahremiyet  alanına 
                                                           
174
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 114, dn. 6’ dan naklen.
 
175
   “Alman Boşanma ve Nafaka Hukuku Mevzuatı(Çev.:Hanswerner Odendahl, Burcu Uslu)”, Prof. 
Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. 2, Ankara 2010, s. 1499.  
176
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 116.
 
177
   Alman Boşanma ve Nafaka Hukuku Mevzuatı, s. 1499. 
 
178
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 117, dn. 10’dan naklen.
 

---