Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

---

---

---

ÇATIŞMACI PARLAMENTARİZMDEN MELEZ BİR ÇÖZÜME:  
FRANSA’DA YARI BAŞKANLIK SİSTEMİ
Hüdai Şencan*
1. GİRİŞ
F
ransa, 1789 Devrimi ile birlikte oldukça çalkantılı bir siyasi tarihe 
girmiş  ve  aradan  geçen  225  yılık  süre  boyunca  farklı  anayasal 
tecrübeler yaşamıştır. 1958 yılında kabul edilen Anayasa, Fransa’yı 
“bölünmez, laik, demokratik sosyal bir Cumhuriyet”
 olarak tanımlamaktadır. 
Anayasaya  göre  “Cumhuriyet;  köken,  ırk  veya  din  ayrımı  yapmaksızın, 
tüm  vatandaşların  yasa  önünde  eşitliğini  garanti  eder.  (Cumhuriyet) 
Her inanca saygılıdır ve temel ilkesi halkın, halk tarafından ve halk için 
yönetilmesidir.” 
1958  Anayasası’nın  öngördüğü  hükümet  sisteminde,  doğrudan  halk 
tarafından seçilen bir cumhurbaşkanı ve parlamentonun güvenoyuna tabi 
bir hükümet yer almaktadır. Meşruiyet kaynakları farklı iki başlı yürütme 
modeli ilk kez Fransa’da uygulanmamıştır. Daha önce, Weimar Anayasası 
döneminde (1918-1933) Almanya’da ve 1919’dan beri Finlandiya’da bu 
sistem uygulanmıştır. Ancak Fransa’da, De Gaulle’den sonra bu sistemin 
asla yaşamayacağı tahminlerinin aksine başarılı olmasının ardından çok 
sayıda ülke bu sistemi uygulamaya başlamıştır. 
İlk kez 1959 yılında bir Fransız gazeteci olan Hubert Beuve-Méry’nin
1
 
kullandığı  yarı-başkanlık  kavramını  Duverger,  1971  yılında  yayınladığı 
bir makalede kullanarak rejimi akademik camiaya bu isimle tanıtmıştır. 
Literatürde,  başkanlı  parlamenter  sistem  gibi  adlandırmalar  olsa  da 
* 
Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü, e-posta: [e-mail].
1
  Levent Köker, “Yeni Anayasa Sürecini İzleme Raporu: Yeni Anayasada Temel İlkeler ve Hükümet Siste-
mi Tercihi”, TESEV İnternet Sitesi, (Ekim 2013), http://tesev.org.tr/wp-content/uploads/2015/11/
Yeni_Anayasada_Temel_Ilkeler_Ve_Hukumet_Sistemi_Tercihi.pdf, Erişim: 19.01.2017 

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
26
27
Fransa’daki  sistem  hakkında  artık  genel  kabul  gören  tanımlama  yarı-
başkanlık rejimidir
.  
Bu  çalışmada  Fransa’daki  yarı-başkanlık  sistemi  ele  alınmaktadır. 
Bu kapsamda öncelikle Fransa hakkında bazı genel bilgiler ve bugünkü 
siyasi  yapının  oluşumuna  katkı  yapan  siyasi  dönüm  noktalarını  içeren 
özet bir Fransa siyasi tarihi sunulmaktadır. Daha sonra Fransa’da yasama, 
yürütme  ve  yargı  organlarının  nasıl  oluştuğu,  görev  ve  yetkilerinin 
neler olduğuna ilişkin temel anayasal bilgiler verilmektedir. Sonrasında 
tarihsel  perspektif  içerisinde  somut  olaylara  yer  verilerek  anayasal 
organlar  arasındaki  ilişkiler  ele  alınmaktadır.  Bir  sonraki  bölümde  ise 
ülkedeki  sistem  hakkındaki  tartışmalara  yer  verilirken  yarı-başkanlık 
sisteminin  Fransa  siyasi  kültürünü  nasıl  etkilediğine  ve  demokrasinin 
konsolidasyonu  üzerindeki  etkilerine  ilişkin  görüşler  sunulmaktadır. 
Son  olarak  sonuç  bölümünde  Fransa  örneğinde  yarı-başkanlık  sistemi 
hakkında genel bir değerlendirme yapılmaktadır.   
2. FRANSA HAKKINDA GENEL BİLGİ 
Mevcut Anayasa: 
1958
Cumhurbaşkanı: 
François Hollande
Hükümet Başkanı: 
Jean-Marc Ayrault
Yasama Organı: 
Millet Meclisi Senato
Yönetim Şekli: 
Cumhuriyet, Yarı-Başkanlık, 
Üniter
Yüzölçümü: 
551.500 km
2
Nüfus: 
66,836,154
Dil:  
% 100 Fransızca (Provans, Breton, 
Alsas, Korsika, Katalan, Bask, Flaman 
gibi bölgelerin lehçeleri giderek 
kaybolmaktadır.)
Din: 
% 83-88 Roma Katolik, % 5-10 
Müslüman, % 2 Protestan, % 1 Yahudi.
Ekonomi: 
2015 yılı, gayrisafi milli 
hasıla büyüklüğü 2,647 trilyon dolar, 
büyüme hızı % 1,1, enflasyon % 0,1olarak 
gerçekleşmiştir.
Avrupa’nın merkez-batısında yer 
alan  Fransa’nın  toprakları,  sö-
mürgeci geçmişin bir mirası ola-
rak anayurt Fransa (kıtadaki top-
raklar ile Korsika), denizaşırı ül-
kesel  yönetimler  ve  denizaşırı 
topluluklardan 
oluşmaktadır.
2
 
Yaklaşık  551.500  km
2
  yüzölçü-
müne sahip olan Fransa, yüzölçü-
mü  bakımından  Avrupa  Birli-
ği’nin en büyük ülkesidir.
Fransa’nın  başkenti  Paris’tir. 
Ülkenin  diğer  önemli  şehirleri 
olarak  Marsilya,  Lyon,  Toulouse 
ve Nice sayılabilir. 
2
  Onur  Karahanoğulları,  “Fransa,”  Kamu  Yönetimi  Ülke  İncelemeleri  içinde,  Birgül  Ayman  Güler  ed. 
(Ankara:  AÜSBF  KAYAUM  Yayını,  2004),  http://80.251.40.59/politics.ankara.edu.tr/karahan/
makaleler/fransa-2009.pdf, Erişim: 19.01.2017, s. 28.

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
26
27
Temmuz  2016  itibarıyla  Fransa’nın  nüfusu  66,836,154’tür.
3
 Fransa, 
nüfus  bakımından  Almanya’nın  ardından  Avrupa  Birliğinin  en  büyük 
ikinci ülkesidir. Ülkede nüfus artış hızı, %0,41’dir. 2015 verilerine göre, 
nüfusun %79,5’i kentlerde yaşamaktadır.
4
Ülkede ortalama yaşam beklentisi 81,8’dir ve bu rakamla dünyanın en 
yüksek ortalama yaşam beklentisine sahip ülkelerinden birisidir. 
Okuma-yazma  oranı  ülkede  %99’un  üzerindedir.  Yeni  başlayan 
öğrencilerin okulda geçireceği ortalama süre 16 yılın üzerindedir. 
Fransa,  2015  yılı  itibari  ile  2.647  trilyon  dolar  olan  gayrisafi  milli 
hâsılası  (GSMH)  ile  Avrupa’nın  ikinci,  dünyanın  beşinci  en  büyük 
ekonomisidir. 2015 yılı için büyüme, %1,1 ve enflasyon ise %0,1 olarak 
gerçekleşmiştir.
Anayurt  Fransa  idari  olarak,  27  bölge  (région),  96  il  (département), 
329 ilçeye (arrondissements) ve 36.564 beldeye (communes) ayrılmıştır.
5
 
3
  “CIA  World  Factbook:  France”,  CIA  İnternet  Sitesi,  https://www.cia.gov/library/publications/re-
sources/the-world-factbook/geos/fr.html, Erişim: 19.12.2016.
4
  “CIA World Factbook: France”.
5
  “CIA World Factbook: France”.
Başkent Paris’ten bir görünüm 

---