Asif mehraliyev
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
145
bitkilər normal inkişaf etsələr də çox az çiçəkləyir və ya çiçəkləmir. Belə şəraitdə həm də bitkinin dekorativ görkəmi pisləşir. Bundan əlavə bitkinin formaverməyə yüksək reaksiyası ondan canlı çəpərlərin salınmasında geniş istifadəyə imkan verir.
Tobira Pittosporumu işığa və istiliyə tələbkar bitkidir. Yarımölgə şəraitdə yaxşı inkişaf etsə də çox zəif çiçəkləyir. Kölgəli şəraitdə isə ümumiyyətlə inkişaf etməyərək bir neçə il ərzində tədricən quruyaraq məhv olur. Bitki soyuğa davamlı olsa da şaxtalardan əziyyət çəkir. Xüsusilə cavan bitkilər və yaşlı bitkilərin cavan zoğları 5- 8°C şaxtaya davam gətirməyərək məhv olurlar. Yaşlı bitkilərin coxillik hissələri 15°C-dək şaxtalara davam gətirir. Ona görə də növün belə xüsusiyyətini nəzərə alaraq onu Azərbaycan şəraitində məhz iqlim qurşaqları üzrə əkmək məsləhətdir. Tobira Pittosporumu torpaq qidasına və rütubətə az tələbkar növlərdən hesab olunur. Lakin qidalı və rütubətlə yaxşı təmin olunmuş torpaqlarda bitki özünün biomorfoloji xüsusiyyətlərini daha qabarıq büruzə verir. Yarpaqları sərt və dərivarı olduğundan birki güclü küləklərdən heç bir əziyyət çəkmir. Azərbaycan şəraitində Tobira Pittosporumu aprel ayının sonlarından çiçəkləməyə başlayır və bir bitkidə çiçəkləmə dövrü 25-30 gün davam edir.
Tobira Pittosporumu toxumla və qələmlərlə (həm odunlaşmış, həm də yaşıl) çoxaldılır. Hər iki yolla çoxaldılmada bir sıra çətinliklər mövcuddur. Toxumla çoxaldılmada toxumların tədarükü başqa bitkilərə nisbətən çətindir. Belə ki, toxumlar nisbətən iri olmalarına baxmayaraq yapışqanlı kitrə ilə ortülü olduğundan tək-tək yığılır. Bu isə əmək sərfini xeyli artırır. Əlavə olaraq,
146 yapışqanlı olduğundan onları səpmək də xeyli cətin olur. Qurudaraq səpdikdə isə toxumlarda cücərmə faizi aşağı düşür. Ona görə də biz nisbətən asan olsun deyə toxumları yığan kimi qumla qarışdıraraq səpin aparırıq. Bu zaman bir hissə toxuma üç hissə çay qumu qarışdırılır və mart ayına qədər qaranlıq, sərin yerdə saxlanılır. Yazda torpaqda temperatur müsbət 10°C-yə yüksəldikdə toxumlar qumla birlikdə əvvəlcədən hazırlanmış ləklərə cərgəvi üsulla səpilir. Səpin zamanı çalışmaq lazımdır ki, hər p/m-ə 80-100 ədəd toxum düşsün. Toxumlar 3-4 sm dərinliyə və yüngül qidalı torpaqlara səpilməlidir. Səpindən 40-45 gün sonra ilk cücərtilər görünür. Birinci ili səpinlərə qulluq işləri mütəmadi suvarmadan, cərgəaralarının yumşaldılmasından, alaq otlarına, xəstəlik və ziyanvericilərə qarşı mübarizədən ibarətdir. Növbəti ilin payızında tinglər daimi yerlərinə köçürülür. Tobira Pittosporumu yarı odunlaşmış və yaşıl qələmlərlə də çoxaldılır. Yarıodunlaşmış qələmlərlə çoxaldılan zaman qələmlər mart ayı tədarük edilərək temperatur rejimi 20-25°C olan istixanalara, xüsusi hazırlanmış substrata, yəni yarpaq çürüntüsü, meşə torpağı və şirəli qum (2:2:1) nisbətində əkilməklə mütəmadi suvarılır. Istixana şəraiti yaratmaq mümkün olmadıqda qələmlər aprel ayında torpağın temperaturu 12-15°C-yə yüksəldikdə ana bitkidən tədarük edilərək birbaşa açıq sahəyə əkilir. Bu zaman qələmlər əkiləcək ləklərin torpaq qarışığı itixanadakı substratda olduğu kimi hazırlanır. Yaşıl qələmlərlə çoxaldılma zamanı qələmlər iyulun 2- ci yarısında tədarük olunaraq dərhal da xüsusi hazırlanmış kiçik dibçəklərə əkilərək (dibçəklərin substratını yarpaq çürüntüsü + şirəli qum – 1:1 nisbətində götürülür.) rütubət rejimi 80-85% olan yarımkölgəli binalara yerləşdirilir. Qələmlərə qulluq
suvarmadan və
xəstəlik 147
ziyanvericilərə qarşı mübarizədən ibarətdir. Kök atmış qələmlərdə zoğlar sürətlə böyüdüyündən ucları vurulmalıdır. Növbəti ilin yazında bitmiş qələmlər daimi yerlərinə köçürülür. Daimi yerlərində cavan bitkilərə qulluq işləri əsasən nəzərdə tutulmuş çətir formasının verilməsindən, mütəmadi suvarılmasından, ildə iki dəfə (yaz və payızda) əlavə gübrələmədən və s. ibarətdir. Sürətli böyüyərsə o halda bitkilərin çox uzanmış zoğlarının ucları vurulur. Yaşlı bitkilərdə çətirdən kənara çıxmış, formasını itirmiş, qurumuş, ziyanvericilərlə güclü yoluxmuş və qış şaxtalarından zədələnmiş budaqlarda ildə bir dəfə olmaqla mart ayının birinci yarısında budama aparılır. Tobira
Pittosporumu uzunömürlü kol bitkisi
olduğundan əkildiyi yerdə 20-25 idən sonra çox hallarda öz dekorativliyini itirir. Bunun qarşısını almaqdan ötürü hər 15- 20 ildən bir bitki dibdən kəsilərək kök pöhrələri hesabına yenidən cavanlaşdırılır. Bitki canlı çəpər şəkilində becərildikdə çəpər ildə bir neçə dəfə formavermə məqsədilə kəsilməlidir. Uzun illərin
müşahidələri göstərir ki, Tobira
Pittosporumunun Azərbaycan şəraitində bir
sıra zərərvericiləri bitkiyə hər il xeyli ziyan vurur. Bunlar unlu yastıcalar və xırda qanlı mənənələrdir. Yaz aylarından başlayaraq bu həşəratlar bitkinin yarpaq və cavan zoğları ilə (bəzən odunlaşmış budaqlarla belə) qidalanaraq onun dekorativ görkəminə xələl gətirməklə bərabər bəzən hətta ayrı-ayrı budaqları qurudurlar. Mübarizə məqsədilə əsasən aqrotexniki tədbirlərdən istifadə olunur. Belə ki, yer seçərkən ilk növbədə günəşli və yaxşı havalanan ərazilər nəzərdə tutulmalı və bitkilər mütəmadi kəsilməlidir. Müşahidələrimiz göstərir ki, bütün aqrotexniki tədbirlərə riayət olunmasına baxmayaraq ayrı-
148
ayrı illərdə, xüsusilə yaz-yay aylrı təbii yağıntılar çox olduqda bitkilər yuxarıda qeyd etdiyimiz zərərvericilərlə güclü sirayətlənirlər. Belə hallarda xüsusi sistem təsirli preparatlardan (Paskal, Marşal və s) biri ilə kimyəvi mübarizə yolu ilə bu zərərvericilər məhv edilməlidir.
Örtülü (mənzillərdə, qış saraylarında, istixanalarda və s.) bitkilərin becərilməsi həmişə olduğundan müasir dövrdə daha artıq maraq kəsb edir. Ona görə ki, müasir arxitektura işlərində geniş pəncərələrə, işıqlı eyvanlara, xüsusilə, qış saraylarına daha çox yer verilir. Təbii ki, belə pəncərə və eyvanların qarşısında, qış sarayında dekorativ, gözoxşayan, ətirli çiçəkli bitkilərə birinci növbədə yer ayrılır. Belə dekorativ bitkilər minlərlədir. Lakin demək olar ki, bütün yaz-yay boyu çiçəkləyən və çiçəklərinin qeyri-adi ətri olan az-az bitkilər vardır ki, onlardan da biri Otaq və ya Sambak
Lindl.) fəsiləsinin jasmin (Jasminum L.) cinsinə aid, həmişəyaşıl, çoxillik liandır. Hər hansı dayağa dolanaraq və ya dırmanaraq 4-6 m-ə qədər uzana bilir. Dayaq tətbiq etmədən, uzanan zoğlarını mütamadi kəsərək, bitkiyə dibcəkdə, həm də sallanan kol forması da vermək olur. Zoğları zərif-yumşaq tükcüklüdür. Dayağa dolanan zaman tükcüklər köməkverici vasitə rolunu oynayır. Yarpaqlar açıq- yaşıl rəngli, qısasaplaqlı,yumurtavarı, 2,5-10,0 sm uzunluqda olub, səthi demək olar ki, hamar parlaqdır. Çiçəkləri xırda ağ rəngli 5-7 ləçəkli 3-4 ədədi bir yerdə olmaqla çətirşəkilli formada olub, olduqca ətirlidir. Yəni becərildiyi binada onun ətri dərhal hiss olunur. Bir çiçək 20 günə qədər yaşayır. Lakin bu müddətdə yeni çiçəklər formalaşdığından bitkinin üzəri mart ayından dekabr ayına qədər çiçəklə örtülü olur.
Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|