Aşıq Şəmşirin anadan olmasının
Yüklə 3,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Babək QURBANOV Gazıantep Unıversıtetı (Türkiyə) Fəlsəfə Elmləri Doktoru, Professor. kurbanov@gantep.edu.tr
374
Babək QURBANOV Gazıantep Unıversıtetı (Türkiyə) Fəlsəfə Elmləri Doktoru, Professor. kurbanov@gantep.edu.tr TARİXİ-ESTETİK BAXIMDAN AŞIQ MUSİQİSİ
kimi musiqi də tarixi inkişaf prosesində əhəmiyyətli bir yer tutmuşdur. Bu xalqların folklor yaradıcılığına diqqət etsək bir daha görə bilərik ki musiqi sənəti hər zaman xalqın yanında olmuş, onun sevincini-kədərini, mərdliyini, cesurluğunu, hazır- cavablığını, azadlıq uğrunda mübarizələrini, estetik və etik ideallarını ifadə etmişdir. Söylədiklərimizi sübut edən yüzlərlə, minlərlə sənədlər, arxeoloji məlumatlar, folklor nümunələri, bu sırada şifahi və yazılı ədəbiyyat nümunələri göstərmək müm- kündür. Əsrlərdən gələn ozan-aşıq sənətinə müraciət etdiyimiz zaman bu söylədiklərimizin etibarlılığına olan inancımız bir daha da artmaqdadır. Ozan-aşıq havalarının, mahnılarının günümüzə çatmış və klassikləşmiş bir çox nümunəsi onların yüksək bədii- estetik dəyərini ən bariz şəkildə sübut edir. Aşıq sənətinin poetik və musiqi janr (növ) rəngarəngliyi, eyni zamanda idea-məzmun və mövzu baxımından son dərəcə zəngin olması heç şübhəsiz bu ovsunlayıcı sənətin min illərə təməllənən uzun bir tarixi yol qət etməsini göstərir. Forma, kompozisiya, lad-məqam və idea- məzmun baxımından mükəmməl bir zirvəyə çatmış aşıq havaları heç şübhəsiz, birdən birə, bedahətən (irticalen) belə bir estetik səviyyəyə çatmamışdır. Təbii ki, ozan-aşıq sənətinin bu nümunələrinin meydana gəlməsində onun zəngin tarixi genetik köklərinin olması fikri heç bir şübhə doğurmamalıdır. Aşıq mahnılarının bizə çatmış nümunələrinin bu qədər az olmasının ən
375
əsas səbəbi isə onların zamanında notaya alınmaması, nota yazısı vasitəsiylə "maddiləşdiriməməsidir". Müxtəlif ictimai, tarixi, sosial-mədəni səbəblərdən dolayı, həmçinin eyni zamanda müharibələr, köçlər, ticarət əlaqələri, müxtəlif dini inanclar (şamanizm, sufizm və s.) digər xalqların basgıları və s. ilə əlaqədar olarag yüzlərcə-minlərcə xalq mahnılarımız (bunu folklor yaradıcılığının digər sahələri haqqında da söyləmək mümkündür) itib-batmış, yalnız xalqın yaddaşında qalmış, nəsillərdən nəsilləre ötürülməsi yolu ilə günümüzə qədər gəlib çatmış, bir daha müasir mənəvi mədəniyyətimizin ayrılmaz parçasına çevrilmişdir. Aşıq havalarının eski Türk soylu xalqların mədəni həyatında son dərəcə əhəmiyyətli rol oynadığını bir daha xatırlatmaq istəyirik. Aşıq havalarının xalqın xeyrində, şərində, bayramlarında, müxtəlif mərasimlərində, xüsusilə də toylarında, mövsüm mərasimlərində (məsələn; Novruz Bayramında və s.) önəmli rol oynamasına aid saysız-hesabsız yazılara, məqalələrə, monoqrafiyalara rast gəlmək mümkündür. Bir daha xatırladaq ki aşıq sənəti və ifaçılığı bu zamanlar daha çox kütləvi xarakter daşımasını, daha çox insan birliyinə, xalq kütlələrinə xitab etməkdə olduğunu söyləyə bilərik. Lakin aşıq havalarının heç də hamısı öz idea-məzmununa görə kütləvilik xarakteri daşıma- maqdadır. Daha doğrusu bu qəbildən olan havalar heç də hər zaman xalq kütləsinin ümumiləşdirilmiş istəyini, birlik, bəra- bərlik, ədalət, azadlıq kimi cəmiyyətin demək olar ki, bütün sosial zümrələri için önəmli ola bilən vətənpərvərlik, vətənsevərlik ideyalarını ifadə etmək məqsədinə qulluq etməmişdir. Aşıq havaları insanlarımızın bu qeyd etdiyimiz arzu və istəklərini, mənəvi-estetik idealarını ifadə etməklə birlikdə onların fərdi hiss və həyəcanlarının müxtəlif tərəflərini, ruh hallarını ifadə edə bilən gözəl nümunələrini də görmək mümkündür. Sevgi, hörmət, mərifət, yaşlıya-uşağa-qadına hörmət, təbiət gözəlliklərinə
376
heyranlıq, təbiətdə, insanlarda, cəmiyyət içərisində, eyni zamanda insan davranışlarında gözəlliyi görmək, dərk etmək, onun əhəmiyyətini anlamaq kimi ülvi hissləri ifadə edən yüzlərcə nümunər də tapmaq mümkündür. Türk soylu xalqların həyatında bir çox sənət növləri kimi musiqi də tarixi inkişaf prosesində əhəmiyyətli bir yer tutmuşdur. Bu xalqların folklor yaradıcılığına diqqət etsək bir daha görə bilərik ki musiqi sənəti hər zaman xalqın yanında olmuş, onun sevincini-kədərini, mərdliyini, cəsurluğunu, hazırcavablığını, azadlıq uğrunda mübarizələrini, estetik və etik ideallarını ifadə etmişdir. Söylədiklərimizi sübut edən yüzlərcə, minlərcə sə- nədlər, arxeoloji məlumatlar, folklor nümunələri, bu sırada şifahi və yazılı ədəbiyyat nümunələri göstərmək mümkündür. Əsrlərdən gələn ozan-aşıq sənətinə müraciət etdiyimiz zaman bu söylə- diklərimizin etibarlılığına olan inancımız bir daha da artmaqdadır. Ozan-aşıq havalarının, mahnılarının günümüzə çatmış və klassikləşmiş bir çox nümunəsi onların yüksək bədii-estetik dəyərini ən real bir şəkildə sübut edir. Aşıq sənətinin poetik və musiqi janr (növ) rənğarəngliyi, eyni zamanda idea-məzmun və mövzu baxımından son dərəcə zəngin olması heç şübhəsiz, bu ovsunlayıcı sənətin min illərə təməllənən uzun bir tarixi yol qət etməsini göstərir. Forma, kompozisiya, lad-məqam və idea- məzmun baxımından mükəmməl bir zirvəyə çatmış aşıq havaları heç şübhəsiz, birdən-birə, bədahətən belə bir yüksək estetik sə- viyyəyə çatmamışdır. Təbii ki, ozan-aşıq sənətinin bu nümu- nələrinin meydana gəlməsində onun zəngin tarixi genetik kök- lərinin olması fikri heç bir şübhə doğurmamalıdır. Aşıq mah- nılarının bizə çatmış nümunələrinin tarixilik baxımından nisbətən az olmasının ən əsas səbəbi isə onların zamanında notaya alınmaması, nota yazısı vasitəsiylə "maddiləşdirilməməsidir". Müxtəlif ictimai, tarixi, sosial-mədəni, son zamanlar isə ideoloji
Yüklə 3,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|