Aristotel r I t o r I k a birinci kitab Ikinci kitab Üçüncü kitab Baki-2008
Yüklə 12,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
hesab olunacaq. Hamı arzuları həyata keçəndə sevinir və İşlər tərsinə olanda isə qəmlənirlər, buna görə də qəm və se vinc arzuların əlaməti hesab olunur. eyni nemət və bəlalara malik adamlar və eyni adamlarla dost və eyni adamlarla düşmən olan adamlar da dostdurlar, Ona görə ki, belə in sanlar labüd olaraq eyni istəklərə malikdirbr. Beləliklə, özü üçün arzuladığmı başqası üçün arzulayan adam həmin ada- mın dostu kimi görünür. Biz həm də ya özümüzə, ya da həyatmda iştirak etdiy- imizlərə yaxşılıq edənləri də sevirik. — Əgər böyük xeyirxah- lıq göstərilibsə və bu həvəslə edilibsə, ya da hər hansı şərait- də bizə gorə belə hərəkət edilibsə; biz həm də bizə yaxşıhq edəcəklərindən şübhələndiyimiz adamları da sevirik. Biz həm də dostlarımızın dostlarım da və bizim sevdiyimiz adamlan seven adamları, eləcə də bizim sevdiyimiz adamla- rın sevdiyi adamları da sevirik. Biz həm də bizim düşmən olduqlarımıza düşmən olan və nifrət etdiklərimizə nifrət edən və bizə nifrət edənlərin nifrət etdiyi adamları sevirik. Bütün beb adamlar üçün ne- mət haqqmda olan təsəvvürlər bizimkibr ib eynidir, ona görə də, onlar bizim üçün nemət olam arzulayırlar, bu isə dediyimiz kimi dostluğun xüsusiyyətidir. Biz həm də pul cəhətdən, ya da təhlükəsizlik cəhətin- dən kömək etməyə hazır olan insanları sevirik; buna görə də əliaçıq, mərd və ədabtli adamlar b eb hörmətə layiq olurlar, başqalarından asılı olmayaraq yaşayan adamlar məhz beb adam sayılırlar, əllərinin zəhməti ib yaşayan və onlarm için- də xüsusi olaraq öz çörəklərini torpağm becərilməsi və başqa sənətlərlə qazanan adamlar da beb sayılırlar. Biz həm də sadə adamları sevirik, ona görə ki, onlar ədalətsiz deyil, sa- kit adamları da məhz bu səbəblər üzündən sevirik. Biz həm də dost olmaq istədiyimiz adamları da sevirik, əgər onlar da bizim hiss etdiyimiz kimi bunu istəyirlərsə, onların sırasına öz məziyyətləri ilə seçibn, bütün adamlar arasm da, ya da yaxşı adamlar arasmda, ya da hörmət etdiyimiz adamlar 94 arasmda, ya da bizə hörmətlə yanaşan adamlar arasmda yaxşı ad-san qazanmış adamlar daxildir. Biz ham ds ebbrini sevirik ki, onlarla yaşamaq və vaxt keçirmək xoş olsun: nəzakətli, başqalannm səhvbrini üzə vurmayan, mübahisə etməyi və dalaşmağı xoşlamayan, (çünki bütün bu qəbildən olan adamlar döyüşməyi sevirbr, madam ki, insanlar döyüşürbr, onda təsəvvür etmək olar ki, onlarm əks istəkləri nədir) məhz beb adamlardır. Biz həm də zarafat etməyi bacaran və yerini bibnbri də sevirik, ona görə ki, zarafatın yerini bibn və duzlu zara fat etməyi bacaran adamların hər ikisi öz yaxınlarma eyni məmnunluğu verirbr. Biz həm də bizdə olan yaxşı keyfiyyət- bri, xüsusib də bu keyfiyyətbri itirməyə qorxduğumuz za man tərifləyən adamları sevirik. Öz xarici görünüşündə, geymində və özünün bütün həyatı boyu təmizkar və səliqəli olan adamlar da, bizim səhvlərimizi və bizə göstərilmiş yax- şılıqları başımıza qaxmağı vərdiş etməyən adamlar (çünki, başa qaxan adamlar ifşa edəndirbr) da sevilirbr. Biz həm də kinsiz, inciklikləri yadda saxlamayan və tez banşan adamla- rı da sevirik, beb hesab edirik ki, onlar başqalarma qarşı necədirbrsə, bizə qarşı da eb olarlar, biz həm də acıdil ol mayan adamları, bizə yaxın adamların və bizim özümüzün pis keyfiyyətbrinə deyil, yaxşı keyfiyyətlərinə diqqət verən adamları sevirik, çünki ancaq yaxşı adam beb edir. Biz həm də eb adamları sevirik ki, biz hirslənəndə və ya məşğul olanda bizimlə mübahisə etməsin, çünki, “beb adamlar toq- quşmalara meylli deyildir. biz həm də ebbrini sevirik ki, bi- zə тйэууэп qədər diqqət versinbr, məsələn, bizə hörmət edən, ya da bizi ciddi adam hesab edənləri, ya da bizim üçün sevinənləri (onların beb hərəkətləri bizim ciddi və ya xoşag- əlimli görünmək istədiyimiz xüsusi vaxtlarda daha dəyərli- dir). Biz həm də bizə uyğun olanları, bizimlə eyni şeyb məşğul olanları da sevirik, amma о şərtb ki, bu adamlar bizi təngə gətirməsinbr və çörəkbrini də bizimlə eyni şeydən çı- 95 xartmasmlar, çünki belə olduqda “dulusçu dulusçunun da- lınca deyinir”13. Biz həm də elələrini sevirik ki, bizim arzu- ladığımız şeyi arzulasmlar və hər ikimizin bu arzuya çat- mağa imkanı olsun, əgər bu imkan yoxdursa, уепэ də eyni şey olacaq. Biz həm də elə adamları sevirik ki, cəmiyyətdəki reputasiyamız onlardan asılı olsa da, bu münasibətdən utan- mayaq və biz, həm də doğrudan da utanmalı olan şeylərə görə utandığımız adamları da sevirik. Biz həm də rəqabət apardığımız və paxıllıq deyil, yarış obyekti olduğumuz adamları da sevirik və onlarla dost olmaq istəyirik. Biz həm də nə isə yaxşı bir şeydə kömək etdiyimiz adamları da sevirik, əlbəttə ki, bundan bizim özümüz üçün böyük zərərin olmaması şərti ilə. Biz həm də elələrini sevirik ki, onlar həm üzdə, həm də arxada bizə eyni sevgi ilə yanaş- sınlar, buna görə də hamı ölülərə belə münasibət bəsləyənləri sevir. Ümumiyyətlə, biz öz dostlarına çox bağlı və onları atmayan adamları da sevirik, çünki, yaxşı adamlar arasında məhz yaxşı sevə bilənlər daha çox sevilirlər. Biz həm də bi zim qarşımızda ikiüzlülük etməyən adamlan da sevirik, юэ- sələn: öz çatışmamazlıqları haqqmda danışan adamları, ona görə ki, dediyimiz kimi, biz reputasiyamızın asıh ola bibcəyi şeylərə görə dostlarımızdan utanmırıq; beləliklə, əgər belə hallarda adam utanırsa, demək о sevmir, utanmayan adam isə sevənə oxşayır. Biz həm də bizdə qorxu hissi yaratmayan və güvəndiyimiz adamları da sevirik, ona görə ki, heç kəs qorxduğu adamı sevmir. Sevginin növləri - yoldaşlıq, qo- humluq, əqrəbalıq və s. Əgər xidmət xahişi gözləmədən edi- libsə və onu etdikdən sonra sərgiyə qoyulmayıbsa (çünki, belə olduqda elə gəlir ki, bu xidmət başqabir şeyə görə deyil, adamın özünə görə edilib) beb xidmət dostluq yaradır.14 Düşmənçilik və nifrətə gəldikdə isə aydındn* ki, onları əks anlayışların köməyi ib nəzərdən keçirmək lazımdır. Düşmənçiliyi qəzəb, təhqir və böhtan yaradır. Qəzəb bilava- sitə özümüzə aid olan şeybrdən yaranır, düşmənçilik isə bunsuz da yarana bibr. Ona görə ki, madam biz həmin in- 96 sam bu cür hesab edirik, biz ona nifrət edirik. Qəzəb həmişə ayn-ayrı obyektlərə qarşı yönəldilir, məsələn, Kallinin, ya da Sokratın əleyhinə, nifrət isə bütöv qəbildən olan obyekt- 1эгэ qarşı yönəldilir, məsələn, hamı oğruya, ya da böhtan- çıya nifrət edir. Qəzəb zamanla müalicə olunur, nifrət isə sağalmazdır. Birincisi, dilxorluq yaratmaq üçün edilən səy- dir, ikincisi isə pislik etmək üçün edibn səydir, çünki, qəzəb- lənən adam öz qəzəbini hiss etdirməyə çahşır, nifrət edən adam üçün bunun heç bir fərqi yoxdur. Dilxorluğu yaradan hər şey özünü büruzə verir, amma, böyük pislik, ədalətsizlik və ağılsızlıq özünü hiss etdirmir, beb ki, nöqsanm olması bizi qətiyyən narahat etmir. Qəzəb dilxorluqla birbşib, nif- rət isə onunla birbşməyib: qəzəbbnən insan dilxor olur, nif- rət edən insan isə bunu hiss etmir; birincisi, əgər nifrət etdiyi adamın payına çoxlu xoşagəlməz şeybr düşərsə, yumşala bi b r, ikincisi isə heç bir halda yumşalmayacaq, ona görə ki, birincisi arzulayır ki, qəzəbbndiyi şəxs пэуэ görə isə zərər çəksin, ikincisi isə arzulayır ki, onun düşməni yerli-dibli ol- masın. Yuxarıda deyibnbrdən aydın olur ki, müəyyən adam lar, əgər doğrudan da dost və düşməndirlərsə, bunu sübut etmək olar, həm də onlar dost və ya düşmən deyildirbrsə də, onları beb göstərmək olar, ancaq sözdə olan dostluğu və ya düşmənçiliyi də məhv etmək olar, еЬсэ də qəzəb və düşmən- çiliyin təsiri altında tərəddüd edənləri də istənibn sənətə çəkmək olar. 5. Qorxunun tərifi. - İnsanlar nədən qorxurlar? - “Dəhşətli olan” anlayışına nə uyğun gəlir və niyə? - hansı əhval-ruhiyyədə insanlar qorxu keçirirlər? - Cəsarət anlayışı və onun tərifı. - İnsanlar пэ vaxt уз туэ cəsardtli olurlar? Insanlarm nədən və kimdən və hansı əhval-ruhiyyədə qorxduğu aşağıda göstəribnbrdən aydm olacaq. Qoy qorxu 97 Yüklə 12,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|