Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

44 
—  Eşlerin  çocuklarına  karşı  yükümlü  oldukları  bakım  nafakası,  evliliğin 
temelini oluşturan yasal nafaka yükümü, aile konutu ve ev eşyası ile ilgili konularda 
anlaşılmış olması. 
Son  olarak,  ZPO  630/3’e  göre,  boşanma  talebini  verdikleri  anda  eşler, 
boşanma  sonrası  nafaka  ile  aile  konutu  ve  ev  eşyası  ile  ilgili  hukuki  ilişkilerini 
düzenleyen icraya konulabilir bir senet de düzenlemiş olmalıdırlar.
190
 
Anlaşmalı  boşanmanın  mümkün  olabilmesi  için,  bunu  talep  eden  eşlerin 
yasanın  aradığı  zorunlulukları  yerine  getirir  nitelikte  yaptıkları  ve  mahkemeye 
sundukları  anlaşmanın  hâkim  için  bağlayıcı  yönü  bulunmamaktadır.
191
Hâkim,  bu 
anlaşmanın çocuğun menfaatine uygun olup olmadığını denetleyecektir. 
Eğer  ZPO  630’da  sayılan  bu  hususlar  yerine  getirilmezse,  eşlerin  anlaşmalı 
boşanma  yapmaları  mümkün  olmamakta,  ancak  davaya  BGB  1565/1-2  veya 
1566/2’ye göre çekişmeli boşanma davası olarak devam edilebilmektedir.
192
 
 
5.  Başarısızlığın 
Gerçekleşmiş 
Olmasına 
Rağmen 
Boşanmanın 
Engellenmesi 
Alman  Medeni  Kanunu’nun  gerekçesine  göre;  evliliğin  bir  ömür  boyu  için 
kurulmuş  olduğu  fikrinden  hareketle  kanunda  istisnaî  hükümler(Haerteklusel)  de 
öngörülmüştür.
193
Bu  hükümlere  göre,  evlilik  artık  amacına  varamaz  hale  gelmiş 
olmasına  rağmen  hâkim  boşanma  isteğini  reddedebilir.  Boşanma  engellerini 
düzenleyen “İstisnai Haller” başlıklı BGB 1568’e göre: 
“Evlilik  birliğinin  başarısızlığa  uğramasına  rağmen,  evlilik  birliği  içinde 
mevcut  çocukların  evlilik  birliğinin  korunmasında  özel  sebeplerden  doğan  istisnai 
menfaatleri  zaruri  ise  veya  boşanmaya  itiraz  eden  davalı  için  boşanma  alışılmışın 
                                                           
190
   Özdemir, s. 81. 
 
191
   Dethloff, 121(Özdemir, s. 85, dn. 408’den naklen).
 
192
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 125; Özdemir, s. 84.
 
193
   Gürsoy, s. 23.
 

---

45 
dışındaki sebeplerden dolayı büyük bir güçlük  yaratıyorsa, davacının menfaatleri de 
göz önüne alınarak, istisnai olarak evlilik korunabilir.”
194
 
Burada başarısızlığa uğradığı noktasında şüphe bulunmayan evlilikler için, iki 
boşanma  engeli  düzenlenmiştir.  İlk  boşanma  engeli,  evlilikten  olma  ergin  olmayan 
çocukların  menfaatinin  boşanmamayı  gerektirmesidir.  Böyle  bir  durumun  mevcut 
olup olmadığını mahkeme re’sen araştırır.
195
 Diğer bir boşanma engeli ise boşanmak 
isteyen  eşin  menfaatleri  de  dikkate  alınmasına  rağmen,  boşanmaya  karşı  çıkan  eşin 
olağanüstü bir sıkıntıya düşecek olmasıdır. 
Kanunun  gerekçesine
196
  göre;  evlenmenin  bir  bakım  kurumu  olarak 
değerlendirilmesi söz konusu olmadığından; boşanmanın, boşanmayı reddeden eş için 
iktisadi  konularda  olağanüstü  bir  sıkıntı  yaratacak  olması  durumunda,  reddi  haklı 
olamaz.  Her  boşanmada  sert  ve  istisnaî  durumlar  vardır.  Bu  nedenle,  her  zaman 
rastlanılan sertlikler dikkate alınmaz.
197
 Ancak fevkalâde bir durumun varlığı halinde 
istisnaî  (sert)  hükümlerin  uygulanması  için,  boşanmaya  razı  olmayan  eşin  bunların 
uygulanmasını istemesi yeterli değildir. Hâkim, her iki tarafın da istek ve iddialarına 
bakacak; istisnaî (sert) hükmü sadece karşılıklı menfaatlerin karşılaştırılması sonunda 
tarafların  aralarındaki  evlilik  bağının  yürütülmesini,  müşterek  hayatın  yokluğuna 
rağmen, gerekli görmesi halinde uygulayacaktır.
198
 
 
B. Alman Hukukunda Boşanmanın Dayandığı Temel İlkeler 
Alman  Hukukunda,  Evlilik  ve  Aile  Reformu  Hakkındaki  Birinci  Yasanın 
getirdiği  en  büyük  yenilik  kusur  ilkesinin  gerek  boşanma  koşulları  gerekse 
                                                           
194
   Alman Boşanma ve Nafaka Hukuku Mevzuatı, s. 1500.
 
195
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 128.
 
196
   Gürsoy, s. 23, 24.
 
197
   “Hasta bir adam olan muhatabın boşanmayı, yeni bir yaşama çok daha kolay intibak edebilecek 
sağlıklı bir kimseden daha ağır hissedeceği doğrudur, ama bu durum 1568/1 anlamında bir kayıt 
sayılmaz.”(OLG Köln 8.5.1981, FamRZ 1971, s. 959, 960(Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), 
s. 129, dn.56’dan naklen)). 
198
   “Bu kural başarısızlığı kesinleşmiş bir evliliğin boşanma ile çözülmesini engeller, ama boşanmak 
isteyen  eşin  1353/2’ye  göre  ayrı  yaşama  hakkını  kaldırmaz.”(Burcuoğlu(Alman  Boşanma 
Sistemi), s. 129).
 

---

46 
boşanmanın sonuçları bakımından tamamıyla bir tarafa bırakılmış olmasıdır.
199
 
Burada  hâkim,  İsviçre  ve  Türk  Medeni  Kanunlarından  farklı  olarak,  evlilik 
birliğinin yeniden tesisinin mümkün olup olmadığını ve bunun eşlerden beklenebilir 
bulunup  bulunmadığını  aramak  zorunda  kalmaksızın,  evliliğin  çökmüş  ve  akamete 
uğramış  olmasını  boşanma  hükmü  için  yeterli  saymalıdır.
200
  Bu  nedenle  hâkim, 
evliliğin  çökmüş,  kendisinden  bekleneni  veremez  hale  gelmiş  olduğunu  gördüğü 
takdirde boşanmaya hükmedecektir. 
Esasında hâkimin işi son derece kolaylaşmıştır. Şöyle ki: eşler bir sene süre ile 
ayrı  yaşamış  ve  boşanma  konusunda  anlaşma  sağlamışlarsa,  evliliğin  çökmüş, 
kendisinden  bekleneni  veremez  hale  gelmiş  olduğu  sabit  kabul  edilir  ve  hâkim 
başkaca  hususu  araştırmaz.  Eğer  davalı  eş,  davacı  eşin  evliliğin  temelden  sarsılmış 
olduğu iddiasını reddediyorsa, evliliğin çökmüş, kendisinden bekleneni veremez hale 
gelmiş  olduğunun sabit kabul  edilmesi, eşlerin  ancak üç sene boyunca ayrı  yaşamış 
olmaları  halinde  mümkündür.  Söz  konusu  müddetlerin  geçmiş  olması  evlilik 
birliğinin çökmüş olduğunun aksinin ispatı mümkün olmayan bir karinesidir. 
 
 
 
 
 
                                                           
199
   Burcuoğlu(Alman Boşanma Sistemi), s. 135.
 
200
   Gürsoy, s. 25.
 

---