8
.Üslub пэ vəznli, m da ritmsiz olmamahdır.
Üslubun forroasma gəldikdə isə, о, пэ vəznli, пэ də
ritmsiz olmamalıdır. Birinci halda nitq uydurulmuş kimi
göründüyü üçün inandırıcı olmayacaq, amma, bununla belə
dmləyicilərin diqqətini yayındıracaq, onları oxşar yüksəliş
və enişlərin təkrarlanmasmı gözə tutmağa məcbur edəcək
(onlar eynilə uşaqlar kimi hərəkət edəcəklər: uşaqlar carçıla-
rın azadlığa buraxılan adamın kimi hami seçəcəyi sualım
qabaqlayaraq “Kleonu!“ deyərək qışqırırlar) Ritmdən məh-
rum üslubun natamam görkəmi var və ona tamamlanmış
görkəm vermək lazımdır, ашша vəznin köməyi ilə etmək
lazım deyil, çünki, natamam olan hər şey xoşagələn deyil və
anlaşılmazdır. Нэг şey rəqəm ilə Ölçülür, üslubun formasına
münasibətdə rəqəm rolunu ritm oynayır, vəznlər isə onun
bölmələridir; buna görə də nitq vəznə deyil, ritmə malik ol-
malıdır, əgər əksinə olsa, onda şeir47 alınar. Ritm ciddi
müəyyən olunmuş olmamalıdır, amma ritm ancaq məlum
həddə qədər genişlənə bilərsə, bu belə olacaq. Ritmlərdən
qəhrəmanlıq ritmi təntənəli xarakter daşıyır və danışıq dili-
nə xas olan harmoniyaya malik deyil. Yamb bir çox adam-
ların məhz nitq formasıdır. Məhz buna görə də adamlar da-
mşıqlarmda bütün ölçübrdən içindən yambik şeirlərə daha
çox üstünlük verirlər. Natiqin nitqi isə müəyyən qədər dəb-
dəbəli olmalı və nitqdən bir qədər yüksəkdə durmahdır.
Troxey komik rəqslərə uyğundur, bunu tetrametrlər sübut
edir, çünki, tetrametrbr sıçrayışların ritmidir. Sonra peon48
gəlir, ondan Frasimaxdan başlayaraq istifadə ediblər, amma
peonun пэ olduğunu izah edə bilməyiblər. Peon üçüncü rit-
mdir və yuxarıda göstəribnbrə aiddir, çünki üçün ikiyə nis-
bətini bildirir, yuxarıda göstəribn ritmbrdən biri birin birə,
digərləri isə ikinin birə nisbətini göstərir; bu ritmlərə yarım-
lıq (orta) ritm də qoşulur ki, bu eb peonun özüdür, qalan
ritmləri bir tərəfə qoymaq lazımdır, həm yuxarıda şərh
olunmuş səbəbbrə görə, həm də onların vəznli olduğuna go-
180
гэ; nəzərdə tutmaq lazımdır ki, qeyd etdiyimiz bütün ritm-
lərdən şeir yaratmayan təkcə peondun, buna görə də peon-
dan hiss olunmadan istifadə etmək olur.49 İndi ancaq bir
növ peondan həm əvvəldə, həm də sonda istifadə edirbr,
halbuki sonu əvvəldən fərqbndirmək lazımdır. Bir-birinə
əks olan iki növ peon var ki, onlardan biri əvvəl üçün (onu
məhz beb də istifadə edirlər) yararlıdır; bu məhz əvvəlində
uzun hecanın, sonra isə üç qısa hecanxn durduğu peondur,
məsələn: DälögSnĞs eit6 lycıan ya da chnysĞ - ocömd H6cqi6
pai Dios. Peonun digər növündə isə ilk üç heca qısa, sonuncu
isə uzundur, məsəbn, metq de gän hydätä töcöqnön gphqnısä
nyx.50 Bu növ peon sonda yerbşdirilir, çünki, qısa heca öz
natamamiığına görə sonluğu bir növ şikəst edir. Sonluğu
uzun heca ib bitirmək lazımdır, sonluq mirzənin, ya da hər
hansı bir işarənin köməyi ib deyil, ritmin özündən aydın
olmalıdır.
Beblikb, biz dedik ki, üslub yaxşı ritmə malik olmalı-
dır, ritmdən məhrum olmamalıdır, biz həm də dedik ki,
hansı ritm br və hansı şəraitdə üslu’oi ritmik edir.
9.
Rabitəli üslub və periodik üslub -
sadə period və
mürəkkəb period. - МйгэккэЪ periodun iki növü,
- Müqcıyisə, bərabərhşdirmə va bmzətmə (təş-
bih).
Üslub mütbq, ya fasiləsiz (eiromene) və bağlayıcılarm
köməyi ilə əlaqələndirilmiş - difıramblarda prelyudiyalar
(anabolai) bebdir, ya da periodik olub qədim şairbrin anti-
stroflarına oxşamalıdırlar. Fasibsiz üslub -- qədim üslubdir:
“Aşağıda verilən əsər Furiyalı Herodotun tarixi şərhidir”.51
Əvvəlbr bu üslubi hamı işbdirdi, indi isə ondan çox az
adamlar istifadə edir. Мэп eb üslubi fasiləsiz adlandırıram
ki, əgər onun bəhs etdiyi
predmet bitməsə, o, özlüyündə son-
suzdur; o, öz natamamlığına görə xoşagəbn deyil, çünki
hamı sonu görmək istəyir, məhz bu səbəbdən qaçışda yarı-
181